Pierwszy Polski Kongres Geologiczny

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Pierwszy Polski Kongres Geologiczny"

Transkrypt

1 Pierwszy Polski Kongres Geologiczny Kraków 6-8 czerwca 008 A B S T R A K T Y zestawił Grzegorz Haczewski Polskie Towarzystwo Geologiczne Kraków 008

2 ISBN: Copyright Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków 008 Skład i łamanie: Firma Rysunkowa Szelerewicz

3 I Polski Kongres Geologiczny Kraków 6-8 czerwca 008 Patronat: Minister Środowiska Maciej Nowicki Marszałek Województwa Małopolskiego Marek Nawara JM Rektor AGH Antoni Tajduś JM Rektor UJ Karol Musioł Komitet Organizacyjny Przewodniczący: Joachim Szulc ING UJ Członkowie: Aleksandra Borecka, AGH Jan Bromowicz, AGH Adam Gasiński, UJ Michał Gradziński, UJ Małgorzata Gonera, IOP PAN Wojciech Górecki, AGH Grzegorz Haczewski, AP Piotr Jaglarz, UJ Jadwiga Jarzyna, AGH Agata Jurkowska, UJ Stanisław Leszczyński, UJ Anna Lewandowska, UJ Andrzej Łaptaś, ING PAN Jacek Motyka, AGH Ewa Niesiołowska, AGH Magdalena Pańczyk, PIG Warszawa Adam Piestrzyński, AGH Elżbieta Porębska, UJ Jacek Rajchel, AGH Mariusz Rospondek, UJ Zbigniew Sawłowicz, UJ Tadeusz Słomka, AGH Leszek Starkel, IGiPZ PAN Monika Szczygieł, AGH Jarosław Tyszka, ING PAN Adam Walanus, AGH Witold Zuchiewicz, AGH

4 Abstrakty referatów i posterów Symbol przed tytułem każdego abstraktu zawiera numer sesji tematycznej i rodzaj prezentacji: R referat P poster RP referat i poster Numery sesji tematycznych: Geofizyka Geologia inżynierska i geotechnika 3 Hydrogeologia 4 Złoża kopalin - aktualne problemy prac poszukiwawczych, badawczych i dokumentacyjnych 5 Metody informatyczno-matematyczne w geologii 6 Petrologia, mineralogia i geochemia 7 Geoochrona 8 Geologia czwartorzędu 9 Sedymentologia 0 Paleontologia i stratygrafia Geologia strukturalna i tektonika Edukacja i popularyzacja nauk geologicznych

5 5 P Modelowanie matematyczne naturalnych zjawisk dynamicznych. Maja Adamska-Szatko Katedra Geoinformatyki i Informatyki Stosowanej, WGGIOŚ, AGH Kraków Koncepcja chaosu deterministycznego pozwala na jakościowy opis dopuszczalnych zachowań układu dynamicznego. W naturze występuje wiele zjawisk (systemów) prezentujących stany pozornej stabilności. Systemy te cechują się niezwykłą wrażliwością na zmianę parametrów je opisujących. Niewielka zmiana wartości parametrów może spowodować chaotyczne zachowanie układu. Przekroczenie wartości krytycznej danego parametru skutkuje wyprowadzeniem układu ze stanu zachowania stabilnego i poszukiwanie przez niego nowego stanu pozornej równowagi, w którym układ przebywa do momentu wystąpienia kolejnego zaburzenia. Zjawisko może mieć charakter lokalny lub objąć zasięgiem cały układ. Jednym z przykładów takich zjawisk mogą być lawiny śnieżne. Przewidywanie miejsca występowania oraz skali zasięgu lawin jest ważnym problemem przede wszystkim ze względu na wrażliwość na warunki początkowe oraz gwałtowny rozwój samego zjawiska. Lawina jest masą cząstek, która w wyniku zaburzenia stanu równowagi nagle rozpoczyna ruch osiągając ogromną prędkość w krótkim czasie. Modelowanie powyższego zjawiska może odbywać się przy pomocy automatów komórkowych. Automat komórkowy składa się z określonej ilości pojedynczych elementów o zadanej konfiguracji. Każdy element może przyjmować jeden ze stanów. Liczba przyjętych dla danego modelu stanów jest skończona. Stan pojedynczego elementu w kolejnych etapach modelowania zależy od stanów elementów sąsiadujących oraz stanu samego elementu w poprzednim etapie. Zależność jest opisana regułą stanowiącą podstawową regułę działania automatu. Cechą charakterystyczną automatów jest znaczny wpływ pojedynczych elementów na zachowanie całego systemu. Prezentowana praca przedstawia opis zjawiska oraz propozycję zastosowania automatu komórkowego jako jednego z modeli predykcji zagrożenia lawinami. 5 R Parametryzacja przestrzeni porowej lessu z wykorzystaniem wymiaru fraktalnego Aneta Afelt Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski Ilościowa analiza przestrzeni porowej skał jest możliwa za pomocą przetwarzania obrazu cyfrowego składającego się z elementarnych komórek pikseli. Do uzyskania informacji ilościowej dla lessu zastosowano mikroskop skaningowy (SEM) oraz sygnał katodoluminescencji. Oddzielenie ziarna od poru następuje na drodze analizy jasności poszczególnych pikseli obrazu. Ich wzajemny układ jest różny, stosownie do porowatości, liczby porów oraz skali powiększenia obrazu. Implikuje to niską wiarygodność analizy ilościowej przestrzeni porowej klasycznymi metodami, ich wadą jest zerwanie z układem przestrzennym łączącym poszczególne obiekty (pory). Problem rozwiązuje wykorzystanie do parametryzacji fraktali. Do opisu struktury porowej lessu wykorzystano wymiar pudełkowy D p fraktala w dwóch rozwiązaniach metodycznych: rozkładu porów w strukturze oraz stopnia komplikacji przebiegu granicy między ziarnami (faza stała) a przestrzenią porową. Badano less facji wierzchowinowej, próbki pobrano w 3 profilach pionowych, z głębokości:,5; ; 3; 4; i 5 m p.p.t.. Analizowano powierzchnię horyzontalną i wertykalną preparatów o powierzchni cm w powiększeniach 50, 00, 00, 400. Obraz cyfrowy przestrzeni porowej lessu traktowany jest jako ciągła przestrzeń dwuwymiarowa. Wartość wymiaru fraktalnego przestrzeni porowej lessu wskazuje, że rozkład przestrzenny por-por oraz granica między fazami w kolejnych powiększeniach posiada strukturę fraktalną. Wymiar obliczany dla poszczególnych powierzchni badawczych wskazuje na zróżnicowanie stopnia uporządkowania przestrzeni porowej. Charakterystyczny jest spadek uporządkowania struktury wraz ze wzrostem stopnia szczegółowości obrazu oraz małe zróżnicowanie wielkości atraktora dla płaszczyzn horyzontalnej i wertykalnej w profilach. Wymiar fraktalny wskazuje istotne zróżnicowanie geometryczne analizowanej przestrzeni porowej lessu pomiędzy profilami. Opis różnic i podobieństw świadczy o istnieniu procesów generujących przekształcenie cech przestrzeni porowej lessu, wskazując zakres przestrzenny jej wystąpienia, zarówno w pionowej jak i poziomej zmienności cechy uporządkowania porów badanego ośrodka skalnego. 3 R Warunki migracji wybranych pierwiastków w wodach porowych lessu Aneta Afelt Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski Badania prowadzono w lessach młodszych górnych na Wyżynie Sandomierskiej (lessy suche odmiany kontynentalnej), w obrębie strefy aeracji bezodpływowej powierzchniowo zlewni, w 3 polach badawczych: dział wodny, stok, wymok. Roztwór porowy uzyskano in situ za pomocą próbników podciśnieniowych. Analizowano 9 pierwiastków: Na, K, Ca, Mg, Sr, Ti, Si, Fe, Mn. Oznaczenie składu chemicznego wody wykonano metodą masowej spektroskopii atomowej w plazmie (ICP MS). W polach dział wodny, stok stwierdzono zbliżony zakres stężeń pierwiastków w wodach porowych, największe (<mg/dm 3 ) dla Ca, Mg, Na, Si, K i Fe. Największą zmienności stężeń pierwiastków stwierdzono w wymoku (ph wody 5,5). Pole to reprezentuje warunki migracji pierwiastków przy ograniczonej wymianie gazowej (okresowa retencja powierzchniowa), typowa jest niższa ogólna koncentracja składników w wodach porowych. Stwierdzono zależność pomiędzy alimentacją powierzchniową lessu i zróżnicowaniem morfologicznym powierzchni topograficznej (efekt niskich wsp. filtracji lessu; natężenie opadu efektywnego to 0,5 mm s - przy filtracji 0, m d - ) a cechami chemicznymi wód przesiąkowych. Ruch wody w przestrzeni porowej podlega prawom ruchu kapilarnego i decyduje o silnym fizycznym wiązaniu wody ze skałą. Typowy jest wzrost stężenia substancji rozpuszczonej z głębokością. Transport roztworów prowadzi do przekształcenia właściwości skały i formowania ośrodka porowego o odmiennych cechach geochemicznych. Przestrzenne zróżnicowanie cech chemicznych wód przesiąkowych w lessach będzie się pogłębiało. Intensywny proces przemywania lessu w warunkach redukcyjnych sprzyja wietrzeniu chemicznemu minerałów i odprowadzaniu substancji rozpuszczonej (dno zlewni bezodpływowej - wymok). W środowiskach alkalicznych (stok, dział wodny) postępuje proces powolnego odwapniania pokrywy lessowej. Ilość obecnej tu wody jest niewystarczająca do długookresowej zmiany warunków utleniająco-redukcyjnych. Jedynie krótkie okresy podwyższonej wilgotności lessu po roztopach czy opadach nie sprzyjają zaawansowanym przekształceniom jakościowym ośrodka. Występujące w tych warunkach silne fizyczne wiązanie wody w przestrzeni porowej decyduje o jej wysokiej mineralizacji.

