Tegoroczny zjazd, zorganizowany w Górach Świętokrzyskich, sprawił niespodziankę – prelegenci wykazali, że na mezozoiczno-kenozoiczną historię tego obszaru należy spojrzeć nieco inaczej niż do tej pory.
84. Zjazd Polskiego Towarzystwa Geologicznego odbył się (9-11.09.2015 r.) w Górach Świętokrzyskich, w tym samym miejscu gdzie 94 lata temu, w 1921 r. zorganizowano 1. Zjazd PTG. Był to już ósmy zjazd poświęcony budowie geologicznej Gór Świętokrzyskich i obszarów przyległych. Tegoroczny zjazd został zorganizowany w wyjątkowym miejscu - Europejskim Centrum Edukacji Geologicznej Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, położonym w kamieniołomie dewońskich dolomitów i wapieni na górze Rzepce, w bezpośrednim sąsiedztwie średniowiecznego zamku w Chęcinach. W Centrum Edukacji uczestników zjazdu gościli przedstawiciele Wydziału Geologii UW, którzy wspólnie z członkami Oddziału Warszawskiego PTG, pracownikami Państwowego Instytutu Geologicznego PIB i członkami Oddziału Świętokrzyskiego PTG współorganizowali Zjazd PTG (więcej informacji o organizacji zjazdu można znaleźć na stronie www.ptg.pgi.gov.pl).
Większość dotychczasowych zjazdów w tym rejonie była poświęcona systemom paleozoicznym, dlatego też tegoroczny zjazd miał na celu przedstawienie obecnego stanu wiedzy o mezozoiku i kenozoiku świętokrzyskim. Hasłem zjazdu była „Ekstensja i inwersja powaryscyjskich basenów sedymentacyjnych”, których unikalne przejawy można obserwować w Górach Świętokrzyskich. W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych danych, stąd zaproszeni autorzy referatów, na podstawie najnowszych terenowych danych geologicznych i geofizycznych wykazali, że na mezozoiczno-kenozoiczną historię tego obszaru należy spojrzeć nieco inaczej niż do tej pory.
Odsłonięcie w Śladkowie Małym – miocen detrytyczny. Fot. Z. Złonkiewicz
Na sesji referatowej (10.09.2015 r.) zaproszeni naukowcy prezentowali najnowsze rezultaty swoich badań dotyczących ewolucji obszaru Gór Świętokrzyskich od permu po neogen.
Przedstawiona została ewolucja basenu świętokrzyskiego w późnym permie i triasie w kontekście przebudowy tektonicznej północnego obrzeżenia zachodniej Tetydy. Wybrane struktury depozycyjne i deformacje synsedymentacyjne, związane głównie z trzęsieniami ziemi, oraz skokowe następstwa facji mają dowodzić tezy, że mobilność tektoniczna obszaru Gór Świętokrzyskich, słabsza niż w karbonie, kontynuowała się po głównej fazie deformacji młodopaleozoicznych.
W następnym referacie została omówiona jurajska ewolucja północnego obrzeżenia Tetys. Stwierdzono, że rozwój obszaru położonego w obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, w synklinorium miechowskim i zapadlisku przedkarpackim wykazywał w jurze silne powiązania z rozwojem wydarzeń w basenie magurskim oceanu Tetys.
Stanowisko Wolica - jura. Fot. I. Ploch
Kolejny referat dotyczył kredy obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Między innymi stwierdzono, że górna kreda na obszarze dzisiejszego synklinorium nidziańskiego wykazuje przyrost miąższości w kierunku rejonu Gór Świętokrzyskich, a oznaki wynoszenia na obszarze dzisiejszych Gór Świętokrzyskich są widoczne dopiero w mastrychcie. Ponadto pokreślono, że od turonu obszar ten nie stanowił strukturalnie ani paleogeograficznie fragmentu bruzdy duńsko-polskiej.
Tematyka późnokredowej inwersji była kontynuowana w następnym referacie, w którym szczegółowo omówiono jej zagadnienia na podstawie danych sejsmicznych z rejonu północno-wschodniego permsko-mezozoicznego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Dane te wykazały związek inwersji z syntektoniczną sedymentacją wzdłuż całej północno-wschodniej krawędzi wału śródpolskiego w jego świętokrzysko-małopolskim segmencie.
Do tematyki inwersyjnej nawiązał kolejny referat, w którym zaprezentowano problematykę występowania przesuwczości w obrębie południowo-zachodniego permsko-mezozoicznego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Pokazano skomplikowaną sieć uskoków, wzdłuż których przeważa składowa przesuwcza i struktury kontrakcyjne, jak np. stepover Mnina, Bożej Woli i Radoszyc. Potwierdzono możliwość kontynuacji uskoków przecinających obrzeżenie w obręb młodopaleozoicznego pasma fałdowego Gór Świętokrzyskich.
