Inauguracyjne spotkanie Sekcji Historii Nauk Geologicznych PTG

ptg minW imię zachowania pamięci o dokonaniach wielkich geologów poprzednich pokoleń i ochrony dziedzictwa geologicznego grono osób zajmujących się historią nauk geologicznych utworzyło przy PTG nową sekcję umożliwiającą wymianę poglądów i wyników badań.

 

 

 

Założycielskie spotkanie Sekcji Historii Nauk Geologicznych PTG odbyło się w dniu 27.01.2015 r. w Państwowym Instytucie Geologicznym – Państwowym Instytucie Badawczym. Doszło do niego z inicjatywy członków polskiej grupy Międzynarodowej Komisji ds. Historii Nauk Geologicznych (INTERNATIONAL COMMISSION ON THE HISTORY OF GEOLOGICAL SCIENCES - INHIGEO). Członkami tej grupy są: prof. dr hab. Stefan W. Alexandrowicz, prof. dr hab. Andrzej Grodzicki, dr hab. prof. PAN Piotr Krzywiec, prof. dr hab. Wojciech Narębski, prof. dr hab. Janusz Skoczylas, dr hab. prof. PAN Radosław Tarkowski, dr hab. prof. PIG-PIB Stanisław Wołkowicz, dr hab. prof. PAN Andrzej J. Wójcik i prof. dr hab. Zbigniew Wójcik.

 

Spotkanie poprowadził dr hab. Stanisław Wołkowicz, prof. nadzw. PIG-PIB, a udział w nim wzięło 33 badaczy reprezentujących PIG-PIB, KGHM „Polska Miedź” S.A., Wydział Geologii UW, ING i Muzeum Ziemi PAN i Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. W okresie przygotowań do spotkania, jak i po nim, do jego organizatora nadeszło wiele listów od osób zainteresowanych udziałem w pracach takiej sekcji. Osoby te reprezentowały AGH, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Śląski, Politechnikę Śląską, IGSMiE PAN w Krakowie, PGNiG i Bibliotekę Narodową.

 

wolkowicz 

Dr hab. Stanisław Wołkowicz otwiera pierwsze spotkanie Sekcji Historii Nauk Geologicznych PTG. Fot. K. Wołkowicz

 

Otwierając spotkanie prof. S. Wołkowicz odczytał list prof. Wojciecha Narębskiego, nestora środowiska badaczy historii polskiej geologii, z wyrazami poparcia dla inicjatywy utworzenia  tej nowej sekcji PTG. W imieniu polskich członków INHIGEO prof. W. Narębski zaapelował w swym przesłaniu do zebranych, aby przyjęli nazwę sekcji jak najbardziej zbliżoną do nazwy komisji IUGS, to jest Sekcja Historii Nauk Geologicznych PTG. Wezwał także, aby powstająca sekcja dbała pilnie o włączanie do pracy szerokiego i zrównoważonego grona reprezentantów krajowych ośrodków myśli geologicznej. To przesłanie podjął prof. S. Wołkowicz, zapraszając do współpracy reprezentantów jak najszerszego spektrum dyscyplin geologicznych: od specjalistów w dziedzinach hydrogeologii, geologii dynamicznej, stratygrafii i tektoniki, mineralogii, geologii złożowej i górnictwa, paleontologii i kartografii po miłośników geologii i górnictwa w sztuce, tropicieli poloników i wszelkiego rodzaju pasjonatów nauk o Ziemi.

 

Za najważniejsze kierunki działania sekcji prof. S. Wołkowicz uznał:

  • Konsolidację środowiska osób zajmujących się historią nauk geologicznych, zarówno profesjonalistów, jak i hobbystów,
  • Stworzenie ośrodka umożliwiającego wymianę poglądów, informacji, prezentacji wyników badań,
  • Promocję osiągnięć polskich geologów w świecie poprzez publikacje w języku angielskim w czasopismach o zasięgu międzynarodowym – skuteczny lobbing,
  • Dbałość o zachowanie dorobku materialnego: starodruki, rękopisy, stare mapy, literatura XIX wieku,
  • Pamięć o geologach poprzednich pokoleń i ich dokonaniach,
  • Inicjowanie działań mających na celu ochronę dziedzictwa geologicznego i górniczego
  • Przypominanie pokoleniu „nowoczesnych geologów” o tym, że istnieje pozainternetowa wiedza geologiczna