6 9 P Analiza sedymentologiczna danych profilowania upadu warstw (PUW) ważne narzędzie poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów Paweł Aleksandrowski, Krzysztof Mastalerz Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego; Coquitlam, B.C., Kanada Dane uzyskane podczas profilowania upadomierzem, zwykle są wykorzystywane do zgrubnej jedynie oceny charakteru i orientacji uławicenia w seriach osadowych. Mogą jednak być one niezmiernie użyteczne dla rozwiązywania niektórych problemów geologii strukturalnej, stratygrafii i sedymentologii, a szczególnie precyzyjnej charakterystyki skał złożowych. Możliwości te rosną jeszcze bardziej gdy upadomierz jest jednym z elementów kompleksowej analizy danych karotażowych w połączeniu z wynikami makroskopowego i/lub laboratoryjnego opisu/analizy dostępnych rdzeni wiertniczych. Analiza upadomierza w serii otworów przecinających daną serię osadową może pozwolić na dogłębną charakterystykę tej serii, z interpretacją kierunków paleotransportu materiału klastycznego, geometrii form akumulacyjnych, prognozą gradientów facjalnych, rozpoznaniem organizacji paleosystemu depozycyjnego, nachylenia paleoskłonu, pionowej organizacji sekwencji, a w konsekwencji dostarczyć danych do analizy basenu sedymentacyjnego. Analiza danych upadomierza z pojedynczego nawet otworu wiertniczego umożliwia, ograniczoną wprawdzie, lecz trójwymiarową interpretację oraz pełniejsze wykorzystanie pozostałych danych karotażowych. Natura i możliwości upadomierza predysponują go również jako narzędzie szczególnie przydatne w kompleksowej analizie formacji osadowych bazującej na i/lub uwzględniającej wyniki sejsmiki refleksyjnej. Używane są one do szeregu zadań, poczynając od analizy sejsmogramów syntetycznych i identyfikacji głównych reflektorów, a kończąc na trójwymiarowej analizie wypełnienia basenu sedymentacyjnego przy zastosowaniu stratygrafii powierzchni sejsmicznych. Możliwości analizy sedymentologicznej danych upadomierza zilustrowane są w prezentacji przykładami z miocenu zapadliska przedkarpackiego oraz z czerwonego spągowca monokliny przedsudeckiej. R Bilansowanie struktury frontu orogenicznego Karpat Paweł Aleksandrowski, Iwona Sieniawska, Piotr Krzywiec Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego; Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Budowafrontu orogenicznego Karpat na odcinku pomiędzy Andrychowem a Pilznem została rozpoznana na profilach sejsmiki refleksyjnej D wykonanych przez PGNiG S.A. Strefa frontu orogenicznego Karpat obejmuje tutaj najbardziej zewnętrzną część stosu płaszczowin fliszowych, oraz włączoną w obręb orogenu zdeformowaną brzeżną partię osadów miocenu zapadliska przedkarpackiego, wydzielaną jako tzw. jednostka zgłobicka. Lokalnie deformacjom nasuwczym pod nasuwającym się pakietem płaszczowin fliszowych uległy też utwory mezozoiczne podłoża zapadliska. Pomiędzy Wieliczką i Tarnowem wzdłuż frontowej strefy orogenu obserwuje się spektakularne przejawy tzw. tektoniki klinowej w postaci dobrze wykształconej strefy trójkątnej, z którą wydają się związane akumulacje soli kamiennej rejonu Wieliczki i Bochni. Uwzględniając dane geologiczne i geofizyczne z licznych odwiertów górnictwa naftowego oraz powierzchniowe dane kartograficzne, na analizowanych profilach sejsmicznych dokonano wariantowej szczegółowej interpretacji strukturalnej metodą bilansowania przekrojów geologicznych, uzyskując informacje o najbardziej prawdopodobnych układach geometrycznych struktur nasuwczych i fałdowych w badanej strefie oraz ich odtwarzając kolejne etapy ich powstawania. Do bilansowania wykorzystano oprogramowanie DMoveTM. Uzyskane wyniki rzucają nowe światło na budowę i rozwój strukturalny brzeżnej strefy Karpat i dostarczają danych przydatnych w poszukiwaniu złóż węglowodorów. R Popularyzacja geologii w przekazach medialnych Stefan Witold Alexandrowicz Polska Akademia Umiejętności, Kraków Problematyka z zakresu nauk o ziemi może być i jest interesująca dla szerokiego kręgu odbiorców, niezwiązanych z nią profesjonalnie. Dobrym przykładem pobudzenia takiego zainteresowania był film Spielberga Park Jurajski, który na wiele lat wprowadził pewien zakres tematyki geologicznej i paleontologicznej w centrum uwagi szerokich kręgów społeczeństwa. Oddziaływanie mediów w tym zakresie odbywa się poprzez prasę codzienną i periodyczną, radio oraz telewizję. W Polsce taką działalność popularyzatorską prowadził w okresie międzywojennym Mieczysław Limanowski, znakomity geolog, a zarazem człowiek teatru, który wygłaszał przez radio odpowiednio przygotowane wykłady. Szczególnie skuteczną formą przekazu jest telewizja, wykorzystywana w tym celu od wielu lat, m.in. poprzez cykl filmów realizowanych przez profesorów P. Roniewicza i A. Wierzbowskiego. Godne polecenia jest powiązanie tematyki geologicznej z propagowaniem turystyki, poprzez ujęcia przybliżające zainteresowanym osobom możliwość obserwowania i rozumienia zjawisk dostępnych na trasach wycieczek i spacerów. Realizacją tego założenia było 30 filmów z cyklu Podpowiedzi w plenerze, zrealizowanych przy udziale autora przez Telewizję Kraków. Prezentacja jednego z nich będzie ilustracją omawianej idei. 7 R Geoochrona w programach działalności organizacji międzynarodowych Zofia Alexandrowicz Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Kraków Nazwa geoochrona (ang. geoconservation) współcześnie zastąpiła dotychczasowe, tradycyjne określenia m.in. w Polsce ochrona przyrody nieożywionej. Określa ona działania, które w Europie do lat 80. ubiegłego wieku, miały charakter krajowy, a nawet lokalny, regulowany prawem lub zarządzeniami regionalnymi. Rozwój geoochrony w skali międzynarodowej został faktycznie zapoczątkowany od czasu spontanicznego zawiązania się Grupy Roboczej (Holandia, 988), która przekształciła się w Europejską Asocjację Ochrony Dziedzictwa Geologicznego ProGEO (Niemcy 993). Wydarzeniem aktywizującym było I Międzynarodowe Sympozjum (Francja, 99) pod patronatem UNESCO, w czasie, którego została uchwalona i następnie szeroko rozpowszechniona Deklaracja Prawa Pamięci o Ziemi. Mimo postępu prac w dalszym ciągu zaznacza się duża dysproporcja w realizacji celów geoochrony w stosunku do ochrony współczesnej flory i fauny, wspieranej licznymi międzynarodowymi konwencjami, porozumieniami, programami i dyrektywami. Brak konwencji dotyczącej bezpośrednio problemów ochrony dziedzictwa geologicznego jest tylko w minimalnym stopniu rekompensowany przez Kon-

7 wencję Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO (97) i Europejską Konwencję Krajobrazową Rady Europy (000), a szerzej przez rekomendacje, które nie mają jednak znaczenia dyrektyw zobowiązujących rządy poszczególnych państw. Rozwój geoochrony w skali międzynarodowej jest wspierany działalnością kilku organizacji. Są to: - Międzynarodowa Unia Nauk Geologicznych inicjatorka programu Global Geosites, realizowanego od 995 r. przez Regionalne Grupy Robocze ProGEO; - Rada Wykonawcza UNESCO rekomendacja programów Geosites/Geoparks (00); 3 - Rada Europy rekomendacja w sprawie ochrony dziedzictwa o specjalnym geologicznym znaczeniu w Europie (004); 4 - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) raport w sprawie Globalnej Sieci Stanowisk Światowego Dziedzictwa Geologicznego (005); 5 - Unia Europejska główny sponsor rozwoju Europejskiej Sieci Geoparków. 6 R Datowanie metamorfizmu Robert Anczkiewicz Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych PAN Datowanie metamorfizmu możliwe jest niemal wyłącznie metodami radiometrycznymi. Geochronometry oparte na pierwiastkach występujących w powszechnych minerałach skałotwórczych (takich jak K czy Rb) pozwalają datować paragenezę wskaźnikową. Zaletą takiego podejścia jest stosunkowa łatwość przypisania uzyskanego wieku konkretnym warunkom metamorficznym. Jednakże jego wadą jest duża mobilność pierwiastków i produktów ich rozpadu w czasie wtórnych przeobrażeń lub retrogresji. Alternatywnym podejściem jest datowanie minerałów, stosowanych w geotermobarometrii stosując geochronometry oparte na konserwatywnych pierwiastkach, takich jak Sm, czy Lu (granat), lub U-Th-Pb (para monacyt-ksenotym). Dają one możliwość przypisania uzyskanego wieku izotopowego konkretnym warunkom termicznym, a w sprzyjających okolicznościach nawet ciśnieniowym. Stąd coraz powszechniejsze, a nawet konieczne staje się łączenie zaawansowanych technik petrologicznych i geochemicznych w celu osiągnięcia dokładnych i wiarygodnych interpretacji datowań izotopowych. Szczególnie popularną i użyteczną techniką jest analiza pierwiastków śladowych in situ przy zastosowaniu ablacji laserowej i (MC) ICPMS. Dystrybucja pierwiastków śladowych w minerałach skałotwórczych i akcesorycznych, pozwala na określenie warunków krystalizacji minerałów akcesorycznych, które są niezwykle atrakcyjne ze względu na swą bardzo wysoką odporność na procesy wtórne, oraz ze względu na możliwość uzyskania wysoce precyzyjnych datowań. To właśnie możliwość połączenia wysoce precyzyjnych datowań z konkretnymi warunkami PT stanowią cel nadrzędny w geochronologii skał metamorficznych. R Tektonometamorficzna ewolucja uskoku Czerwonej Rzeki w północnym Wietnamie Robert Anczkiewicz, Daniela Rubatto,Giulio Viola 3 Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych PAN; Research School of Earth Sciences, The Australian National University, Canberra, Australia; 3 Norwegian Geological Survey, NGU, Trondheim, Norway Uskok Czerwonej Rzeki odgrywa jedną z ważniejszych ról w kształtowaniu obrazu tektonicznego Azji SE. Jego genezę wiąże się z kolizją Dekanu i Azji, która wystąpiła ok. 55 Ma temu. Znaczna porcja postkolizyjnego skracania została zaabsorbowana przez lateralną ucieczkę fragmentów litosfery takich jak blok Indochin, którego SE dryft odbywał się wzdłuż uskoku Czerwonej Rzeki. Uskok ten traktowany jest jako modelowy przykład wielkoskalowej kontynetalnej strefy przesuwczej. Jego wyjątkową cechą jest wypiętrzenie niemal na całej jego rozciągłości wydłużonych masywów metamorficznych odsłaniających skały wysokiego stopnia metamorfizmu. Do tej pory, to właśnie badania tych masywów dostarczają największej ilości danych na temat procesów zachodzących w czasie aktywności uskoku. Południowa część uskoku odsłania masyw Day Nui Con Voi, który tworzą głównie migmatyczne paragnejsy z rzadkimi interkalacjami zmetamorfizowanych skał ultramaficznych. Datowania U-Pb cyrkonów, Th-Pb monacytów oraz Lu-Hf granatów wskazują na obecność wczesnego epizodu metamorficznego, przypuszczalnie wysokiego stopnia, już ok Ma temu. Skały te uległy kolejnemu przeobrażeniu w czasie orogenezy himalajskiej. Badania petro-strukturalne zgodnie wskazują na aktywność uskoku w lewoskrętnym reżimie transtensyjnym w warunkach facji amfibolitowej. Jednakże, lokalnie struktury ekstensyjne nakładają się na wcześniejsze struktury o kinematyce lewoskrętnej, co sugeruje epizod dominacji ekstensji nad ruchem lateralnym. Datowania Sm- Nd granatów datuje początek ruchu przesuwczego jako ok. 3 Ma temu. Dane trakowe dla apatytów i cyrkonów natomiast dokumentują ekshumację masywu do poziomów przypowierzchniowych już między 30 a 5 Ma temu. Tak szybkie tempo chłodzenia wzmacnia hipotezę opartą na przesłankach strukturalnych, o konieczności istnienia okresu aktywności uskoku w dominującym reżimie ekstensyjnym. R Strefa sudeckiego uskoku brzeżnego w świetle wyników badań morfotektonicznych i analizy spękanych klastów w osadach czwartorzędowych Janusz Badura, Witold Zuchiewicz, Petra Štepančiková 3, Antoni K. Tokarski 4, Anna Świerczewska, Bogusław Przybylski Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocław; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków; 3 Institute of Rock Structure and Mechanics, Academy of Sciences of the Czech Republic, Prague; 4 Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych PAN, Kraków Analizowano 33 km długości odcinek sudeckiego uskoku brzeżnego (SUB) na obszarze Polski (99,7 km) i Czech (33,8 km), między Złotoryją na NW i Jesenikiem na SE. Badany fragment uskoku podzielono na 5 segmentów o odmiennej orientacji (N9 W do N56 W, a nawet N W na SE od Złotego Stoku), budowie geologicznej, długości (8,8-,9 km w Polsce i,4-7,5 km w Czechach) oraz wysokości skarp uskokowych i pseudouskokowych (5-75 m do m). Uśredniona orientacja SUB wynosi N4 W, a wskaźnik krętości czoła masywu Sudetów obciętego uskokiem zbliża się do,05. Poszczególne segmenty wykazują obecność -5 pięter trójkątnych lic progów uskokowych, o zróżnicowanym stanie zachowania i stopniu przemodelowania erozyjnego. Najwyższe lica progów uskokowych występują w Górach Złotych i Sowich. Taka piętrowość sugeruje przynajmniej pięć epizodów wypiętrzania skrzydła spągowego SUB, które rozpoczęło się najwczesniej po dacie 3 Ma (kiedy to bazalty Wzgórz Sichowskich zostały zuskokowane), a zapewne po okresie 7-5 Ma, w trakcie szybkiego ochładzania i ekshumacji masywu gnejsowego Gór Sowich. Obliczono parametry morfometryczne 44 małych zlewni potoków rozcinających skarpę uskokową SUB, między innymi: wskaź-