Następnie omówiona została problematyka miocenu świętokrzyskiego brzegu Paratetydy. Podkreślono, że rejon świętokrzyski należy uznać za modelowy przykład stratygrafii przedpola zbiornika przedgórskiego.
W kolejnym referacie zaprezentowano kartografię geologiczną Gór Świętokrzyskich w świetle wybranych map historycznych.
Na koniec sesji referatowej przedstawiono problematykę związaną z geologiczno-strukturalnymi uwarunkowaniami wydzielania i ochrony głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) z wyszczególnieniem regionu świętokrzyskiego.
Nową formą i otwarciem na współpracę z samorządowcami i przedsiębiorcami związanymi z wydobyciem surowców skalnych w regionie świętokrzyskim była specjalna sesja z panelem dyskusyjnym pt. Klimat inwestycyjny w zakresie geologii i górnictwa w Polsce - stan obecny i potrzeby zmian. Tematyka sesji obejmowała aspekty geologii złóż, hydrogeologii, ochrony środowiska oraz Prawa geologicznego i górniczego.
W pierwszej części sesji poruszano głównie problemy związane z odwodnieniem wyrobisk w aspekcie ochrony zasobów wód podziemnych i oceny przekształceń stosunków wodnych w warunkach prowadzonej eksploatacji. Wprowadzeniem do dyskusji były krótkie referaty zaprezentowane przez dr Małgorzatę Woźnicką, dr. hab. Jana Prażaka i dr. Piotra Herbicha.
Druga część sesji i panelu dyskusyjnego koncentrowała się na aspektach wpływu rozszerzeń Prawa geologicznego i górniczego na rozwój lokalnego przemysłu wydobywczego, ochrony złóż niezagospodarowanych i obszarów perspektywicznych oraz aspektach efektywnego zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych. Na początku tej sesji tematykę zarysował w krótkim wprowadzeniu profesor Krzysztof Szamałek.
Tematyka zjazdu obejmowała również inne ważne zagadnienia geologii, co zostało zaprezentowane w czasie sesji posterowej.
Dwie sesje terenowe dotyczyły: przejawów ekstensji i inwersji basenów sedymentacyjnych w skałach mezozoicznych (9 września) z zaprezentowanymi stanowiskami w Zachełmiu (pstry piaskowiec, niezgodności), Laskowej Górze, Wolicy (kajper, jura) i Głuchowcu (jura, deformacje przesuwcze); kenozoicznej ewolucji świętokrzyskiego brzegu Paratetydy (11 września) z zaprezentowanymi stanowiskami w Zajęczej Górze (mezozoik/kenozoik), Gackach (miocen, gipsy), Siesławicach (gipsy szablaste) i Śladkowie (miocen - detrytyczny sarmat).
Stanowisko w Gackach - miocen, gipsy. Fot. Z. Złonkiewicz
Informacje o pierwszej sesji terenowej zostały opublikowane w Gazecie Wyborczej w Kielcach, dostępne na stronie http://kielce.gazeta.pl/kielce/1,47262,18753606,byly-morza-sztormy-i-trzesienia-ziemi-zjazd-polskiego-towarzystwa.html#ixzz3m0Qxb3p0
Reportaż z drugiej sesji terenowej został zaprezentowany 11.09.2015 r. przez TVP Kielce w informacjach o 18:30.
Udział w zjeździe wzięło ponad 100 osób, specjalizujących się głównie w geologii. Na podkreślenie zasługuje obecność dwóch gości zagranicznych: z Ukrainy – dr Ludmiły Hafych, przewodniczącej Ukraińskiego Towarzystwa Geologicznego i z Litwy – dr. Jonasa Satkunasa, dyrektora Litewskiej Służby Geologicznej.
Miło nam poinformować, że podczas Zjazdu Delegatów PTG prof. dr hab. Stanisław Lorenc i dr Jonas Satkunas zostali przyjęci w poczet honorowych członków PTG.
Składamy przy okazji serdeczne podziękowania sponsorom i partnerom, dzięki którym 84. Zjazd PTG mógł się odbyć w tak bogatej formie, w tym: sponsorom generalnym - Państwowemu Instytutowi Geologicznemu – Państwowemu Instytutowi Badawczemu, Polskiemu Górnictwu Naftowemu i Gazownictwu SA i spółce Mozów Copper; sponsorom oficjalnym - Stowarzyszeniu DELTA i Politechnice Świętokrzyskiej oraz partnerom - Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Świętokrzyskiego, Zespołowi Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych i Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego.
Tekst: Andrzej Konon i Izabela Ploch
Zdjęcia: Izabela Ploch i Zbigniew Złonkiewicz
