Tragiczne skutki osuwiska w Etiopii – katastrofa w antropogenie

Ponad sto ofiar śmiertelnych i kilkadziesiąt osób zaginionych – to dotychczasowy bilans osuwiska w stolicy Etiopii Addis Abebie. Do tragedii doszło w sobotę 11 marca na największym w kraju wysypisku śmieci. Takie zjawisko w obrębie antropogenicznych form terenu nie jest przypadkiem jednostkowym.

Wysypisko Koshe jest domem dla kilkuset osób. Utrzymują się one z tego, co znajdą wśród gór odpadów. Mieszkają tam w prowizorycznych szałasach i barakach. Jak podały portale BBC, New York Times, NBC News i Aljazeera około 30 takich domostw zostało w sobotę wieczorem przysypanych tonami śmieci

Zobacz zdjęcia:

http://www.bbc.com/news/world-africa-39254214

https://www.nytimes.com/2017/03/12/world/africa/addis-ababa-ethiopia-garbage-landslide-dump.html?_r=0

http://www.nbcnews.com/news/world/ethiopia-landslide-garbage-dump-kills-35-dozens-missing-n732396

Składowisko śmieci Koshe jest największym i jedynym miejscem odbioru odpadów dla ponad 3-milionowej stolicy Etiopii. Budowa nowego wysypiska została wstrzymana ze względu na protesty lokalnej społeczności. Tym samym wznowiono intensywny wywóz śmieci na teren Koshe i ten fakt wskazuje się jako jedną z możliwych przyczyn uruchomienia osuwiska. Wpływ na jego powstanie mogło mieć również wydobywanie odpadów z dolnej części zwałowiska, co mogło zaburzyć jego stabilność. Powstanie osuwiska było poprzedzone pojawieniem się szczelin w górnej części hałdy. Źródła prasowe donoszą, że mniejsze osuwiska występowały na tym obszarze co najmniej od dwóch lat.

Procesy osuwiskowe zachodzące w obrębie antropogenicznych form terenu, takich jak hałdy poeksploatacyjne czy wysypiska śmieci, są częstymi zjawiskami. Obecne wydarzenie w Etiopii nie jest przypadkiem jednostkowym. Statystyki dotyczące ofiar śmiertelnych związanych z osuwiskami w obrębie wysypisk śmieci podaje na swoim blogu The Landslide Blog Dave Petley:

Data Lokalizacja Kraj Liczba ofiar
10.07.2000 Manilla Filipiny 287
14.06.2002 Chongquing Chiny 10
 07.10.2005  Shangluo City, Shaanxi Province Chiny 13
 07.10.2005  Bello, Medellin Kolumbia 43
 01.09.2005  Padang, Sumatra Indonezja 25
 21.02.2005  Cimahi, Bandung Indonezja 143
 20.06.2008  Guatemala City Gwatemala 50

Tab. Wielkoskalowe (> 10 ofiar śmiertelnych) osuwiska w obrębie wysypisk śmieci zarejestrowane w fatal landslide database.
Źródło: http://blogs.agu.org/landslideblog/2008/06/22/garbage-dump-landslides/

Powyższe dane pokazują skalę problemu, zarówno jeżeli chodzi o liczbę zdarzeń, jak i związaną z nimi znaczną liczbę ofiar.

Ocena stabilności tego typu budowli jest bardzo trudna. Wpływa na to duża zmienność materiału składowanego, co stwarza problemy z określeniem ich fizycznych i mechanicznych właściwości. Ponadto wraz z głębokością pojawia się problem wtórnego rozkładu, co wpływa zarówno na zmiany chemiczne zwałowiska, jak i objętość składowanych elementów (Eeckhaut i in., 2013). Jednym z głównych czynników zewnętrznych powodujących powstanie takiego osuwiska jest tzw. overloading, czyli nadmierne obciążenie danego fragmentu stoku. Zagadnienie to, opisywane już w latach 40. XX wieku (Hacker, 1940), wskazuje, jak ważne jest właściwe projektowanie oraz monitorowanie obszarów składowania odpadów także pod kątem ruchów masowych.

W Polsce Państwowy Instytut Geologiczny – PIB realizuje projekt SOPO, którego zadaniem jest między innymi przeciwdziałanie katastrofom osuwiskowym. Problem osuwisk na składowiskach odpadów śmieci w Polsce zanotowano m.in. w Krakowie (Barycz), w Niebylcu i w Podegrodziu. Poważne zagrożenia związane z ruchami masowymi występują również na składowiskach odpadów poeksploatacyjnych (hałdach).

W ramach projektu PanAfGeo Państwowy Instytut Geologiczny – PIB wraz innymi służbami geologicznymi z Europy przygotowuje szkolenia afrykańskich służb geologicznych,  m.in. w zakresie geozagrożeń, w tym związanych z osuwiskami. Jednym z krajów objętych tym zadaniem jest właśnie Etiopia.

 

Autorzy: Marta Tomaszczyk, Rafał Sikora i Marek Graniczny