8 nik wydłużenia (0,43-0,90), deniwelacje ( m) i przeciętny spadek (0,04-0,64), a także wartości wskaźnika szerokości dna/ wysokości zboczy (0,04-9,45). Wartości te wskazują na umiarkowaną aktywność tektoniczną SUB i pozwalają wnioskować o czwartorzędowym wypiętrzeniu skrzydła spągowego, szczególnie wyraźnym w obrębie Gór Sowich i Złotych. Powyższe obserwacje oraz wyniki powtarzanych kampanii GPS potwierdzają dotychczasowe stwierdzenia o normalnym charakterze młodego uskokowania w strefie SUB. Przeprowadzone ostatnio analizy spękanych klastów w późnoplejstoceńskich żwirach terasowych w rejonie Gór Bardzkich, a także analiza mechanizmu drobnych wstrząsów sejsmicznych w czeskim odcinku SUB zdają się jednak wskazywać na obecność prawoskrętnej składowej ruchu uskokowego. Kwestia ta wymaga dalszych badań szczegółowych wzdłuż całej długości SUB, z uwzględnieniem szurfów w poprzek strefy uskokowej. 6R Pierwiastki śladowe w badaniach protolitów i ewolucji skał metamorficznych Nonna Bakun-Czubarow Instytut Nauk Geologicznych PAN, Warszawa W poszukiwaniach protolitów zasadowych skał metamorficznych wysokich i ultrawysokich ciśnień (HP, UHP) szczególnie przydatna jest zawartość w skałach pierwiastków śladowych, które wykazują stosunkowo niską mobilność w procesach metamorficznych i metasomatycznych. W badaniach tych nie mogą więc być brane pod uwagę pierwiastki litofilne o dużych promieniach jonowych K, Rb, Cs, Sr i Ba, a także U, La i Ce, które są łatwo uruchamiane przez fluidy, przejawiające dużą aktywność zarówno podczas dehydratacji skał na etapie metamorfizmu progresywnego, jak także w czasie ich rehydratacji w metamorfizmie retrogresywnym. Szczególnie przydatne w poszukiwaniu protolitów są ziemie rzadkie i pierwiastki o wysokim potencjale jonowym. Na podstawie obserwacji wyłącznie rozmieszczenia ziem rzadkich w dużej liczbie próbek eklogitów z różnych orogenów w Europie można wyciągnąć wniosek, że eklogity waryscyjskie i alpejskie, wykazujące najczęściej zubożenie w LREE powstały kosztem bazaltów oceanicznych, podczas gdy eklogity kaledońskie, wzbogacone w LREE wykazują pokrewieństwo do bazaltów kontynentalnych. Badanie rozmieszczenia REE w eklogitach o protolitach magmowych umożliwia także wyróżnienie skał, które powstały kosztem kumulatów gabrowych, cechuje je bowiem wyraźne zubożenie w LREE i dodatnia, na ogół, anomalia europowa. Do określania pozycji geotektonicznej magmowych protolitów eklogitów i innych zasadowych skał metamorficznych wysokiego stopnia stosowane są diagramy dyskryminacyjne wykorzystujące głównie pierwiastki śladowe o wysokim potencjale jonowym (Ti, Zr, Nb) i inne. Wiedza o koncentracji wybranych pierwiastków śladowych we współwystępujących minerałach skałotwórczych paragenez (U)HP może być wykorzystana do określania warunków równowag fazowych. Przykładem może tu służyć Mn pierwiastek śladowy typu 3d, w Mn-Mg granatowo-klinopiroksenowym geotermometrze skał facji eklogitowej. Pierwiastki śladowe w minerałach akcesorycznych (np.: Zr w rutylu, Ti w cyrkonie) znajdują zastosowanie jako monomineralne geotermometry. Studium rozmieszczenia REE, Zr i Hf w ziarnach granatu i cyrkonu oraz Sr w monacycie polepsza interpretację izotopowych datowań procesów metamorficznych. R Opracowanie modelu prędkościowego fal P i S oraz gęstości objętościowych na podstawie danych geofizyki otworowej i obliczeń programem ESTYMACJA w wybranych otworach w Karpatach Zachodnich Maria Bała, Katarzyna Witek Katedra Geofizyki, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Obliczono krzywe prędkości fal podłużnych (P) i poprzecznych (S), moduły sprężystości Younga, odkształcenia objętości i postaci, współczynniki Poissona oraz gęstości objętościowe w wybranych otworach w Karpatach Zachodnich. Wykorzystano w tym celu program ESTYMACJA opracowany przez M. Bałę i A. Cichego w ramach projektu badawczego nr 8 TB Program ten oparty jest na modelach teoretycznych, wiążących parametry sprężyste i zbiornikowe skał. Wybrano do obliczeń model Gassmanna, pozwalający na wyznaczanie prędkości fal i gęstości objętościowych na podstawie znajomości dokładnego składu mineralnego skał, współczynników porowatości i nasycenia wodą i węglowodorami, uzyskanych z interpretacji ilościowej profilowań geofizyki otworowej. Obliczone wartości prędkości oraz modułów sprężystości i gęstości w funkcji głębokości pozwoliły na opracowanie modeli uśrednionych parametrów sprężystych dla ośrodków geologicznych w strefach występowania utworów fliszowych, miocenu autochtonicznego oraz skał karbońskich, dewońskich i głębszych utworów krystalicznych. Modele te zostały zaprezentowane w postaci tabelarycznej i graficznej. Wykonano również histogramy estymowanych prędkości i gęstości objętościowych dla wybranych formacji w interpretowanych otworach oraz porównano wyniki uzyskane przy zastosowaniu teoretycznego modelu Gassmanna z pomierzonymi wartościami przy profilowaniach akustycznych (PA), gamma (PG), gamma-gamma (PGG) i porowatości neutronowej (PNN). Dla wybranych serii stratygraficznych opracowano wykresy krzyżowe, które uzupełniają w sposób istotny analizowane związki. W analizie uzyskanych wyników oraz danych pomiarowych wykorzystano program Cyclo Log, który koreluje spektralne właściwości krzywych z odpowiadającymi im zmianami litofacjalnymi. Obliczenia parametrów sprężystych i gęstości objętościowych wykonano w następujących otworach: Andrychów 3, Chabówka, Dobczyce 6, Jachówka k, Lachowice 3a, Lachowice 7, Roczyny 3, Ślemień, Wiśniowa 4, Wiśniowa 6, Wieprz, Wysoka, Wysoka 3 i Zawoja. Wybór otworów leżących w pobliżu profili sejsmicznych był podyktowany zastosowaniem opracowanych modeli prędkościowych i gęstości objętościowych w zintegrowanej interpretacji danych sejsmicznych i grawimetrycznych. R Ocena warunków geotechnicznych posadowienia obiektów liniowych na obszarach oddziaływań górniczych na przykładzie Obwodnicy Południowej Lubina Joanna Baran, Paweł Goldsztejn, Marcin Urbaniak, Agnieszka Widawska Arcadis Profil Sp. z o.o. Biuro Regionalne Ochrony Środowiska we Wrocławiu Podziemna eksploatacja górnicza może prowadzić do odkształceń powierzchni terenu, która jest wynikiem osiadaniem

9 skał nadkładu ponad pustkami poeksploatacyjnymi. Powstające niecki osiadań są charakterystyczne dla rejonów dwóch dużych zagłębi wydobywczych w Polsce - Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (eksploatacja węgla kamiennego) i Legnicko- Głogowskiego Okręgu Miedzionośnego (eksploatacja rud miedzi) oraz nieczynnego już Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (eksploatacja węgla kamiennego). Są to gęsto zurbanizowane obszary o rozwijającej się infrastrukturze drogowej. Artykuł przedstawia, na przykładzie Obwodnicy Południowej Lubina, problemy związane z oceną warunków geologiczno-inżynierskich planowanych inwestycji drogowych na terenach górniczych objętych skutkami oddziaływania podziemnej eksploatacji górniczej. Zaprezentowano charakterystykę warunków gruntowo-wodnych omawianego terenu. Omówiono obecny i prognozowany stan osiadań powierzchni terenu w rejonie planowanej inwestycji. Przedstawiono konieczność sporządzenia prognozy zmian warunków gruntowo-wodnych w związku z rozwojem osiadań. 7 R Ramowa Dyrektywa Wodna. Znaczące oddziaływania antropogeniczne na wody rzek Polski Małgorzata Barszczyńska, Danuta Kubacka Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Kraków Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza pojecie jednolitej części wód powierzchniowych (body of surface water), w skrócie JCWP, oznaczające oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych takich jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych oraz pojęcie jednolitej części wód podziemnych (groundwater body) oznaczające określoną objętość, występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Głównym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) jest osiągnięcie przez Państwa Członkowskie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych do roku 05. Implementacja RDW wymaga więc określenia stanu wyjściowego środowiska wodnego. Zadanie to zostało zrealizowane na zlecenie Ministra Środowiska przez konsorcjum w składzie: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Geologiczny i Instytut Ochrony Środowiska. W wystąpieniu przedstawione zostaną rezultaty tej pracy, identyfikujące istotne czynniki antropogeniczne wpływające na wody powierzchniowe w podziale na tzw. scalone części wód powierzchniowych, grupujące pojedyncze JCWP. Jednym z elementów pracy było zgromadzenie informacji obejmujących różne aspekty gospodarowania wodami. Przedstawione zostaną źródła informacji dotyczące wszystkich kategorii wód powierzchniowych oraz metody pozyskiwania i ujednolicenia danych różnego pochodzenia. Omówiona zostanie identyfikacja znaczących oddziaływań antropogenicznych na wody powierzchniowe, uwzględniająca: sposób zagospodarowania terenu, aspekty jakości wody, aspekty ilości wody, zmiany morfologiczne wód. Analizy oddziaływań zostały przeprowadzone z użyciem systemu informacji geograficznej (GIS). Pokazane zostaną wyniki oceny stanu wód powierzchniowych dla roku 005 oraz perspektywy osiągnięcia dobrego stanu do roku 05. P Zastosowanie pomiarów pionowego profilowania sejsmicznego - PPS (sejsmiki otworowej) do poprawy rozdzielczości sejmiki powierzchniowej Robert Bartoń, Halina Jędrzejowska-Tyczkowska, Krystyna Żukowska Instytut Nafy i Gazu, Kraków Pomiary geofizyczne, sejsmiczne pozwalają badać ośrodek geologiczny z różną dokładnością zarówno w skali poziomej, jak i pionowej. Dokładność powyższych badań jest funkcją tzw. rozdzielczości metody sejsmicznej, czyli szczegółowości odwzorowania detali budowy ośrodka, zarówno w sensie budowy strukturalnej (geometrii), jak i w sensie jego parametrów fizycznych i złożowych. Dokładność odwzorowania ośrodka geologicznego na zapisie sejsmicznym pola falowego w dużym stopniu zależy od szerokości użytecznego pasma częstotliwości, szczególnie w zakresie wyższych częstotliwości, zawartego w trasach sejsmicznych. Istotną rolę w tej dziedzinie, w szczegółowym rozpoznaniu, pełnią pomiary sejsmiki otworowej PPS. Pomiary pionowego profilowania sejsmicznego (PPS) umożliwiają rejestrację częstotliwości wyższych, w stosunku do tradycyjnej sejsmiki powierzchniowej, ponieważ energia propagujących fal sprężystych przechodzi tylko raz przez strefę małych prędkości, a odległość między nadajnikiem i odbiornikiem, punktem odbicia i odbiornikiem jest znacznie mniejsza. Wyższy zakres częstotliwości propagacji fal sprężystych, pozwala rejestrować obiekty geologiczno-złożowe z dużo większą rozdzielczością pionową, jak i poziomą. Autorzy wykorzystali koncepcję zwiększenia rozdzielczości zarejestrowanego pola falowego sejsmiki powierzchniowej, wprowadzając do tras sekcji sejsmicznej częstotliwości wyższe, pochodzące z pomiarów z PPS, na podstawie analizy charakterystyk spektrum amplitudowo-częstotliwościowego (Jędrzejowska-Tyczkowska, 999). Zaproponowane rozwiązanie wykorzystuje prostą i odwrotną transformację Fouriera. Chopra S., Alexeev V., Sudhakar V., 003. High-frequency restoration of surface seismic data. The Leading Age, August 003: Jędrzejowska-Tyczkowska H. & Łukowska K., 999. Zwiększenie rozdzielczości sekcji sejsmicznej w celu uwiarygodnienia ilościowych ocen parametrów fizycznego ośrodka. Nafta-Gaz, 6/999: Partyka G., Gridley J. Lopez J., 999. Interpretational applications of spectral decomposition in reservoir characterization. The Leading Edge, March 999: R Mikrobiality gipsowe z badenu zapadliska przedkarpackiego zarys problematyki Maciej Bąbel, Danuta Olszewska-Nejbert, Andrij Bogucki Instytut Geologii Podstawowej Uniwersytetu Warszawskiego; Wydział Geografii Uniwersytetu Lwowskiego im. I. Franko, Lwów W badeńskich gipsach zapadliska przedkarpackiego występują liczne i różnorodne osady mikrobialitowe i struktury pochodzenia mikrobialitowego - związane z obecnością biofilmów i mat mikrobialnych na powierzchni solanka/osad. Struktury te, jak dotychczas rzadko rozpoznawane w kopalnych osadach siarczanowych, są doskonale widoczne w wielu odsłonięciach na obszarze Ukrainy i Polski. Badeńskie mikrobiality gipsowe w większości powstawały wskutek gipsyfikacji (inkrustacji przez wytrącające się