 

goral

Jan Zachariasz Frej – Góral w Tatrach (akwarela). Rycina J z dzieła Stanisława Staszica (1815) O ziemiorództwie Karpatow i innych gor i rownin polskich

 

Z aprobatą spotkały się propozycje planu pracy sekcji, jakie przedstawił prof. S. Wołkowicz, a zwłaszcza propozycja co najmniej 3 do 4 spotkań tematycznych w ciągu roku. Tematy wybrane na najbliższe spotkania to:

  • Ziemie SE Polski jako kolebka światowego górnictwa naftowego,
  • Rola prof. Józefa Morozewicza w polskiej geologii w 150. rocznicę jego urodzin, ze szczególnym podkreśleniem udziału w tworzeniu Akademii Górniczej w Krakowie i PIG w Warszawie (co powinno ułatwić sekcji włączenie się w przygotowania do uczczenia zbliżającej się 100. rocznicy powstawia tych instytucji).

 kiwak

Kiwak na otworze Lipa 1 z 1860 r. Lipinki k. Gorlic. Fot. S. Wołkowicz

 

morozewicz 3 

Prof. Józef Morozewicz - organizator i pierwszy dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego

 

Dyskusję, jaka rozwinęła się po wystąpieniu prof. S. Wołkowicza, zdominowała kwestia konieczności należytego popularyzowania wyników prac z zakresu historii geologii polskiej, a zwłaszcza prac dokumentujących fundamentalny wkład naszych poprzedników do geologii światowej.

 

Możliwości publikacji w kraju i zagranicą szeroko omówił prof. Zbigniew Wójcik (Muzeum Ziemi PAN, członek INHIGEO od 1972 roku), podkreślając zwłaszcza celowość dalszej popularyzacji osiągnięć takich klasyków naszej geologii, jak Ludwik Zejszner i Jerzy Bogumił Pusch. Prof. Katarzyna Jarmołowicz-Szulc (PIG-PIB) wskazała na zasadność ścisłej współpracy i włączenia do akcji popularyzatorskiej Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego z jego periodykami, a prof. Tadeusz Peryt (PIG-PIB) – na możliwości publikacji w redagowanym przez niego Geological Quarterly. Dr Jerzy B. Miecznik przypomniał o możliwości zamieszczania artykułów wspomnieniowych i historycznych w Przeglądzie Geologicznym. Dr inż. Albin Zdanowski zaprosił autorów artykułów historycznych do publikowania w Przeglądzie Górniczym. Prezes Stowarzyszenia Emerytowanych Pracowników PIG dr Maciej Podemski przedstawił możliwości popularyzacji postaci zasłużonych geologów na stronie internetowej prowadzonej przez zarząd stowarzyszenia oraz w serii książek popularnonaukowych wydawanych staraniem tego stowarzyszenia. Wskazał również na potrzebę umieszczania życiorysów wybitnych geologów polskich na stronach Wikipedii, zarówno w języku polskim, jak i angielskim.

 

W dyskusji prof. Zbigniew Wójcik określił PIG-PIB jako miejsce optymalne dla utworzenia Sekcji Historii Nauk Geologicznych PTG. Prof. Jan Parafiniuk podkreślił, że sekcja historyczna ma szansę stać się szerokim forum łączącym geologów z różnych środowisk. Swoją wypowiedź uzupełnił wymownym wskazaniem Józefa Morozewicza jako osoby łączącej 3 środowiska, w których pracował.

 

Z kolei prof. Krzysztof Jaworowski (PIG-PIB) zaapelował, aby nie zapominać o prof. Józefie Grzybowskim, którego osiągnięcia w zakresie geologii naftowej, stratygrafii i mikropaleontologii doczekały się już monograficznego opracowania w Stanach Zjednoczonych. Prof. K. Jaworowski wskazał też na możliwość poddawania prac z zakresu historii geologii ocenie punktowej, jaka prowadzona jest w bloku nauk humanistycznych. Zapytał również o los słynnej mapy Stanisława Staszica, która niegdyś zdobiła gabinet Dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego.

 

Na koniec prof. Janusz Skoczylas (UAM) zwrócił uwagę na konieczność popularyzacji zagadnień dotyczących historii geologii także wśród naszej młodzieży, a jako jeden z głównych celów pracy sekcji wskazał opracowanie nowoczesnej syntezy dziejów nauk geologicznych w naszym kraju.

