Przez dwa dni ponad 80 naukowców przedstawiało najnowsze wyniki obserwacji zmian klimatycznych zarejestrowanych w osadach od proterozoiku do dziś i starało się odpowiedzieć na pytanie: czy działalność człowieka wzmacnia, czy osłabia współczesne zmiany klimatyczne.
W dniach 24-25 listopada 2015 r., niespełna tydzień przed rozpoczynającym się w Paryżu Szczytem Klimatycznym, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy zorganizował w Warszawie 2. Konferencję Naukową Zmiany klimatyczne w przeszłości geologicznej.
Tematyka konferencji obejmowała obserwację zmian klimatycznych zarejestrowanych w osadach od proterozoiku do dziś. Szeroki przedział czasowy i zróżnicowanie prezentowanych metod badawczych sprawiły, że wydarzenie to wzbudziło zainteresowanie wielu specjalistów.
Odbyły się 2 sesje plenarne, na których przedstawiono prezentacje przekrojowe i syntetyczne, i 8 sesji tematycznych. W sumie ponad 80 naukowców przedstawiło podczas konferencji 48 referatów i 13 posterów.
Prof. G. Pieńkowski otwiera konferencję Zmiany klimatyczne w przeszłości geologicznej. Fot. P. Urbański
Badacze kenozoiku najwięcej uwagi poświęcili zmianom klimatycznym zachodzącym w środkowym i późnym plejstocenie oraz w holocenie. Do odtworzenia klimatu i środowiska stosowano różne metody, m.in.: paleontologiczne (głównie paleobotaniczne), geochemiczne oraz badania izotopów tlenu i węgla zawartych w muszlach mięczaków. Szukano analogii pomiędzy zmianami klimatycznymi w interglacjale mazowieckim i zmianami zachodzącymi obecnie, podejmując na tej podstawie próbę przewidywania zmian klimatycznych w przyszłości. Zwrócono także uwagę na migracje ssaków spowodowane zmieniającym się klimatem i zaprezentowano nowatorską metodę rekonstrukcji paleotemperatur z zastosowaniem sztucznych sieci neuronowych. Do datowania zdarzeń paleoklimatycznych stosowano również optycznie stymulowaną luminescencję (OSL). Interesująca rekonstrukcja środowiska człowieka neandertalskiego została zilustrowana trójwymiarowym pokazem jaskini Stajnia.
Dr Regina Kramarska wygłasza referat nt. datowania osadów południowego Bałtyku metodą OSL. Fot. P. Urbański
Referat wygłasza dr Renata Stachowicz-Rybka. Fot. P. Urbański
Wskazano na antropogeniczny czynnik współczesnych zmian klimatycznych i przedstawiono metodę wychwytu i podziemnego składowania CO2 w strukturach geologicznych (CCS), jako jedną z metod ograniczających emisję gazów cieplarnianych do atmosfery.
Autorzy referatów poświęconych osadom starszego kenozoiku (paleogenu i neogenu) wykazali wpływ zmian klimatycznych na tworzenie się miąższych pokładów węgla brunatnego, a także wzmożonej produkcji żywicy, dającej w efekcie bogate złoża bursztynu, zwrócili także uwagę na różnicowanie się zespołów mszywiołów i rejestrację zmian klimatycznych w osadach lejów krasowych.
Badacze skał starszych od kenozoiku skupili się na wykorzystaniu rozmaitych wskaźników służących do celów rekonstrukcji paleoklimatycznych, w tym biotycznych, geochemicznych, izotopowych i magnetycznych. Poruszano zagadnienia wpływu wulkanizmu na zmiany klimatyczne, a w szczególności na tempo wzrostu zawartości dwutlenku węgla w atmosferze i generację efektu cieplarnianego. Większość referatów dotyczyła zmian klimatu w mezozoiku, nie związanych bezpośrednio ze zlodowaceniami. Przedstawiono wiele rekonstrukcji dokumentujących m.in. zmiany wilgotności klimatu we wczesnej kredzie oraz związek pomiędzy migracjami faun amonitowych a wydarzeniami paleooceanograficznymi i zmianami paleotemperatur wód dennych w późnej jurze na platformie europejskiej.
Sesja posterowa. Fot. P. Urbański
W permskich osadach solnych przeprowadzono rekonstrukcję paleozasolenia i zmian wilgotności, a także wahań poziomu morza zapisanych w tych utworach. Omówiono również związek pomiędzy zanikiem zlodowacenia Gondwany a ewolucją mikroplanktonu i wydarzeniami anoksycznymi na przełomie ordowiku i syluru.
Konferencji towarzyszyły warsztaty SHRIMP, zapoznające uczestników z działaniem mikrosondy jonowej, która jest jednym z najnowocześniejszych narzędzi do badań paleoklimatycznych.
Uczestnicy warsztatów NECLIME. Fot. E. Krzemińska
Warsztaty NECLIME. Prof. dr Dimiter Ivanov prezentuje sporomorfy z osadów mioceńskich z Bułgarii. Fot. M. Hodbod
Satelickim wydarzeniem do konferencji były także warsztaty grupy badawczej NECLIME, dotyczące taksonomii neogeńskich sporomorf. Uczestniczyli w nich naukowcy z Niemiec, Turcji, Słowacji i Polski, w sumie 16 osób. Podczas dwudniowego spotkania przedstawiono 10 referatów dotyczących badań palinologicznych i paleofaunistycznych z osadów paleogenu i neogenu. Również uczestnicy tego spotkania mogli poznać możliwości mikrosondy jonowej SHRIMP, a podczas warsztatów przy mikroskopie mogli przedstawić i przedyskutować swoje materiały badawcze, co było bardzo przydatne i pomocne w rozwiązywaniu wątpliwości w pracy palinologa. Dużym zainteresowaniem uczestników warsztatów cieszyła się też wystawa o powstawaniu węgla brunatnego, prezentowana w Muzeum Geologicznym PIG-PIB.
Warsztaty NECLIME. Dr Jacek Kasiński przedstawia uczestnikom warsztatów wystawę Okruchy przeszłości w węglu brunatnym. Fot. E. Worobiec
Tekst: Barbara Słodkowska i Jacek Grabowski
Zdjęcia: Paweł Urbański, Marta Hodbod, Ewa Krzemińska i Elżbieta Worobiec