10 kryształy gipsu) mniej lub bardziej grubych mat mikrobialnych, pokrywających rozległe płycizny ewaporacyjne. Maty te pełniły rolę podłoża, lub ośrodka, w którym wytrącały się kryształy gipsu. Wytrącenie gipsu miało charakter chemiczny, nie zaś biochemiczny, i najczęściej bywało związane z okresami wzmożonej ewaporacji. Wczesna inkrustacja, wprost na dnie, sprzyjała utrwaleniu kształtu pojedynczych mat (widocznych w postaci falistych, pomarszczonych lamin osadu gipsowego). Stosunkowo często zachowane są (w postaci struktur fenestralnych) pierwotne przestrzenie porowe obecne pod matami, związane zapewne z akumulacją gazów z rozkładu materii organicznej. Wyjątkowo powstawały kopuły stromatolitowe zbudowane z przechwyconych przez maty mikrobialne ziaren klastycznego gipsu. Kopuły takie tworzyły się na dowietrznych, poddawanych wpływom falowania brzegach większych panwi ewaporacyjnych. Badeńskie gipsy mikrobialitowe często współwystępują i przewarstwiają się z dużymi, narastającymi na dnie kryształami gipsu (selenitu), zarówno pojedynczymi, jak i tworzącymi skupienia w postaci kęp i muraw. Takie specyficzne facje selenitowo-mikrobialitowe są rozprzestrzenione zwłaszcza na obszarze Ukrainy. W obrębie tych osadów pojawiają się liczne struktury kopułowate, o średnicach od kilku centymetrów do kilku metrów. Udział selenitu w tych strukturach przemawia za ich złożoną, zarówno chemiczną, jak i mikrobialitową genezą. 4 P Przyrodnicze uwarunkowania i ograniczenia wykorzystania kopalin skalnych pod kątem drogownictwa na przykładzie województwa podkarpackiego Bogusław Bąk, Adam Szeląg Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Kraków Planowana w związku z mistrzostwami Europy w piłce nożnej w 0 r rozbudowa infrastruktury drogowej, obejmie w województwie podkarpackim autostradę A-4 i drogę ekspresową S- 9. Wymaga to zabezpieczenia bazy zasobowej kopalin stanowiących surowce dla drogownictwa. Ze względu na skalę inwestycji i planowane szybkie tempo jej realizacji powodujące masowy charakter zapotrzebowania na te surowce oraz związane z tym koszty transportu samochodowego, preferowane jest wykorzystanie surowców położonych w odległości 0 km od osi w/w dróg. Rozważania dotyczą dwóch rodzajów surowców: kruszyw mineralnych pozyskiwanych ze skał zwięzłych, tutaj niemal wyłącznie piaskowców karpackich oraz kruszyw mineralnych żwirowo-piaszczystych pochodzenia rzecznego, wodnolodowcowego i eolicznego. Możliwości pozyskania kruszyw łamanych z łupków lub skał węglanowych są niewielkie, przy obecnym stanie zagospodarowania złóż. Województwo podkarpackie jest obszarem o nieprzeciętnych w skali kraju zasobach przyrodniczych. Ochrona przyrody odgrywa tu ważną rolę, a znaczne połacie województwa objęte są ochroną prawną w postaci: parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, obszaru Natura 000, lasów, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Na wyżej wymienionych terenach znajduje się duża ilość rozważanych złóż kopalin. Ogranicza to możliwości ich zagospodarowania i zmniejsza drastycznie dostępną bazę zasobową, mimo iż w krajowym bilansie zasobów jest one pokaźna. Zabezpieczenie potrzeb gospodarki w zakresie wykorzystania surowców mineralnych przy równoczesnym spełnieniu wymagań związanych z ochroną środowiska przyrodniczego wymaga kompromisu. 6 R Znaczenie analiz geochemicznych w rekonstrukcjach paleośrodowisk głębokich basenów oceanicznych; na przykładzie badań osadów środkowej kredy Karpat Zewnętrznych Krzysztof Bąk Instytut Geografii Akademii Pedagogicznej, Kraków Sedymentacja osadów organicznych w basenach morskich wokół granicy cenomanu i turonu, której towarzyszyły zaburzenia w zawartości izotopów 3 C w węglanach i materii organicznej były jednym z wyjątkowych epizodów w czasie mezozoiku, które opisano jako oceaniczne zdarzenie beztlenowe (OAE-). Był to jednocześnie okres najwyższego poziomu oceanu światowego w historii fanerozoiku oraz okres zmian klimatycznych w skali globalnej. Przyczyny tego zdarzenia są kontrowersyjne. Autor w oparciu o analizy geochemiczne, uzupełnione badaniami mikrofacji i mikroskamieniałości przedstawił zapis zdarzenia OAE- w głębokich basenach morskich Karpat Zewnętrznych oraz interpretację zmian w środowisku tych basenów, wskazując na możliwe przyczyny tych zmian (Bąk, 006, 007a, b). Badania δ 3 C org dały możliwość określenia dokładnej pozycji stratygraficznej badanych profili. Analizy pirolityczne wskazały na ilość i źródło materii organicznej oraz pozwoliły na obliczenie tempa akumulacji materii organicznej. W oparciu o wybrane wskaźniki geochemiczne zinterpretowano produktywność wód powierzchniowych oraz przedstawiono zmiany w natlenieniu wód dennych. Zinterpretowano również przyczyny schyłku zdarzenia OAE-, które w Karpatach Zewnętrznych zapisało się powstaniem chronohoryzontu osadów manganonośnych. Bąk, K., 006. Sedimentological, geochemical and microfaunal responses to environmental changes around the Cenomanian Turonian boundary in the Outer Carpathian Basin; a record from the Subsilesian Nappe, Poland. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 3, Bąk, K., 007a. Deep-water facies succession around the Cenomanian Turonian boundary in the Outer Carpathian Basin: Sedimentary, biotic and chemical records in the Silesian Nappe, Poland. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 48: Bąk, K., 007b. Organic-rich and manganese sedimentation during the Cenomanian-Turonian boundary event in the Outer Carpathian basins; a new record from the Skole Nappe, Poland. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 56: R Zmienność zespołów radiolarii jako wskaźnik paleośrodowiska w środkowo kredowych utworach Zachodniej Tetydy Marta Bąk Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Radiolarie występują powszechnie i licznie w głębokowodnych utworach środkowokredowych Zachodniej Tetydy. Szczególnie liczne zespoły charakteryzują osady globalnego zdarzenia oceanicznego, jakie miało miejsce pod koniec cenomanu (tzw. Oceanic Anoxic Event OAE ), oraz w osadach niżej- i wyżej ległych. W czasie trwania OAE różnorodność gatunkowa zespołów radiolarii uległa znacznemu zmniejszeniu, w stosunku do liczby gatunków występujących przed tym zdarzeniem. Po zakończeniu OAE zespół powrócił do stanu sprzed zdarzenia niemal w niezmienionym składzie. Wymarło jedynie kilka gatunków. Zmiana zespołów roz- 0

11 poczęła się około 00 tyś lat przed początkiem sedymentacji osadów organicznych wskazując, że zmiany środowiskowe prowadzące do powstania organicznych osadów OAE były wcześniejsze niż początek ich sedymentacji. W całej sekwencji utworów OAE radiolarie występują w obrębie -3 mm mikrolamin, gdzie ich zawartość waha się od 30 do prawie 00%. Laminy różnią się także udziałem procentowym form uważanych za gatunki charakterystyczne dla wód powierzchniowych oraz form występujących w wodach głębszych. Laminy z radiolariami występują w większych, powtarzających się cyklicznie pakietach, oddzielonych sekwencjami lamin zawierających muł kokkolitowy i otwornice planktoniczne (pod i ponad osadami OAE ) lub materię organiczną i pelety (w obrębie OAE ). Cykle sedymentacji mikrolamin radiolariowych ze znacznym udziałem gatunków charakterystycznych dla wód powierzchniowych trwały około 3.5 do 5 tyś lat w okresach przed i po sedymentacji utworów organicznych. W czasie OAE okresy te wydłużyły się do tyś lat. R Metody instrumentacji i monitoringu powierzchniowych ruchów masowych na przykładzie wybranych osuwisk położonych w Karpatach (Beskid Niski, Średni i Pogórze) Zbigniew Bednarczyk Instytut Górnictwa Odkrywkowego Poltegor-Instytut Wrocław Artykuł powstał na podstawie doświadczeń autora, w wyniku badań 4 osuwisk Karpackich w Beskidzie Niskim, Średnim i Pogórzu. Projekt miał na celu zabezpieczenie zagrożonych odcinków dróg publicznych oraz infrastruktury. W jego ramach wykonano dokumentacje geologiczno-inżynierskie oraz instrumentację osuwisk. System monitoringu zawierał pomiary przemieszczeń wgłębnych, piezometrycznego poziomu i ciśnienia porowego wód gruntowych. Pomiary wykonywane w latach umożliwiły określenie zasięgu, dynamiki oraz identyfikację czynników aktywujących osuwiska. Badania wykonywano w 3 głównych rejonach, z których największy obejmujący 9 osuwisk zlokalizowany był w pobliżu Gorlic, pozostałe w rejonie Suchej Beskidzkiej oraz Dukli. Osuwiska powstały w nawodnionych łupkach ilastych i piaskowcach. W ramach projektu zabudowano 3 punkty pomiarów inklinometrycznych, o gł. instalacji od 6 do.5 m ppt. Głębokość i intensywność zachodzących ruchów masowych, oprócz wpływu czynników geologicznych i nachylenia stoków spowodowana była zazwyczaj zmianami warunków przepływu wód gruntowych oraz stopnia saturacji gruntów. Wzrost ciśnienia porowego w szkielecie gruntowym zmniejszył wytrzymałość na ścinanie. Jedne z największych wielkości przemieszczeń zaobserwowano na osuwisku w Szymbarku oraz Sękowej. Największe jednostkowe miesięczne wielkości przemieszczeń zaobserwowano pomiędzy majem i czerwcem 006 i skorelowane są one z największymi średnimi miesięcznymi wielkościami opadów atmosferycznych. Pomiary stwierdziły, że znaczna część badanych osuwisk charakteryzuje się wysoką dynamiką przemieszczeń, zmienną głębokością powierzchni poślizgu i wartościami ciśnienia porowego oraz zmiennym poziomem zwierciadła wód gruntowych. Uzyskane dane zostały wykorzystane do modelowania stateczności oraz opracowania 4 projektów budowlanych zabezpieczenia osuwisk a także sprawdzenia ich skuteczności. Jedno osuwisko znajduje się obecnie w końcowym etapie prac zabezpieczających a wykonywane na bieżąco pomiary wskazują, że w zagrożonym odcinku nastąpiła jego stabilizacja. Należy jednak podkreślić, że decyzje o wyborze metody zabezpieczenia osuwisk następują często bez niezbędnych badań, co prowadzi do nieefektywnego wykorzystania środków finansowych. R Ocena skuteczności uszczelnienia obwałowań przeciwpowodziowych metodami geofizycznymi Zbigniew Bestyński, Wojciech Hrabowski, Grzegorz Pacanowski 3 SEGI-AT Sp. z o.o., Warszawa; Badania Ekspertyzy Hrabowski, Warszawa; 3 PBG Sp. z o.o., Warszawa Obwałowania przeciwpowodziowe, wykonane z miejscowego materiału piaszczysto-żwirowego, nie spełniają swojego zadania w przypadku dłuższych wezbrań powodziowych, wymagaja więc uszczelnienia. Jedną z metod uszczelnienia jest iniekcja roztworem glin polimineralnych z otworów usytuowanych wzdłuż korony obwałowania. W efekcie iniekcji w korpusie obwałowania powinna powstać ciągła przesłona zbudowana z materiału nieprzepuszczalnego. Wymaganie to często nie jest spełnione z powodu niejednorodności materiału budującego obwałowanie. Ocena skuteczności prac uszczelniajacych sprowadza się więc do sprawdzenia ciągłości wykonanej przesłony. W oparciu o zróżnicowanie oporności elektrycznej gruntów budujących obwałowanie i przesłonę, do realizacji tego zadania wykorzystano badania geoelektryczne elektrooporowe z tomograficznym odwzorowaniem rozkładu oporności elektrycznej w płaszczyźnie przesłony. Obszary niedostatecznie uszczelnone charakteryzują się na takim odwzorowaniu podwyższonymi opornościami. Pomiary wykonuje się w dwóch seriach, przed rozpoczęciem prac iniekcyjnych dla określenia zróżnicowania opornościowego ośrodka i po ich zakończeniu dla określenia zmian wywołanych iniekcją. Przedstawiono przykład takich badań wykonanych na odcinku obwałowania przeciwpowodziowego Odry w okolicy Kostrzynia. 0 P Masowe nagromadzenie ryb tropikalnych z rodziny brzytewnikowatych (Centriscidae) w oligocenie jednostki podśląskiej - geneza w świetle analizy tafonomicznej. Małgorzata Bieńkowska Instytut Paleobiologii PAN, Warszawa W serii menilitowo-krośnieńskiej, w jednostce podśląskiej, w stanowisku Wujskie występuje horyzont łupków menilitowych zawierający ryby z rodziny brzytewnikowatych (Centriscidae). Ryby płytkowodne, zamieszkujące strefę tropikalną zostały przetransportowane ku głębszym partiom zbiornika, gdzie uległy fosylizacji, w strefie anoksycznej, przy niskim tempie akumulacji. Większość szkieletów uległa rozłożeniu na pojedyncze ichtiolity (elementy kostne) w wyniku rozkładu tkanek miękkich w miejscu pogrzebania szczątków i w toni morskiej. Małe rozmiary, spłaszczony kształt ciała i powolne tempo opadania, sprzyjały zróżnicowaniu czasu transportu poszczególnych osobników od siedlisk na dno basenu. Obecność w zapisie kopalnym różnych stadiów dezintegracji szkieletu, od rozkładu na pojedyncze elementy kostne po obecność wszystkich elementów w układzie anatomicznym, spowodowana jest zróżnicowanym czasem przebywania martwych ryb w toni wodnej oraz na powierzchni osadu, od momentu śmierci do ostatecznego pogrzebania i wskazuje, że śnięte ryby opadały na dno w mniejszych lub większych odstępach czasu.

