PIG-PIB wesprze afrykańskich geologów

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy wspólnie z innymi europejskimi służbami geologicznymi (EuroGeoSurveys) zorganizuje szkolenia dla geologów z krajów afrykańskich. To efekt wieloletnich rozmów i negocjacji pomiędzy Unią Afrykańską a Unią Europejską oraz EuroGeoSurveys i ich odpowiednikiem w Afryce – stowarzyszeniem afrykańskich służb geologicznych (OAGS).

Polska jest jednym z 10 krajów Unii Europejskiej zaangażowanych w tę inicjatywę. Wsparcie dla OAGS ma polegać m.in. na pomocy w rozpoznawaniu i szacowaniu potencjalnych zasobów surowców mineralnych Afryki i weryfikowaniu danych geologicznych.

Dialog pomiędzy Unią Afrykańską (UA) a Unią Europejską (UE) w zakresie badań i eksploatacji surowców mineralnych zintensyfikował się wyraźnie w pierwszej dekadzie XXI wieku. Wpisał się również do niego PIG-PIB w ramach działań EuroGeoSurveys (EGS).

Na zaproszenie Dyrektoriatu Generalnego Przemysłu i Przedsiębiorczości Komisji Europejskiej (DG ENTERPRISE, obecnie DG GROW) oraz zgodnie z zaleceniem władz EGS delegacja PIG-PIB wzięła udział w Konferencji Partnerstwo UE – Afryka w zakresie Surowców Mineralnych pod hasłem „Przekształcić bogactwo surowców w rzeczywisty rozwój Afryki” (Bruksela, 26.01.2012) oraz sesji eksperckiej, która została zorganizowana w jej przeddzień (Bruksela, 25 stycznia 2012 r.) w celu wypracowania ostatecznych stanowisk na tej konferencji.

Konferencja brukselska pozwoliła na kontynuację rozmów pomiędzy stroną UE i krajami członkowskimi Unii Afrykańskiej, zainicjowanych na Konferencji Ministrów Unii Afrykańskiej odpowiedzialnych za gospodarkę surowcami mineralnymi w Addis Abebie (12–16 grudnia 2011 r.). Ranga poruszanych tematów sprawiła, że w posiedzeniach w Brukseli wzięło udział blisko 400 przedstawicieli władz UE i UA, administracji odpowiedzialnej za gospodarkę surowcami mineralnymi krajów członkowskich obu Unii, specjalistów i ekspertów oraz reprezentacji ponad 20 rządów krajów afrykańskich z ministrami bądź wiceministrami ds. energii i górnictwa na czele.

W trakcie sesji eksperckiej tematyka koncentrowała się wokół:

  • ułatwień i pomocy w zakresie rozpoznawania i oszacowywania potencjalnych zasobów surowców mineralnych Afryki,
  • wsparcia współpracy pomiędzy afrykańskimi i europejskimi służbami geologicznymi i/lub odpowiednimi działami administracji rządowej tych krajów,
  • wzmocnienia potencjału eksperckiego afrykańskich służb geologicznych i/lub odpowiednich działów administracji rządowej w zakresie zarządzania działalnością górniczą przy uwzględnieniu ochrony środowiska naturalnego i kwestii rekultywacji oraz recyklingu surowców wtórnych.

W ramach sesji prof. Marek Graniczny, przewodniczący Grupy Zadaniowej EGS ds. Międzynarodowej Współpracy i Rozwoju (ICDTF), przedstawił  plany EGS odnośnie  wsparcia stowarzyszenia afrykańskich służb geologicznych (OAGS).

Kolejnym krokiem naprzód było przedstawienie propozycji studium opracowanego przez EGS ICDTF zatytułowanego Potencjał geologiczny Afrykańskich Służb Geologicznych” na corocznej konferencji dyrektorów OAGS w Niamej (Niger) 8–16.12.2012 r. Proponowany zakres studium obejmował pakiety tematyczne, takie jak:

  • priorytetowe  działania ukierunkowane na wzmocnienia OAGS,
  • analiza luk i różnic pomiędzy podstawowymi informacjami geologicznymi oraz danymi zawartymi na mapach geologicznych,
  • analiza luk i różnic w ocenie zasobów surowców mineralnych,
  • geozagożenia,
  • ochrona i propagowanie dziedzictwa geologicznego,
  • metody i środki (infrastruktura, wyposażenie laboratoriów, sprzęt, serwisy itp.).

Ostatecznie, studium zostało uruchomione 16 lipca 2013 r. po podpisaniu kontraktu pomiędzy Sekretariatem EGS a DG DEVCO (Dyrektoriatem ds. Rozwoju i Współpracy)  - DG DEVCO Contract No 332–534.

Pierwsze spotkanie robocze projektu „Kick off” odbyło się w Akrze (stolicy Ghany) przy okazji obchodów 100-lecia służby geologicznej tego kraju (22–27 września 2013 r.) a kolejne w Brukseli, Belgia (27 marca 2014 r.), Dar Es Salaam, Tanzania (14 sierpnia 2014 r.) oraz Kapsztadzie, RPA (6–11 lutego 2015 r.).

