Specjaliści z Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB szykują projekt badawczy, który pozwoli dokładniej lokalizować wtórne, konwencjonalne złoża ropy naftowej i gazu ziemnego związane pośrednio z gazem i ropą w łupkach.
Na odkryciu kolejnych złóż węglowodorów w Polsce mogą znacząco zaważyć najnowsze izotopowe metody badawcze. Projekt, nad którym pracują naukowcy, ma mieć zasięg międzynarodowy. Dotyczy on wykorzystania najnowocześniejszych metod izotopowych Ren-Osm w identyfikacji źródeł i wieku ropy naftowej w skałach paleozoicznych krawędzi wschodnioeuropejskiej platformy prekambryjskiej (Application of Re-Os method to resolve problems of an age and origin of oils in the Polish Paleozoic Basin – groundwork for a co-operative project). Badania mają dotyczyć nie tylko strefy lądowej, ale też morskiej.
Badania z wykorzystaniem metody Re-Os mają służyć udowodnieniu istnienia złóż wtórnych w osadach młodszych niż łupki dolnego paleozoiku. Źródłem tych wtórnych nagromadzeń, jak sądzą naukowcy, są najprawdopodobniej niekonwencjonalne złoża węglowodorów. Ma to związek z tektoniczną aktywnością krawędzi kratonu wschodnioeuropejskiego, która to aktywność mogła spowodować ucieczkę węglowodorów z łupków do osadów młodszych. Istotne jest tutaj określenie wieku takiej migracji oraz powiązania jej z wiekiem powstania pułapek i ich uszczelnienia w skałach młodszych.
Dzięki nowej metodzie możliwa byłaby ocena potencjału złóż wtórnych powiązanych z występowaniem łupków, stanowiących wcześniej pułapkę dla węglowodorów. Otworzyłoby to nowe możliwości w poszukiwaniu i rozpoznawaniu nagromadzeń ropy i gazu. Amerykańskie przykłady pokazują, że migracja węglowodorów z łupków jest możliwa, a jej rezultatem może być powstanie wtórnych złóż konwencjonalnych. W Polsce może być podobnie, o czym świadczy odkrycie tego typu złóż w okolicach Tucholi.
Specjaliści z Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB pracują nad projektem dotyczącym nowych metod izotopowych wraz z partnerami z zagranicy. Pod koniec listopada 2015 r. w Instytucie odbyło się w tej sprawie spotkanie robocze prof. Holly Stein i prof. Judith Hannah z Colorado State University oraz Oslo University z sekretarzem naukowym PIG-PIB prof. dr hab. Stanisławem Mikulskim i specjalistą ds. złóż węglowodorów Hubertem Kiersnowskim.
Dr hab. S. Mikulski otwiera spotkanie robocze pt. Application of Re-Os method to resolve problems of an age and origin of oils in the Polish Paleozoic Basin – groundwork for a co-operative project. Obok zaproszeni goście z USA prof. H. Stein (w środku) oraz prof. J. Hannah. Fot. B. Ruszkiewicz
Obie panie są znanymi na świecie specjalistkami w dziedzinie zastosowań metod izotopowych Re-Os w badaniach surowcowych oraz paleośrodowiskowych. W spotkaniu uczestniczyli również przedstawiciele firm naftowych – P. Kubala (Lotos Petrobaltic), M. Tomaszczyk (PGNiG), P. Roman (Orlen Upstream) – a także Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk (ING PAN) oraz pracownicy Instytutu głównie z Programu Bezpieczeństwo Energetyczne.
Jak podkreślał podczas spotkania prof. Mikulski, dzięki wieloletniej współpracy Instytutu z amerykańskimi naukowcami, w dziedzinie aplikacji metod izotopowych Re-Os udało się rozwiązać istotne problemy badawcze, związane m.in. z wiekiem oraz źródłem mineralizacji siarczkowych, głównie molibdenonośnych, złotonośnych czy miedzionośnych, w różnych jednostkach metalogenicznych w Polsce. Wyniki prac zostały zamieszczone w kilkunastu publikacjach i przedstawione na międzynarodowych konferencjach naukowych.
Uczestnicy spotkania (na zdjęciu od prawej) prof. H. Stein oraz prof. J. Hannah. Fot. B. Ruszkiewicz
Metodyka badań izotopowych Re-Os z powodzeniem może być wykorzystywana także do identyfikacji anoksycznych warunków paleośrodowiskowych i źródeł węglowodorów, o czym mówiła prof. H. Stein, prezentując przykłady z basenu norweskiego Morza Północnego (Re-Os systematics in organic material – a tool for correlation and a paleo-environmental indicator). Prof. J. Hannah przedstawiła zaś kilka przykładów zastosowań metody Re-Os w badaniach migracji i pochodzenia węglowodorów (Re-Os behavior in hydrocarbons – resolving migration histories). Zakres i założenia samego projektu nakreślił H. Kiersnowski (PIG-PIB), a prof. dr hab. M. Jarosiński (PIG-PIB) przedstawił wyniki analizy procesu ucieczki i migracji ropy i gazu z formacji skał łupkowych, uzyskane w ramach realizacji projektu ShaleMech.
Wstępne założenia projektu omawiane były również w magazynie rdzeni NAG w Halinowie. Na zdjęciu (od prawej) prof. H. Stein, prof. J. Hannah oraz H. Kiersnowski. Fot. S. Mikulski
Zebrani mogli też zapoznać się z nową interpretacją i rekonstrukcją ruchów tektonicznych w polskiej strefie krawędzi platformy wschodnioeuropejskiej – w części lądowej i morskiej. Wyniki tych badań przedstawił dr hab. Piotr Krzywiec z Instytutu Nauk Geologicznych PAN. Szczegółowo zostały także omówione założenia metodyczne oraz możliwy zakres projektowanych prac badawczych. Teraz badacze szukają źródeł finansowania projektu.
Tekst: Stanisław Mikulski, Hubert Kiersnowski i Andrzej Rudnicki
Zdjęcia: Barbara Ruszkiewicz i Stanisław Mikulski