12 7 R Kształtowanie się regulacji prawnej dotyczącej składowania odpadów w górotworze Jan Boć, Agnieszka Moryl Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Legnicy, Aplikant Prokuratorski we Wrocławiu Artykuł przedstawia prawne aspekty składowania odpadów w górotworze. Podkreśla wpływ prawa europejskiego na kształtowanie się polskiej regulacji normatywnej dotyczącej ochrony środowiska oraz wskazuje i omawia akty prawne dotyczące składowania odpadów w górotworze. Do wytworzenia ogólnych rozstrzygnięć wspólnotowego prawa ochrony środowiska przyczyniły się wieloletnie prace. Rok 97 uznaje się za początek budowania wspólnej polityki środowiskowej. Jednak, wyraźne podstawy prawne do jej tworzenia w tym zakresie po raz pierwszy wprowadzono do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską na podstawie Jednolitego Aktu Europejskiego z 986r. Akt ten (JAE) wprowadził do Traktatu trzy artykuły poświęcone ochronie środowiska, zamieszczone w odrębnym tytule Środowisko. Rozwój wspólnotowego prawa ochrony środowiska i zwiększający się nacisk na jego ochronę w skali międzynarodowej, przyczynił się do tego, że postępowanie z odpadami jest traktowane jako jedno z bardzo ważnych działań w tym zakresie. W artykule podkreślono jak wiele czynników obcych wywarło wpływ na powstanie polskiej regulacji prawnej normującej składowanie odpadów w górotworze, a także zwrócono uwagę na fakt, że polskie przystąpienie do Unii Europejskiej zaowocowało pozytywnym dostosowaniem wewnętrznych regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska do norm i wymogów unijnych. Artykuł omawia normy prawne różnej rangi z zakresu prawa europejskiego i polskiego, które wpływają na prawne aspekty składowania odpadów w górotworze w Polsce. Prawidłowo formułowane akty prawne są niezbędnym elementem kształtowania nowych metod składowania odpadów w górotworze, wyznaczają ramy działań dozwolonych, nakazanych i zakazanych. Proces składowania odpadów wymaga od przedsiębiorcy znajomości i przestrzegania wielu przepisów. Artykuł umożliwia przekrojowe zapoznanie się z przepisami prawa dotyczącymi składowania odpadów w górotworze takimi jak dyrektywy, ustawy czy rozporządzenia ministra środowiska. 6 P Arsen i tal w węglach kamiennych i brunatnych ze złóż krajowych Izabela Bojakowska, Anna Pasieczna Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Zbadano węgle kamienne (47 próbek) ze złóż: Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (kopalnie Janina, Silesia, Jaworzno, Siersza, Brzeszcze, Krupiński, Halemba, Jas-Mos, Anna, Marcel i Gliwice), Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (kopalnia Nowa Ruda) oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego (kopalnia Bogdanka) oraz węgle brunatne (04 próbki) ze złóż: Turów, Bełchatów, Adamów, Lubstów, Kazimierz i Koźmin. Zawartość arsenu i talu określono metodą spektrometrii mass ze wzbudzeniem plazmowym. W węglach kamiennych stwierdzono zawartość arsenu w zakresie < - 09 mg/kg (mediana 6 mg/kg). Węgle LZW zawierały średnio 47 mg/kg, a węgle DZW 6 mg/kg arsenu. Średnia arytmetyczna zawartość arsenu w węglach GZW wahała się od mg/kg (NW część zagłębia) do 0 mg/kg (SW część zagłębia). Zawartość arsenu w węglach brunatnych mieści w zakresie < - 30 mg/kg (średnia 9 mg/kg). Wartość średniej zawartości arsenu w węglach brunatnych dla złoża Turów wynosi -9 mg/kg, Bełchatów 3 mg/kg, złóż konińsko-adamowskich mg/kg. Zawartość talu w węglach kamiennych waha się od 0, mg/kg to 5,3 mg/kg: średnia zawartości talu w węglach GZW wynosi 0,5 mg/kg, w węglach LZW - 0,4 mg/kg, w węglach DZW - 0,3 mg/kg. W węglach brunatnych zanotowano zawartość talu w granicach <0, -,4 mg/kg. W węglach ze złoża Bełchatów oraz małych złóż konińsko-adamowskich zawartość talu nie przekraczała 0,4 mg/kg, podczas gdy węgle złoża Turów wyróżniały się podwyższoną zawartością talu i zawierały średnio 0,7 mg/kg talu. Węgle kamienne GZW charakteryzują się wyższą koncentracją talu i jednocześnie niższą zawartością arsenu niż węgle z dwóch pozostałych basenów przy znacznym zróżnicowaniu zawartości tych pierwiastków w poszczególnych ogniwach karbonu i w różnych obszarach GZW. Najwyższe zawartości talu występują w pokładach warstw libiąskich i łaziskich, co najprawdopodobniej związane jest z cynkowo-ołowiową mineralizacją występujących wyżej triasowych dolomitów, zaś najniższe ilości arsenu stwierdzono w węglach warstw jaklowieckich. Podwyższona zawartość arsenu i talu w węglach brunatnych złoża Turów jest związana z litologią basenu sedymentacyjnego - obecnością wychodni granitów i granitoidów krystalicznego podłoża oraz trzeciorzędowych wulkanitów. Oszacowano, że w ciągu roku w Polsce wydobywane jest około 000t arsenu i około 60t talu wraz z węglami kamiennymi i brunatnymi. R Względne zmian wiekowe pola magnetycznego Ziemi w okresie ( ) na profilu Zgorzelec-Wiżajny Grzegorz Bojdys, Teresa Grabowska, Józef Marchewka, Bogusław Suchoń Katedra Geofizyki, Wydział Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Przedstawiono wyniki badań nad lokalnymi względnymi zmianami w czasie całkowitego pola magnetycznego Ziemi, obserwowanymi wzdłuż profilu o długości około 700 km, który przecina platformę paleozoiczną (PLZ), strefę szwu transeuropejskiego (TESZ) i wschodnioeuropejski kraton (EEC). Badania te są kontynuacją wcześniejszych tego typu prac przeprowadzonych w latach Pomiary pola magnetycznego Ziemi wykonane w ostatnich 5. latach wyraźnie ujawniły nowe zjawisko, jakim jest przyspieszenie wzrostu pola magnetycznego w obszarze wschodnioeuropejskiego kratonu. Potwierdziły one również zwiększoną dynamikę zmian pola magnetycznego w tym obszarze w odróżnieniu od strefy szwu transeuropejskiego i platformy paleozoicznej. Zaobserwowany w ostatnich 5. latach charakter zmian pola magnetycznego skłonił do modyfikacji dotychczas stosowanej metodyki badań względnych zmian wiekowych i skłonił do opracowania nowej prezentacji tych zmian w czasie i przestrzeni. R Czynniki wpływające na parametry wytrzymałości na ścinanie w strefach zagrożeń osuwiskowych na przykładzie odkrywek węgla brunatnego Aleksandra Borecka, Robert Kaczmarczyk Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Obserwowany w ostatnich latach rozwój możliwości obliczeniowych programów do obliczeń stateczności oraz liczne wy-

13 niki badań laboratoryjnych pozwalają na coraz doskonalsze symulowanie zachowania się górotworu. Niemniej problem osuwisk wciąż nie jest w pełni rozwiązany, nadal bowiem dochodzi do ich powstawania. Analiza stateczności zboczy wymaga uwzględnienia szeregu czynników związanych ze stopniem skomplikowania budowy geologicznej i parametrami gruntów. Nadal jednym z najistotniejszych zagadnień pozostaje dobór miarodajnych parametrów obliczeniowych, szczególnie w strefach o złożonej budowie geologicznej. W referacie omówiono czynniki wpływające na parametry wytrzymałości na ścinanie w strefach zagrożeń osuwiskowych, w oparciu o wyniki badań i obserwacji prowadzonych w kopalniach węgla brunatnego Turów i Bełchatów. Ruchy masowe gruntów zaistniałe w kopalniach odkrywkowych z uwagi charakter eksploatacji, odsłonięcie skarp, bieżące monitorowanie i możliwości techniczne kopalni pozwalają na relatywnie łatwą możliwość obserwacji pewnych zjawisk towarzyszących procesom zachodzących na powierzchniach poślizgu. Zdaniem autora istnieje możliwość wykorzystania części wyników do oceny stateczności skarp również w miejscach gdzie obserwacje zjawisk zachodzących na powierzchniach poślizgu są znacznie utrudnione np. w osuwiskach karpackich. R O właściwościach gruntów mało spoistych zmieniających się w procesie konsolidacji na podstawie badań pasty gruntowej Paweł Borowczak Instytut Inżynierii Lądowej Politechniki Poznańskiej W budownictwie coraz częściej zachodzi konieczność budowy obiektów na obszarach, które do niedawna były omijane z powodu skomplikowanych warunków posadowienia. Współczesny rozwój budownictwa na terenie miast, zdecydowanie ograniczył inwestorom swobodę wyboru lokalizacji i zmusił ich do wznoszenia obiektów również i tam, gdzie w podłożu występują grunty słabonośne. Za grunty słabe powszechnie są uznawane grunty organiczne. Podłoża słabonośne stanowią również mineralne grunty spoiste znajdujące się w stanie plastycznym lub miękkoplastycznym. Zdaniem autora wśród nich największe problemy przy właściwej ocenie parametrów geotechnicznych stwarzają w pełni nasycone grunty spoiste charakteryzujące wskaźnikiem plastyczności I P < 0. Na obszarze Poznania stanowią je nieskonsolidowane gliny morenowe (ablacyjne) zlodowacenia bałtyckiego, zaklasyfikowane wg ISO (wersja krajowa) do piasków ilastych. Powszechnie wiadomo, że grunty słabe poddane obciążeniom statycznym podlegają konsolidacji, powodującej zwiększenie się wartości parametrów wytrzymałościowych, mających wpływ na wzrost nośności podłoża. W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu konsolidacji na zmiany stopnia plastyczności i wytrzymałości pasty gruntowej spreparowanej z glin ablacyjnych. 5 R Probabilistyczny model predykcyjny zależności przepuszczalności od porowatości w utworach węglanowych Maciej Borowiec, Adam Walanus Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Karpacki, Kraków; Katedra Geoinformatyki i Informatyki Stosowanej Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, AGH Kraków Rozpoznanie rozkładu parametrów zbiornikowych w ośrodku geologicznym ma ogromne znaczenie w modelowaniach migracji. Jednym z podstawowych zagadnień jest ocena poprawności założonego rozkładu parametrów petrofizycznych takich jak porowatość i przepuszczalność. Referat dotyczył będzie predykcji rozkładu parametrów zbiornikowych na przykładzie danych pochodzących z utworów dolomitu głównego centralnej i północnej Polski. Podstawą predykcji jest zależność przepuszczalności od porowatości. Obserwowane zależności mają charakter, w wysokim stopniu statystyczny gdyż bazowa relacja jest bardzo słaba. Oczywiste jest, że dla zwiększenia wiarygodności analizy korzystne jest wykonywanie ich na jak najliczniejszej próbie. Ograniczona jest jednak dostępność dużych zbiorów danych, gdzie wykonane są jednorodne pomiary dla wszystkich danych. Tak więc zbiory danych poddawane analizie uzupełniane są, o ile to możliwe, badaniami litologicznymi, a uzyskane w ten sposób dodatkowe dane, takie jak mikrofacja czy parametry przestrzeni porowej, wiązane są z przepuszczalnością bądź porowatością lub też stanowią podstawę do wydzielania grup danych o odmiennym typie zależności pomiędzy parametrami zbiornikowymi. Pod uwagę wzięto również ogólne właściwości ośrodka skalnego wyrażonego przez takie wielkości jak uziarnienie czy szczelinowatość oraz wpływ, jaki wywiera rozkład tych parametrów na statystyczne zależności pomiędzy przepuszczalnością i porowatością. Ustalono metodykę wydzielania podzbiorów danych cechujących się dużym wpływem szczelinowatości, która zdecydowanie wpływa na charakter zależności pomiędzy przepuszczalnością i porowatością. W efekcie udało się zbudować model predykcyjny zależności przepuszczalności od porowatości w utworach węglanowych. Podkreślić należy, że główną cechą modelu jest to, iż daje on informację o poziomie ufności wyniku modelowani, co jest konieczne, gdyż w pewnych zakresach danych wejściowych, poziom ten jest bardzo niski tzn. wynikowy przedział przepuszczalności jest szeroki. 8 R Lito- i chronostratygrafia górnoczwartorzędowych osadów Niziny Szczecińskiej i ich wymowa paleogeograficzna Ryszard K. Borówka, Tomasz Duda, Robert Woziński, Kamila Chmielewska, Julita Tomkowiak, Bożena Kosińska,Dominik Zawadzki Instytut Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin Wiedza o lito- i chronostratygrafii górnoczwartorzędowych osadów Niziny Szczecińskiej została w ostatnich latach znacznie poszerzona, między innymi dzięki badaniom geologicznym prowadzonym przez zespół pracowników z Zakładu Geologii i Paleogeografii Instytutu Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczegółowym badaniom objęto obszar Doliny Dolnej Odry na północ od Gryfina, Jezioro Dąbie, wschodnią część Zalewu Szczecińskiego tzw. Zalew Wielki, a także teren wysp Wolin i Uznam, oraz wybrane fragmenty dna Zatoki Pomorskiej. Analiza litologiczna i strukturalno-teksturalna pokryw osadowych występujących na tych obszarach w powiązaniu z wynikami badań paleoekologicznych oraz oznaczeniami wieku radiowęglowego wybranych osadów organicznych, pozwoliła na opracowanie syntetycznego profilu litostratygraficznego górnego plejstocenu i holocenu Niziny Szczecińskiej. Analiza rozmieszczenia różnowiekowych pokryw osadowych o znanej pozycji stratygraficznej, w powiązaniu z dawną i współczesną sytuacją geomorfologiczną obszaru badań, pozwoliła na wyróżnienie kolejnych etapów paleogeograficznego rozwoju Niziny Szczecińskiej w okresie ostatnich ~ lat, ze szczególnym uwzględnieniem zmian paleohydrologicznych. 3

