PIG szykuje się do uczestniczenia w ekspedycjach badawczych IODP

lizbona

Geolodzy z Państwowego Instytutu Geologicznego poznali organizację badań na oceanicznym statku wiertniczym pracującym w ramach projektu IODP.


W dniu 18.01.2012 r. dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego Jerzy Nawrocki wraz z dwójką pracowników PIG-PIB gościł na oceanicznym statku wiertniczym r/v JOIDES Resolution, cumującym w porcie w Lizbonie. Obecność przedstawicieli PIG-PIB wynikała z faktu, że w dniu 14 grudnia 2011 r. prof. dr hab. Jerzy Nawrocki, dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego-Państwowego Instytutu Badawczego, podpisał umowę - Memorandum of Understanding, dotyczącą członkostwa w ECORD - Europejskim Konsorcjum ds. Badawczych Wierceń Oceanicznych. Zostaliśmy 18 członkiem ECORD i 25 IODP - międzynarodowego Zintegrowanego Programu Wierceń Oceanicznych, organizacji o zasięgu światowym, której uczestnikiem jest konsorcjum ECORD. Daje to Instytutowi unikalną możliwość uczestniczenia w ekspedycjach badawczych IODP i najważniejszych programach badawczych.
Uczestnicy delegacji zapoznali się z możliwościami badawczymi statku wiertniczego JOIDES Resolution, a w szczególności ze sprzętem wiertniczym, wyposażeniem laboratoriów analitycznych oraz organizacją pracy na pokładzie statku.

lizbona1
R/v JOIDES Resolution w porcie w Lizbonie

R/v JOIDES Resolution jest jednym z dwóch oceanicznych statków wiertniczych, wykorzystywanych do badań w ramach międzynarodowego programu wierceń oceanicznych (IODP). Statek był zbudowany w 1978 roku, gruntowną modernizację przeszedł w roku 2008. Długość statku wynosi około 140 m, szerokość około 21 m, a wyporność 10 300 BRT. Jest on wyposażony w urządzenia wiertnicze umożliwiające wiercenia zarówno w osadach miękkich, jak i w twardych skałach, na głębokości wody od 90 do około 8000 m. Maksymalna długość przewodu wiertniczego wynosi około 9000 m.

lizbona2
Urządzenia wiertnicze R/v JOIDES Resolution

lizbona3
Catherine Mevel, dotychczasowa dyrektor ECORD Managing Agency i prof. dr hab. Jerzy Nawrocki, dyrektor PIG-PIB na pokładzie R/v JOIDES Resolution

Statek wyposażony jest w system dynamicznego pozycjonowania oraz stabilizatory umożliwiające prace wiertnicze przy falach o wysokości do 4,5 m i w okresie 17,5 sekundy. Dotychczas najgłębsze wiercenie wykonano w roku 1993 w strefie równikowej wschodniego Pacyfiku - osiągnęło ono głębokość 2 111 m poniżej powierzchni dna na głębokości wody 3460 m. W 1990 roku w rejonie zachodniego Pacyfiku wykonano wiercenie na głębokości wody 5969 m, które osiągnęło 560 m poniżej powierzchni dna.

W trakcie wierceń prowadzone są pomiary geofizyczne bezpośrednio w otworze wiertniczym. Wydobyte rdzenie poddawane są w dużej mierze badaniom bezpośrednio na statku. Umożliwiają to doskonale wyposażone laboratoria badawcze. Na pokładzie możliwe jest wykonanie analiz w zakresie cech litologicznych i właściwości fizycznych (m.in. dyfraktometrii rentgenowskiej, podatności magnetycznej, naturalnego promieniowania gamma, przewodności cieplnej). Wykonuje się również badania chemiczne i mikrobiologiczne.

lizbona4
Aparatura do pomiaru naturalnego promieniowania gamma

Organizatorzy spotkania po zaprezentowaniu statku przedstawili również wyniki Ekspedycji Badawczej 339 „Mediterranean Outflow”, realizowanej w ramach IODP na Oceanie Atlantyckim w rejonie na południowy-zachód od Półwyspu Iberyjskiego, w Zatoce Kadyksu. W rejonie tym przydenne prądy konturowe, wypływające z Morza Śródziemnego, deponują miąższe warstwy piasku i mułu na przestrzeni do 100 km od Cieśniny Gibraltarskiej. Wiercenia wykonane w wytypowanych ośmiu lokalizacjach udokumentowały zapis historii zmian klimatu i ewolucji tektonicznej obszaru w ciągu ostatnich 5,3 mln lat, tj. od ponownego otwarcia się Cieśniny Gibraltarskiej.

lizbona5
Uczestnicy delegacji w porcie w Lizbonie (od lewej): Dorota Kaulbarsz, Jerzy Nawrocki i Szymon Uścinowicz

Zapoznanie się z organizacją badań na pokładzie jednego ze statków wiertniczych pracujących w ramach projektu IODP oraz z doświadczeniami portugalskich partnerów ECORD ma dla pracowników PIG-PIB istotne znaczenie w związku z realizacją w roku 2013 projektu 672 „Paleoenvironmental evolution of the Baltic Sea Basin through the last glacial cycle". Ta nowa ekspedycja wiertnicza i badawcza z pewnością będzie fascynującym przedsięwzięciem naukowym na skalę nierealizowaną dotąd w rejonie Morza Bałtyckiego.


Dorota Kaulbarsz i Szymon Uścinowicz