Jana Krzysztofa Kluka Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zazycie... (1797-1802)

 

Wydane w latach 1781–1782 i następnie dwukrotnie wznawiane, dwutomowe dzieło „Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zażycie” ma niezwykłe znaczenie w polskim piśmiennictwie z zakresu nauk o Ziemi. Dzieło to odegrało doniosłą rolę w budzeniu zainteresowań mineralogią i wykorzystaniem surowców mineralnych w naszym kraju.


Cel, jaki postawił sobie ksiądz Kluk, to prezentacja, głównie na podstawie danych zaczerpniętych z literatury, kopalin, czyli surowców mineralnych, które autor traktuje bardzo szeroko, zbliżając się bardziej do współczesnego niż przyjmowanego w jego czasach rozumienia tego pojęcia. Nie ogranicza się przy tym do opisu kopalin, ale prezentuje także stan wiedzy i umiejętności niezbędne do ich pozyskania oraz pokazuje możliwości ich praktycznego wykorzystania. (…) Z dzisiejszej perspektywy dzieło Kluka doskonale wpisuje się w obszar zainteresowań geologii gospodarczej. Pozwala to uznać księdza Kluka za prekursora geologii gospodarczej w Polsce, a jego dzieło za pierwsze w naszym kraju, a może i w skali światowej, oryginalne i obszerne ujęcie tej problematyki. (J. Parafiniuk, 2009 – Prz. Geol., 57, 5: 393–400).


Karta tytułowa tomu pierwszego „Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zażycie”

Karta tytułowa tomu pierwszego Rzeczy kopalnych...

 

Karta tytułowa tomu drugiego „Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zażycie”

Karta tytułowa tomu tomu drugiego Rzeczy kopalnych...

 

Dzieło wydano na papierze czerpanym, karty wzdłuż krawędzi dolnej i bocznej mają naturalny czerp. Obydwa tomy oprawione są w broszurowe okładki z niebieskiego papieru. Na okładkach wpisano atramentem nazwisko „J. (?) Tarkowski”, a na kartach tytułowych obydwu tomów znajduje się okrągła pieczęć o treści „Z księgozbioru Mórawskich”. Oba woluminy zawierają łącznie 399 kart i 4 karty tablic; ich wymiary wynoszą 18 x 11 cm a grubość – ok. 3,5 cm.



Joanna Kacprzak
Państwowy Instytut Geologiczny