14 4 P Stopień uwęglenia utworów karbońskich w Niecce Wałbrzyskiej wyniki modelowań historii pogrążania i ewolucji paleotermicznej Dariusz Botor Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Niecka Wałbrzyska stanowi północą część Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW), które jest usytuowane w brzeżnej części Depresji Śródsudeckiej w głębokiej, zuskokowanej strefie synklinalnej. Depresja Śródsudecka została utworzona w trakcie rozwoju waryscyjskiego orogenu i jest ona uważana za zapadlisko śródgórskie stanowiące najbardziej na NE wysuniętą strukturę tego typu związaną z Masywem Czeskim. Złoża węgla kamiennego i antracytu były eksploatowane do niedawna w dwóch obszarach (nieckach): Wałbrzyskiej i Noworudzkiej. Utwory karbońskie Niecki Wałbrzyskiej zbudowane są głównie z gruboklastycznych osadów z pokładami węgli kamiennych typu 34 do 4. Uzyskane wyniki modelowań historii pogrążania i ewolucji paleotermicznej węglonośnych utworów karbońskich Niecki Wałbrzyskiej wskazują, że utwory te osiągnęły maksymalne wartości paleotemperatur (wynoszące od 8 do 70 o C) w stefanie i/lub wczesnym permie (około milionów lat temu). W skali regionalnej, utwory karbońskie nie były już później poddane tak wysokim temperaturom. Paleostrumień cieplny obliczony poprzez numeryczne modelowania dla wybranych profili Niecki Wałbrzyskiej waha się od 0 mw\m do 47 mw\m. Powyższa wielkość jest, generalnie rzecz biorąc, ponad dwukrotnie większa od współczesnej średniej wartości strumienia cieplnego, w tym basenie, wynoszącej około 5 mw\m. Powyższe wysokie temperatury doprowadziły do znaczącego uwęglenia pokładów węgli w warstwach żaclerskich, wałbrzyskich i białokamieńskich. Uwęglenie nastąpiło w efekcie znacznej subsydencji utworów górnokarbońskich przy wysokim strumieniu cieplnym zdeterminowanym rozwojem intruzji magmowych (w tensyjnym reżimie geotektonicznm), chociaż ich bezpośredni wpływ (metamorfizm kontaktowy) odgrywał znikoma rolę w skali regionalnej. Nie wyklucza to możliwości oczywiście epizodów termicznych w zakresie temperatur poniżej 00 o C, lub też bardzo lokalnych zjawisk związanych z ewentualnymi procesami hydrotermalnymi w strefach przyuskokowych. 4 R Problem genezy kaolinitu w dolnojurajskich iłach ceramicznych i ogniotrwałych z regionu świętokrzyskiego Paweł Brański Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Przedstawiono, niedawno opublikowane (Brański, 007, w druku), podsumowanie dotychczasowych badań genezy kaolinitu w dolnojurajskich iłach ceramicznych i ogniotrwałych z obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Wspomniane kopaliny reprezentują wyłącznie najstarsze piętro jury (hetang), a udokumentowano je w przysuskiej formacji rudonośnej i (w mniejszym stopniu) w formacji zagajskiej. W badanych profilach zespoły minerałów ilastych składają się głównie z detrytycznego kaolinitu i illitu, podrzędnego chlorytu i tylko śladowo smektytu. W złożach iłów ogniotrwałych i ceramicznych (i w wielu innych warstwach hetangu) często zaznacza się wyraźna przewaga kaolinitu nad illitem. Skład minerałów ilastych był kontrolowany głównie przez warunki paleoklimatyczne i reżim wietrzenia. Iłowce i mułowce były osadzane w środowiskach lądowych i marginalnomorskich w warunkach klimatu ciepłego i wilgotnego. Wietrzenie chemiczne na obszarach źródłowych zostało silnie zintensyfikowane przez wyraźny efekt cieplarniany, zainicjowany rozwojem wielkiej Prowincji Magmowej Środkowego Atlantyku. Rozległe środowiska aluwialno-limniczne i deltowo-lagunowe tworzyły pułapki, w których gromadził się kaolinit tworzący się na obszarach kontynentalnych. Skład minerałów ilastych mógł być modyfikowany przez proweniencję materiału osadowego, zmiany klimatyczne niższego rzędu, wahania poziomu morza oraz przerabianie i resedymentację osadów starszych, w wyniku reaktywacji tektonicznej. W niektórych przypadkach pierwotny skład minerałów ilastych został zmodyfikowany także przez procesy wczesnej diagenezy, zwłaszcza w często występujących środowiskach bagiennych. Mezodiageneza i telodiageneza zmieniły skład mineralny tylko w skali lokalnej. Tym niemniej, przeobrażenia telodiagenetyczne mogły mieć duże znaczenie dla powstawania niektórych złóż iłów ogniotrwałych o wysokiej jakości. Brański, P., 007. Zespoły minerałów ilastych jury dolnej z południowej części basenu polskiego wpływ paleoklimatu a inne czynniki. Tomy Jurajskie, 4: 5-8. Brański, P., (w druku). Problem genezy kaolinitu w dolnojurajskich iłach ceramicznych i ogniotrwałych z regionu świętokrzyskiego. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego. 4 R Spękania wymuszone i ich wpływ na właściwości fizyczno-mechaniczne w wapieniach złoża Nielepice (Jura Krakowsko- Częstochowska) Jan Bromowicz, Beata Figarska-Warchoł Katedra Geologii, Złożowej i Górniczej, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Badania przeprowadzono na prostopadłościennych próbach zorientowanych w stosunku do tektonicznych i sedymentacyjnych płaszczyzn podzielności. Są to wapienie płytowe i uławicone reprezentowane przez typ calcimudstone dla pierwszych z wymienionych oraz wackestone i packstone dla drugich. Stwierdzono pomiędzy nimi istotne różnice w porowatości. Ujawniły to badania gęstości pozornej. Wykonano pomiary prędkości przebiegu fal o dużych częstotliwościach dla prób w stanie powietrzno-suchym i w stanie nasycenia wodą oraz oznaczono nasiąkliwość wagową i objętościową. Dla zróżnicowanych teksturalnie prób wykonano matryce powierzchni zorientowanych względem płaszczyzn podzielności pozwalające na przeprowadzenie obserwacji mikroskopowych składników badanych wapieni, ich struktur, tekstur a także przestrzeni porowych ze szczególnym uwzględnieniem spękań lub też ich zalążków. W obserwacjach mikroskopowych posłużono się techniką analizy obrazu dla wyznaczania lineamentów, mogących mieć związek ze spękaniami. Oznaczenia i obserwacje te powtarzano dla prób poddanych działaniu naprężeń wywołanych zamrozem lub ściskaniem. Część prób ściskano w stanie powietrzno-suchym w kierunku prostopadłym do widocznych płaszczyzn spękań wywołując w nich pięciokrotnie, trwające 30 sek. naprężenia wielkości około 0 MPa. Drugą część prób nasyconych wodą zamrażano na okres ponad 4 godzin w temperaturze około - o. Po każdym rozmrożeniu do temperatury pokojowej i po każdej serii naprężeń wykonywano oznaczenia prędkość przebiegu fal. Przedstawiono wyniki makro- i mikroskopowych obserwacji ewolucji spękań z uwzględnieniem wyników ich pomiarów w ścianach wyrobiska. Ustalono etapy ich rozwoju w trakcie męczenia materiału skalnego i skalę zmian właściwości badanych wapieni z uwzględnieniem zróżnicowania teksturalnego. Znajomość zakresu tych zmian pozwoli na prognozowanie zachowania się kruszywa w budowlach drogowych i kolejowych. 4

15 4 R Wykorzystanie Systemu Skanującego MDL Quarryman ALS w ocenie złóż surowców skalnych oraz w opracowywaniu technologii urabiania Maria Brych Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego, Wrocław W pracy przedstawiono dwa projekty badawczo-wdrożeniowe z wykorzystaniem laserowego systemu skanującego. Badania zostały przeprowadzone w warunkach kopalnianych i na zlecenie inwestora: projekt dotyczący oceny geotechnicznej skarp i przeznaczenia złoża oraz projekt wspomagający ustalenie technologii urabiania kopaliny. Podano schemat prowadzenia pomiarów w wyrobisku kopalni w zależności od pożądanych efektów. Omówiono procedurę przetwarzania uzyskanych danych pomiarowych, wraz z przykładowymi wizualizacjami i ich konkretnym zastosowaniem w innych aplikacjach komputerowych. 8 P Rekonstrukcja holoceńskich przekształceń szaty roślinnej oraz elementów gospodarki pradziejowej w świetle badań osadów dennych Jeziora Raczego na Ziemi Pyrzyckiej. Zarys problematyki i wstępne wyniki badań Karolina Brzozowska Zakład Geologii i Paleogeografii, Instytut Nauk o Morzu, Uniwersytet Szczeciński, Ziemia Pyrzycka, charakteryzująca się obecnością żyznych czarnych ziem, jest znana z dużej liczby stanowisk archeologicznych pochodzących ze wszystkich epok i okresów pradziejowych. Brak jest, natomiast, nowoczesnej dokumentacji paleoekologicznej dotyczącej historii przyrodniczej tego obszaru. Podjęte przez mnie badania palinologiczne osadów dennych Jeziora Raczego, powinny wypełnić lukę w tym zakresie. Jezioro Racze położone na północny zachód od jeziora Miedwie, jest doskonałym obiektem badań paleobotanicznych nad historią roślinności i zmian środowiska pod wpływem działalności człowieka na tym obszarze. Dobry poziom dokumentacji zdarzeń paleoekologicznych zapewnia niewielka powierzchnia misy jeziora (ograniczenie w spektrach pyłkowych elementu pochodzącego z dalekiego transportu) oraz wysokie tempo akumulacji osadów umożliwiające dużą rozdzielczość chronostratygraficzną analiz. Przedmiotem badań palinologicznych i litologicznych jest profil osadów dennych o długości ponad 0 m. Wstępne wyniki analizy pyłkowej dokumentują historię roślinności na Ziemi Pyrzyckiej we wczesnym holocenie obejmującą fazę sosnowobrzozową, ekspansję leszczyny, a następnie rozwój mezofilnych lasów liściastych i zbiorowisk z dominacją olszy. Analizy litologiczne wskazują na dużą zmienność zawartości materii mineralnej, co obrazuje zróżnicowane tempo denudacji związane z okresami ekspansji i zahamowania działalności ludzkiej na tym terenie. P Architektura podłoża prekambryjskiego terranów małopolskiego i Brunovistulicum, platforma zachodnioeuropejska Zbigniew Buła, Jerzy Żaba Oddział Górnośląski Państwowego Instytutu Geologicznego, Sosnowiec; Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec Na południu Polski są wyróżniane dwie duże, regionalne jednostki tektoniczne reprezentowane przez bloki (terrany) małopolski i Brunovistulicum. Ich granicę stanowi strefa uskokowa Kraków-Lubliniec. Różnią się one zarówno budową prekambryjskiego podłoża, jak i przykrywających je utworów paleozoicznych wykazujących odmienny rozwój paleogeograficznofacjalny oraz paleotektoniczny. Od sąsiednich jednostek tektonicznych są oddzielone walnymi strefami rozłamowymi. Podłoże prekambryjskie terranu małopolskiego tworzą słabo przeobrażone (anchimetamorficzne) i silnie tektonicznie zdeformowane silikoklastyki ediakaru o charakterze fliszowym. Fundament krystaliczny, na co wskazują dane geofizyczne, występuje na głębokości poniżej 0 km. Do najstarszych utworów wchodzących w skład podłoża Brunovistulicum należą archaiczne i wczesnoproterozoiczne skały metamorficzne występujące w obrębie zrębu Rzeszotar (,6-,8 i,0 Ga). Dalej na zachód stwierdzono prekambryjskie, anchimetamorficzne silikoklastyki ediakaru. Na południe i zachód od nich rozciągają się kadomskie skały prekambryjskie ( Ma), odsłaniające się na powierzchni tylko w rejonie Brna. W zachodniej części Brunovistulicum (Sudety Wschodnie) występują waryscyjskie ortognejsy. Wiek ich protolitów waha się w szerokich granicach od ok. 00 Ma, przez Ma, do ok Ma. Podłoże Brunovistulicum odznacza się heterogeniczną budową. Na obszarze Polski tworzą je dwa fragmenty skorupy reprezentowane przez wczesnokarelskie i karelskie skały metamorficzne zrębu Rzeszotar oraz kadomskie skały krystaliczne i anchimetamorficzne występujące na W od Rzeszotar. Pomiędzy nimi, w obrazie pola magnetycznego T, zaznaczają się dwie rozległe łączące się z sobą dodatnie anomalie magnetyczne, których maksima przypadają w okolicach Tychów i Jordanowa. Pochodzenie tych anomalii jest wiązane z obecnością skał typu gabr, diabazów i/lub ultrabazytów (ofiolitów). W nawiązaniu do wcześniejszych poglądów można obecnie przyjąć, że oś anomalii Tychy Jordanów wyznacza przebieg strefy kontaktu (szwu ofiolitowego) pomiędzy dwoma różnowiekowymi fragmentami skorupy tworzącymi podłoże Brunovistulicum: archaiczno-wczesnoproterozoicznym (karelskim) i neoproterozoicznym (kadomskim). 9 R Litofacjalne zróżnicowanie oraz zapis zmian paleośrodowiskowych w późnoglacjalnych i holoceńskich osadach doliny Regi z okolic Łobza Bernard Cedro, Tomasz Rusiniak Instytut Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin Na podstawie analizy pionowego następstwa oraz przestrzennego rozmieszczenia osadów wypełniających dno doliny Regi rozpoznano szereg litofacji utworów późnopleistoceńskich i holoceńskich. Na podstawie określonych cech wyróżniono osady fluwioglacjalne, aluwia rzeki roztokowej, aluwia rzeki meandrującej, osady jeziorne (gytie) oraz osady bagienne (torfy). Ewolucja koryt rzek przymorskich (w tym także Regi) rozpoczęła się u schyłku plenivistulianu, (kiedy to powstały poziomy glacifluwialne: sandrowe i sandrów dolinnych). Okres ten zakończył się na przełomie plenivistulianu i późnego vistulianu, gdy doszło do uformowania się odpływu w kierunku północnym. W konsekwencji zaczął się tworzyć współczesny system doliny Regi, w obrębie której wytapiały się jeszcze bryły zagrzebanego lodu. W efekcie na dnie dzisiejszej doliny spotyka sić úlady niewielkich jezior wytopiskowych powstaůych w miejscu wytapiania sić wielkiej bryůy martwego lodu, a takýe kopalne baseny sedymentacyjne podúcielone allr dzkim poziomem organicznym. Na ten przedziaů czasowy 5