Jednym ze sposobów zbierania informacji na temat statusu, aktualnych zadań oraz potrzeb poszczególnych służb afrykańskich było rozesłanie specjalnie opracowanych kwestionariuszy.

afryka 1

Mapa Afryki, na której kolorem brązowym zaznaczono kraje afrykańskie, które nadesłały ankiety z informacjami na temat funkcjonujących służb geologicznych

Wypełnione kwestionariusze zostały nadesłane z 25 krajów afrykańskich: Algierii, Angoli, Botswany, Burkina Faso, Burundi, Demokratyczna Republika Konga, Dżibuti, Egiptu, Etiopii, Ghany. Kamerunu, Malawi, Mozambiku, Namibii, Nigru, Nigerii, Południowego Sudanu, Republiki Południowej Afryki, Rwandy, Senegalu, Suazi, Tanzanii, Togo, Wybrzeża Kości Słoniowej oraz Zambii.

Analiza wymienionych powyżej danych została przeprowadzona przez konsorcjum 10 służb geologicznych zrzeszonych w EGS reprezentującym: Danię, Finlandię, Francję, Hiszpanię, Litwę, Polskę, Republikę Czeską, Słowenię i Szwecję. Ustalono, że kierownictwo studium obejmie EGS Sekretarz Generalny (Luca Demicheli), a koordynację techniczną PIG-PIB (Marek Graniczny).

Końcowy raport studium obejmujący dwa obszerne woluminy (łącznie z załącznikami) został przedstawiony dyrektorom EGS na spotkaniu w Brukseli i następnie złożony do DG DEVCO na wiosnę 2015 r. Raport zawierał również zarys dalszych konkretnych działań ukierunkowanych na wsparcie OAGS. DG DEVCO zatwierdziło ostatecznie  raport studium Potencjał geologiczny Afrykańskich Służb Geologicznychjesienią 2015 r.

Niemal natychmiast po zatwierdzeniu studium przystąpiono do przygotowań projektu Panafrykańskiego – PanAfGeo (2017–2020). Unia Europejska przeznaczyła na ten cel kwotę 10 milionów euro. Przyjęto przy tym następujące założenia:

  • głównym celem projektu będzie szkolenie afrykańskich służb geologicznych,
  • szkolenia będą zorganizowane w Afryce,
  • projekt doprowadzi do wzmocnienia instytucjonalnych i roboczych kontaktów pomiędzy służbami geologicznymi zrzeszonymi w EGS oraz OAGS.

Ustalono, że projekt będzie realizowany przez to samo konsorcjum, co uprzednie studium. Do konsorcjum zostanie również dołączona służba geologiczna Portugalii.

Na pierwszym spotkaniu konsorcjum projektu PanAfGeo (Bruksela, 17–18 listopada 2015 r.)  przedstawiono propozycję schematu organizacyjnego przyszłego projektu, który obejmuje:

  • Zespół koordynacyjny – główny menadżer (BRGM), koordynator techniczny (Państwowy Instytut Geologiczny-PIB),
  • Komitet sterujący – Sekretariat EGS, Sekretariat OAGS, główny menadżer, koordynator techniczny, liderzy grup tematycznych,
  • Komitet doradczy,
  • Zgromadzenie ogólne,
  • osiem grup tematycznych – WP 1 – Kartowanie geologiczne i teledetekcja (CGS), WP 2  – Ocena zasobów surowcowych (GTK), WP 3 – Nielegalne wydobycie surowców (GEUS), WP 4 – Wpływ górnictwa na środowisko (SGU), WP 5 – Geozagrożenia (LGT), WP 6 – Geodziedzictwo (IGME – Spain), WP 7 – Struktura geoinformacyjna i zarządzanie IT (BRGM), WP 8 – Komunikacja i promocja (Sekretariat EGS).

afryka 2

Zdjęcie satelitarne kopalni złota Samira w Departamencie Tera (Niger), otwartej w 2004 r. i zarządzanej przez konsorcjum Kanadyjsko-Marokańskie

afryka 3

Widok na fragment kopalni złota Samira

 afryka 4

Nielegalne wydobycie złota w okolicy kopalni złota Samira

Kolejne spotkania organizacyjne konsorcjum odbyły się w: Warszawie (12 stycznia 2016 r.), Brukseli (11 marca 2016 r., 29.03 marca i 20–21 kwietnia 2016 r.), oraz w Orleanie (9 maja 2016 r.).

Ostatecznie podpisanie kontraktu pomiędzy DG DEVCO i BRGM miało miejsce 16 grudnia 2016 r. Umożliwiło to rozpoczęcie finansowania projektu i organizację szkoleń w 2017 r.

W ten oto sposób wsparcie afrykańskich służb geologicznych przez ich partnerów europejskich, w tym polski Państwowy Instytut Geologiczny, stało się ponownie faktem!

Tekst: Marek Graniczny
Zdjęcia: Marek Graniczny

Projekt PanAfGeo współfinansowany był ze środków finansowych na naukę w latach 2017- 2019, przyznanych na realizację projektu międzynarodowego według umowy nr 3811/GRANT KE/2017/2  z 5 grudnia 2017 r.