 

Po dyskusji nadszedł czas na wybory zarządu sekcji. Poprzedziła je zwięzła prezentacja wymogów regulaminowych i oczekiwań, które przedstawił wiceprezes PTG prof. Włodzimierz Mizerski (PIG-PIB). Przez aklamację na pierwszą 3-letnią kadencję powołano zarząd sekcji w składzie:

  • prof. Stanisław Wołkowicz (PIG-PIB) – przewodniczący
  • prof. Piotr Krzywiec (ING PAN) – I sekretarz
  • prof. Katarzyna Jarmołowicz-Szulc (PIG-PIB) – II sekretarz i łącznik z Polskim Towarzystwem Mineralogicznym
  • prof. Janusz Skoczylas (UAM) – członek zarządu
  • dr Cezary Bachowski (KGHM „Polska Miedź” S.A.) – członek zarządu

 

W dalszej części spotkania prof. P. Krzywiec przedstawił referat o znaczeniu Ludwika Zejsznera w badaniach geologicznych w XIX wieku. W referacie tym szczególnie podkreślone zostało pierwsze „arkuszowe” podejście, które uczyniło L. Zejsznera prekursorem systematycznej kartografii geologicznej ziem polskich, a tym samym nowoczesnej kartografii geologicznej, oraz jego rola jako czołowego konsultanta Sir Rodericka Impeya Murchisona w przygotowywaniu syntez geologii Rosji i Europy Centralnej. Jak to podkreślił prof. P. Krzywiec, wobec światowego uznania dorobku L. Zejsznera, nie dziwi istotne wsparcie finansowe, jakiego udzieliły Chevron Polska Energy Group wraz z Canadian Int. Oil Company i ION Komitetowi ds. Opieki nad Grobami Profesorów UJ przy renowacji grobu L. Zejsznera.

 

Uzupełnieniem referatu było zaprezentowanie przez prof. S. Wołkowicza 12 listów Ludwika Zejsznera do hr. Edmunda Feliksa Wodzińskiego, przedstawiciela największej kujawskiej rodziny magnackiej herbu Jastrzębiec, z okresu od 12 lutego 1860 do 23 marca 1866 r. Listy te pochodzą z prywatnej kolekcji Krystyny i Stanisława Wołkowiczów.

 

 

 list zejsznera

 Strona jednego z listów Ludwika Zejsznera do hr. Edmunda Feliksa Wodzińskiego

 

Kolejnym punktem spotkania była prezentacja starodruków z zasobów Biblioteki PIG-PIB, a także z kolekcji. P. Krzywca i K. & S. Wołkowiczów, czyli kolejna, a zarazem wyjątkowo rzadka okazja obejrzenia dość sporego już zbioru „białych kruków”. Główny wniosek, jaki wypłynął w rozmowach prowadzonych w trakcie tejże prezentacji, to celowość czy wręcz konieczność zapewnienia łatwiejszego dostępu do zdygitalizowanych wersji i reprintów tych „białych kruków” jak najszerszemu kręgowi odbiorców, tak jak to jest już systematycznie realizowane w przypadku imponującej kolekcji starych map geologicznych z zasobów PIG-PIB oraz prywatnych kolekcji.

 

ksiegi 

Prezentacja starodruków z zasobów Biblioteki PIG-PIB oraz kolekcji. P. Krzywca i K. & S. Wołkowiczów. Fot. S. Wołkowicz

 

Ostatnim punktem programu było posiedzenie polskiej grupy członków INHIGEO IUGS, które stało się okazją do pierwszej oceny przebiegu spotkania inaugurującego powstanie sekcji. Nie trzeba tu dodawać, że ocena ta okazała się jak najbardziej pozytywna.  W imieniu  uczestników spotkania założycielskiego życzymy, aby Sekcji Historii Nauk Geologicznych PTG nie zabrakło zapału.

 

 

Tekst: Wojciech Brochwicz-Lewiński i Krystyna Wołkowicz

 

PREZENTACJE:

pdf Spotkanie inauguracyjne Sekcji Historii Nauk Geologicznych PTG – Stanisław Wołkowicz

pdf Wybrane aspekty badań geologicznych prof. Ludwika Zejsznera – Piotr Krzywiec

document Listy Ludwika Zejsznera do hr. Edmunda Feliksa Wodzińskiego – Stanisław Wołkowicz i Krystyna Wołkowicz