16 wskazują znalezione makroszczątki roślin, malakofauna słodkowodna oraz uzyskane daty radiowęglowe. Następnie dno doliny wypełniane zostało osadami fluwialnymi i fluwiolimnicznymi. Miąższość występującej powyżej osadów organicznych pokrywy mineralnej (do 6m) świadczy o szybkim tempie przyrostu osadów. Od okresu preborealnego Rega zaczęła płynąć korytem typu meandrowego o czym świadczą osady wypełnień paleomeandrów stwierdzone w licznych profilach. Z występujących tu torfów uzyskano daty wskazujące na początek holocenu. W okresie preborealnym strefa migracji rzeki była bardzo szeroka i ona wyznacza dzisiejsze rozmiary poziome terasy zalewowowej. Z początkiem okresu subborealnego obserwuje się niewielką agradację dna doliny w wąskim pasie przyległym do obecnego koryta Regi. Na torfach wczesnoholoceńskich zalegają piaski bardzo drobno ziarniste i mułki z dużą ilością materii organicznej. P Charakterystyka warunków geologicznoinżynierskich wybranych rejonów centrum Wrocławia Krystyna Choma-Moryl Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski Warunki geologiczno-inżynierskie centrum Wrocławia zostaną przedstawione w oparciu o badania wykonane dla kilku obiektów zlokalizowanych w niewielkiej odległości od koryta Odry na odcinku pomiędzy mostem Grunwaldzkim a mostem Pomorskim. Na warunki geologiczno inżynierskie na tym obszarze duży wpływ wywiera bliskie sąsiedztwo Odry oraz nasypy niekontrolowane powstałe w wyniku działań wojennych podczas II wojny światowej. Badania wykonane dla rozpoznania warunków gruntowowodnych w podłożu budynku Instytutu Informatyki, zlokalizowanym w pobliżu mostu Grunwaldzkiego wykazały obecność glin lodowcowych, zlodowacenia Sanu II w stanie półzwartym o stopniu plastyczność I L = 0,00 na głębokości 5-6 m. Na nich zalegają zagęszczone i bardzo zagęszczone żwiry i piaski o stopniu zagęszczenia I D = 0,67-0,90. Ich miąższość wynosi około 0 m. Powyżej występują namuły i gliny pochodzenia rzecznego, nieskonsolidowane, w stanie miękkoplastycznym o stopniu plastyczności I L = 0,75.Występują prawie ciągłą warstwą, o zmiennej miąższości na całym badanym terenie. Obszar pokryty jest nasypami niekontrolowanymi o miąższości od,5 do 4,0 m. Poziom wody gruntowej jest bezpośrednio uzależniony od stanów wody w Odrze i jego wahania mogą dochodzić do,5m. W rejonie gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego rozpoznanie warunków geologiczno-inżynierskich wykonano dla potrzeb posadowienia budynku Wydziału Prawa i Administracji oraz modernizacji i rozbudowy budynku Instytutu Historii. Na obszarze tym gliny zlodowacenia Sanu II występują na głębokości 3-4 m. Są w stanie twardoplastycznym, o stopniu plastyczności I L = 0,. Na nich zalegają zagęszczone pospółki o stopniu zagęszczenia I D = 0,80, powyżej średnio zagęszczone piaski średnio- i drobnoziarniste ( I D = 0,45-0,60). Ten teren również pokryty jest warstwą nasypów niekontrolowanych. Bezpośrednio pod nimi występuje zwierciadło wody o charakterze swobodnym. Na podstawie badań georadarowych stwierdzono cienką warstwę bruku morenowego zalegającego na glinach zlodowacenia Sanu II. 3 P Naturalna promieniotwórczość wód mineralnych i swoistych Karpat Polskich Edward Chruściel, Nguyen Dinh Chau, Lucyna Rajchel, Jacek Motyka 3 Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej, AGH, Kraków; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, AGH, Kraków; 3 Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, AGH, Kraków W wodach występują składniki oddziałujące pozytywnie na organizm człowieka ale są również takie, które mogą działać negatywnie po przekroczeniu dopuszczalnych wartości. Są to metale ciężkie i pierwiastki promieniotwórcze. Jednym z parametrów dokumentacji wód mineralnych i leczniczych jest ich naturalna promieniotwórczość. Do badań wstępnych wytypowano wody mineralne typu szczaw z Piwnicznej Zdroju, Łomnicy, Szczawnicy Zdroju, Krościenka, Krynicy Zdroju, Tylicz i Szczawy; wody siarczkowe z Lipnicy na Orawie i wody chlorkowe z Rabki. Zostały one udokumentowane na obszarze płaszczowiny magurskiej w Karpatach polskich. Dla każdej próbki pobranej z wymienionych wód oznaczono zawartości izotopów uranu (38U, 34U), radu (8Ra, 6Ra), ołowiu 0Pb i radonu Rn. Wyniki wykazują że na ogół zawartości poszczególnych izotopów promieniotwórczych nie przekraczają Bq/L, natomiast w większości badanych wód stężenia izotopów radu są większe o rząd wielkości od stężeń izotopów uranu i ołowiu. Aktywności właściwe izotopów radu wód wahają się od kilkunastu do kilkuset mbq/l, natomiast aktywności właściwe izotopów uranu i ołowiu od kilku dziesiętnych do kilkunastu mbq/l. Można stwierdzić, że korelacja pomiędzy całkowitą mineralizacją wód a ich naturalną promieniotwórczością jest dodatnia, jednak wartości współczynników korelacyjnych są dość niskie. Zawartości radonu w badanych wodach wahają się od jednego Bq/L do kilkunastu Bq/ L, co oznacza, że wody te są nisko radonowe lub bez radonowe. Fakt ten jest związany z budową geologiczną, a szczególnie z litologią obszaru badań. Skałami zbiornikowymi dla wód są piaskowce, zlepieńce, łupki i mułowce fliszu karpackiego. Praca została wykonana w ramach projektu badawczego N50063/37. I P Poszukiwania wodonośnej strefy uskokowej w utworach fliszowych w rejonie Jeleśni przy użyciu metod geofizycznych Elżbieta Chrzanowska, Ryszard Śmiszek, Andrzej Bugajski Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Środowiska, Instytut Geotechniki, Katedra Geofizyki, Wydział Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Badania geofizyczne w dolinie rzeki Koszarawy w rejonie Jeleśni miały na celu zlokalizowanie potencjalnie wodonośnej strefy uskokowej w utworach fliszu karpackiego. W wytypowanej na podstawie map geologicznych strefie przeprowadzono badania geofizyczne wzdłuż wyznaczonych dwu linii profili. Badania te obejmowały pomiary sejsmiczne [obserwacja przebiegu fal refrakcyjnych], geoelektryczne [ profilowanie i pionowe sondowania elektrooporowe] oraz pomiary koncentracji gazów promieniotwórczych radonu i toronu. W wyniku kompleksowej interpretacji danych geofizycznych wytypowano przebieg strefy uskokowej we fliszu jako rejonu potencjalnie wodonośnego. Wyniki badań geofizycznych zostały pozytywnie zweryfikowane poprzez wykonanie odwiertu we wskazanej strefie. Na odwiercie tym uzyskano wypływ wody o sporej wydajności. 6

17 6 P Analiza stanu czystości i możliwości zagospodarowania zbiornika machowskiegowyniki wstępne Monika Chuchro, Maciej Manecki Katedra Geoinformatyki i Informatyki Stosowanej, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, AGH Kraków; Katedra Mineralogii, Petrografii i Geochemii, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, AGH Kraków Odkrywkowa kopalnia siarki Machów położona jest na obszarze zapadliska przedkarpackiego. Kopalnia w szczytowym okresie eksploatacji zajmowała 560ha powierzchni a wyrobiska osiągały od 80 do 0m głębokości. W 99 roku zakończono eksploatację w kopalni, a od 994r trwają prace rekultywacyjne. Zmierzają one m.in. w kierunku utworzenia obszarów łąkowo-leśnych (m.in. na zwałowisku zewnętrznym o powierzchni 880ha) i zbiorników wodnych (m.in. zbiornik machowski w wyrobisku o powierzchni 450ha). Zbiornik machowski powstał poprzez spłycenie wyrobiska warstwą odpadów (głównie kekiem), który został uszczelniony 5m warstwą iłów z nadkładu kopalni i wypełniony wodą z Wisły. Na rekultywowanym obszarze występują płytko dwa poziomy wodonośne, które oddziaływując z wodami zbiornika mogą wpływać na jakość wód nowo powstałego akwenu. Przeprowadzono badania, których celem było określenie aktualnego stanu wód oraz osadów dennych dla umożliwienia w przyszłości określenia kierunku przebiegu procesów ewolucji geochemicznej nowopowstałego systemu. Pobrano 0 zestawów próbek osadu dennego oraz wody, równomiernie rozmieszczonych wzdłuż linii brzegowej zbiornika wodnego. W badanych próbkach oznaczono zawartość siarczanów, azotanów, chlorków, metali ciężkich, sodu oraz potasu przy użyciu atomowej spektroskopii absorpcyjnej (ASA) i spektrometrii UV-vis. Osad denny został także poddany analizom mineralogicznym. Wyniki przedstawiono w świetle dostępnych danych geologicznych i hydrogeologicznych dla całego obszaru otaczającego zbiornik. Na podstawie wstępnych wyników badań wody oraz udostępnionych danych z Kopalni Machów stwierdzono, że wszystkie badane parametry z wyjątkiem Miana Coli (klasa IV) mają klasę czystości III lub wyższą. Projekt ten jest częściowo finansowany przez Katedrę Geoinformatyki i Informatyki Stosowanej, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków. R Godne uwagi obszary i obiekty przyrody nieożywionej w województwie śląskim. Ryszard Chybiorz, Waldemar Bardziński, Jerzy Nita Katedra Geologii Podstawowej, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec Rzeźba terenu i budowa geologiczna województwa śląskiego, począwszy od Karpat po Wyżynę Wieluńską, uwarunkowały powstanie bardzo zróżnicowanego krajobrazu. Bogate są tradycje górnicze związane z wydobywaniem skarbów Ziemi, prowadzące jednak do degradacji geośrodowiska. Prawnie chronione obszary i obiekty przyrody nieożywionej są nieliczne, jednocześnie rozproszone publikacje wskazują, że ich zasoby są znaczne. Zasobami tymi są tu różnorodne formy geomorfologiczne i antropogeniczne oraz muzea. Ich wartości podnoszą: występowanie danego typu form terenu, skał i ich ułożenia, minerałów i skamieniałości oraz wiek powstania danego obiektu. Wszystko to sprawia, że zasoby przyrody nieożywionej i krajobrazu należy nie tylko chronić, ale także zwiększyć ich popularyzację oraz zapewnić im właściwą dostępność przez promocję w sposób profesjonalny i długofalowy. Można to zorganizować poprzez ścieżki dydaktyczne, szlaki atrakcji geologicznych (przykładem może być Małopolska lub Czechy), wydawnictwa popularno-naukowe, odpowiedni serwis internetowy i inne. Internet obecnie jest nie tylko najszybszym medium służącym do wymiany informacji, ale także drugim, po znajomych i rodzinie, źródłem pozyskiwania informacji o atrakcjach turystycznych województwa śląskiego. Pozwala także edukować i kształtować świadomość w zakresie zrównoważonego rozwoju wśród społeczności lokalnych i ponadregionalnych, w tym również z terenów przygranicznych. Z kolei wyspecjalizowane portale (wortale) zapewniają wyższą jakość udostępnianych informacji z dziedzin tematycznie do siebie zbliżonych, w tym także geografii i geologii. Są również znaczącą platformą aktywności wybranych grup społecznych. Powyższe uwagi i konieczność dbania o dziedzictwo geologiczne, zalecane przez Europejską Asocjację (ProGEO), w Katedrze Geologii Podstawowej Wydziału Nauk o Ziemi stały się podstawą podjęcia prac nad realizacją projektu pt. Edukacyjno-informacyjny portal internetowy o geośrodowisku województwa śląskiego, akronim GeoSilesia. 4 R Możliwości zagospodarowania wód geotermalnych Podhala do celów balneoterapeutycznych i rekreacyjnych Joanna Ciągło, Beata Kępińska Katedra Surowców Energetycznych, AGH, Kraków Wody geotermalne Podhala udostępniane trzynastoma odwiertami związane są z mezozoicznym podłożem niecki podhalańskiej oraz serią eocenu środkowego (węglanowego). Ich podwyższone temperatury oraz występowanie składników swoistych (siarkowodoru, siarczków i siarczanów, krzemionki, fluoru, strontu, potasu) o korzystnym wpływie na organizm ludzki pozwalają rozpatrywać te wody w kontekście ich wykorzystania w lecznictwie. Najistotniejsze znaczenie balneoterapeutyczne przypisuje się siarczkom i siarkowodorowi. Składniki chemiczne w połączeniu z oddziaływaniem temperatury na organizm człowieka dają szerokie możliwości zastosowania w lecznictwie oraz rekreacji. Podhalańskie wody geotermalne wykorzystuje się obecnie jako źródło energii cieplnej w systemie ciepłowniczym PEC Geotermia Podhalańska S.A. opartym na dwóch dubletach geotermalnych oraz w celach rekreacyjnych w dwóch ośrodkach w Zakopanem. W trakcie budowy znajdują się również obiekty kąpieliskowe w Szaflarach, Bukowinie Tatrzańskiej i Białce Tatrzańskiej. natomiast w fazie wiercenia są także nowe otwory. Dotychczas niewykorzystywane pozostają odwierty ujmujące wody o temperaturach od 0 o C do ponad 87 o C. Rozwijający się sektor uzdrowiskowo-rekreacyjny bazujący na wodach geotermalnych może w znacznym stopniu poszerzyć ofertę turystyczną regionu i uzupełnić o bardzo atrakcyjną formę rekreacji i wypoczynku. 6 P Zmienność mineralogiczna, petrograficzna i geochemiczna na kontakcie stref całkowicie i częściowo przeobrażonych termicznie w obrębie składowiska odpadów powęglowych Justyna Ciesielczuk, Monika Fabiańska, Magdalena Misz-Kennan Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec 7

18 Składowanie odpadów w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym jest bezpośrednio związane z procesem wydobywania węgla kamiennego. Odpady powęglowe są reprezentowane przez iłowce i mułowce oraz w mniejszym stopniu przez piaskowce i żwirowce. Zawartość materii organicznej wynosi w nich zazwyczaj 7-%. Jej obecność jest częstą przyczyną samozagrzewania się, a nawet palenia składowisk. W obecności temperatury odpady ulegają przeobrażeniom różnego rodzaju i w różnym stopniu. Miejscami na takich składowiskach, w partiach odsłoniętych, można zaobserwować ostrą granicę pomiędzy całkowicie i częściowo przeobrażonym materiałem, wyrażoną poprzez różnicę w barwie - czarna kontra kremowa, pomarańczowa, czerwona i wiśniowa. Składowisko Starzykowiec zlokalizowane na terenie KWK Chwałowice powstało ponad 00 lat temu i obecnie jest eksploatowane. Zdeponowany materiał powęglowy uległ przeobrażeniom termicznym na skutek samozapłonu. W tym celu wybrano dwie bardzo wyraźne granice oddalone od siebie o kilkanaście metrów. W niniejszej pracy została podjęta próba określenia przyczyn powstania tak ostrych granic. Porównano zakresy zmian mineralogicznych, petrograficznych i geochemicznych odpadów powęglowych pod kątem wpływu temperatury i gradientu zmian wraz z odległością od granicy. Wstępna analiza wykazała występowanie zmienionej materii organicznej w postaci koksiku w próbkach o barwie czarnej. Jednocześnie niektóre z tych próbek nie zawierają materii organicznej w typie bituminu (o niskiej masie cząsteczkowej). W próbkach barwnych nie stwierdzono materii organicznej widocznej mikroskopowo, natomiast pojawiły się minerały wysokotemperaturowe. Badania geochemiczne wskazują, że materia organiczna została znacznie zmieniona termicznie. W próbkach barwnych występuje frakcja bitumiczna o charakterze pirolizatu, prawdopodobnie wydzielona z sąsiadującej strefy czarnej. Ponadto próbki czarne wykazują zmiany w wartościach wskaźników biomarkerowych, spowodowanych temperaturą, a dystrybucje takich związków jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i n-alkany są przekształcone zgodnie z zakresem temperatur, które oddziaływały na materię organiczną. 6 P Rola, zasięg oraz intensywność przeobrażeń hydrotermalnych w granitoidach karkonoskich - przykład ze Szklarskiej Poręby Justyna Ciesielczuk, Aleksandra Ondrula, Magdalena Sikorska Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec; Polski Instytut Geologiczny, Warszawa Granitoidy mogą podlegać przeobrażeniom hydrotermalnym począwszy już od końcowego etapu ich powstawania. Wówczas spękaniami, mikroszczelinami, zluźnieniami międzyziarnowymi, powstałymi w wyniku ruchów tektonicznych bądź w trakcie ochładzania i kurczenia się powstającej skały, krążą gorące, zmineralizowane roztwory wodne pochodzenia juwenilnego, które z czasem są wzbogacane w infiltrujące od powierzchni ziemi wody meteoryczne. Obecność roztworu hydrotermalnego destabilizuje lokalny stan równowagi termodynamicznej powodując przeobrażenia minerałów pierwotnych pochodzenia magmowego na drodze metasomatozy oraz wytrącanie minerałów hydrotermalnych. Granitoidowy masyw karkonoski jest potężną intruzją wydłużoną w kierunku równoleżnikowym, odsłaniającą się na obszarze około 000 km. Pod względem petrograficznym jest zbudowany z trzech odmian granitu: porfirowatego, równoziarnistego oraz granofirowego. Pegmatyty oraz żyły kwarcowe, w których zidentyfikowano do tej pory ponad 60 faz mineralnych, są stosunkowo często spotykane, szczególnie w odmianie porfirowatej. Celem podjętych badań było oszacowanie wpływu, zakresu i intensywności przeobrażeń hydrotermalnych na skały wyjściowe. W jedynym czynnym kamieniołomie Izer Granit w Szklarskiej Porębie zostało pobranych 6 prób granitu, które makroskopowo różniły się od odmian świeżych brakiem lub mniejszą zawartością biotytu oraz barwą skaleni. W obrębie granitu zostały zidentyfikowane następujące procesy hydrotermalne: chlorytyzacja, serycytyzacja, muskowityzacja i albityzacja. Minerałami, które uległy przeobrażeniom są: biotyt, chloryt, plagioklaz i skaleń potasowy, natomiast w wyniku przeobrażeń powstały takie minerały jak chloryt pobiotytowy, chloryt sferolityczny, albit, muskowit, epidot, tytanit, prehnit, kalcyt i minerały ilaste. Stopień przeobrażenia granitoidów Karkonoszy jest niewielki i najczęściej ograniczony do wąskich stref lokujących się wokół żył hydrotermalnych. Występujący w nich granit jest przeobrażony w stopniu słabym, a stwierdzenie obecności epidotu, prehnitu i kalcytu było możliwe dopiero przy zastosowaniu mikroskopu skaningowego, katodoluminescencji i mikrosondy elektronowej. 0 P Piaskowce z Mutnego w podjednostce Siar płaszczowiny magurskiej, zachodnie Karpaty zewnętrzne Marek Cieszkowski Jan Golonka, Anna Waśkowska-Oliwa Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk Geologicznych, Kraków; Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Geologii Ogólnej, Ochrony Środowiska i Geoturystyki Kraków Piaskowce z Mutnego występują w zachodniej części Karpat zewnętrznych, w facjalno-tektonicznej strefie Siar płaszczowiny magurskiej. Są one utworami fliszowymi charakterystycznymi dla górnokredowo-paleoceńskiej sekwencji osadowej tej strefy i stanowią ogniwo litostratygraficzne o miąższości dochodzącej do 50 m w wyższej części formacji z Jaworzynki (fm.). Dominują w nim grubo- lub bardzo gruboławicowe, często amalgamowane, średnio- i gruboziarniste, niekiedy zlepieńcowate piaskowce i zlepieńce (fluksoturbidity). W zlepieńcach, przybierających niekiedy charakter brekcji sedymentacyjnej, występują słabo obtoczone okruchy górnokredowych wapieni i margli. W piaskowcach tworzą one nawet olistolity. Wiek piaskowców z Mutnego jest określony na mastrycht paleocen. Mastrycht udokumentowany jest paleontologicznie (zespoły otwornicowe poziomu Rzehakina inclusa), natomiast paleocen wynika z superpozycji piaskowców z Mutnego w profilu strefy Siar. Cechy litologiczne i wiek formacji z Jaworzynki, łącznie z ogniwem piaskowców z Mutnego, pozwalają korelować jej utwory z formacją solańską płaszczowiny magurskiej na Słowacji i Morawach oraz z warstwami z Altlenkbnach fliszu reno-dunajskiego w Alpach Wschodnich. Formacja z Jaworzynki wraz z ogniwem piaskowców z Mutnego stanowi kompleks osadowy, który należy do jednego z megacyklów turbiditowych trwającego w basenie magurskim od kampanu do paleocenu. Kompleks ten jest korelowany z supersekwencją 6 - Upper Zuni IV, jedną z 3 supersekwencji wyróżnionych w fanerozoiku. Rozważany megacykl zapisuje częściowo proces geodynamicznego rozwoju basenu, a w szczególności reorganizacji strukturalnej grzbietów ograniczających basen magurski. Wzrost ilości materiału klastycznego dostarczanego do obszaru depozycyjnego strefy Siar, wyrażony sedymentacją piaskowców z Mutnego, jest wiązany z destrukcją grzbietu ograniczającego basen magurski od północy. Z jego skłonu pochodzą klasty i olistolity występujących 8

19 w piaskowcach z Mutnego górnokredowych wapieni i margli. Praca powstała dzięki finansowemu wsparciu projektów i MNiSW N N P Budowa mikrolamin w wapieniach tylawskich oraz osadach towarzyszących i jej znaczenie dla rekonstrukcji warunków paleoceanograficznych w oligoceńskiej Paratetydzie Agnieszka Ciurej Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrona Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Budowa cienkich lamin w wapieniach tylawskich z Tylawy, Duszatyna (jednostka dukielska) i Rudawki Rymanowskiej (jednostka śląska) była badana w płytkach cienkich w mikroskopie optycznym i w mikroskopie skaningowym z przystawką EDS. Laminy jasne, o miąższości do 50 µm, są zbudowane głównie z pokruszonych kokolitów Reticulofenestra ornata, rzadko występują skupienia całych kokosfer. Laminy ciemne, zazwyczaj do 0 µm miąższości, zbudowane są z materii organicznej, framboidów pirytowych, minerałów ilastych i cienkich, wydłużonych przekrojów okrzemek długości ok. 50 µm. W jasnych laminach występują soczewki interpretowane jako pozostałości grudek kałowych, w których osad opadał na dno. Spośród osadów w bezpośrednim kontakcie z laminowanymi wapieniami, wyróżniają się nielaminowane, drobnoziarniste wkładki mułowców węglanowych, w których makroskopowo obserwuje się wspólne cechy: smugowanie, rozproszone, jasne soczewki o wielkości ok. 00 µm. Obecność kokolitów (często skupionych we wspominanych soczewkach), materii organicznej, framboidów pirytowych, minerałów ilastych i cienkich, wydłużonych przekrojów okrzemek, wskazuje na podobieństwo ich materiału do wapieni laminowanych. Chaotyczne rozmieszczenie tych składników, oraz zwiększona zawartość materiału terygenicznego i pirytu wskazuje na odmienny proces sedymentacji, w którym znaczną rolę odgrywać mogła zawiesina materiału redeponowanego z dna basenu i z zawiesiny dostarczonej rzekami z lądu. Ciągłość lamin w wapieniu tylawskich daje się śledzić na odległościach setek metrów, ale nie udało się dotąd jednoznacznie skorelować na odległościach wielu kilometrów. Współcześnie w Morzu Czarnym powstaje osad laminowany złożony z jasnych lamin kokolitowych, zdominowanych przez jeden gatunek i z lamin ciemnych z okrzemkami rozproszonymi w osadzie pochodzenia lądowego. Laminy tworzą się odpowiednio w czasie letniego zakwitu kokolitofor i zimowego, mniej obfitego, zakwitu okrzemek. Cechy sedymentacyjne wapieni tylawskich (brak otwornic, zespół ryb) i podobny charakter lamin wskazują, że wapienie tylawskie mogły powstawać w basenie o warunkach podobnych, jak w dzisiejszym Morzu Czarnym. R Spękane klasty w młodoczwartorzędowych osadach rzecznych Karpat Zachodnich: wskaźnik zjawisk paleosejsmicznych Nguyen Quoc Cuong, Antoni K. Tokarski, Witold Zuchiewicz, Anna Świerczewska Ośrodek Badawczy w Krakowie Instytutu Nauk Geologicznych PAN, Kraków; Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków Spękane klasty występują powszechnie w neogeńskich i czwartorzędowych żwirach i parazlepieńcach polskich Karpat zewnętrznych, a ich zawartość w niektórych seriach żwirowych sięga nawet 60%. W badanych stanowiskach młodoczwartorzędowych osadów rzecznych Karpat Zachodnich (Kotlina Orawska, doliny Skawy, Raby i Dunajca) architektura spękań w klastach jest wyraźnie zdefiniowana i niezależna od cech teksturalnych. Wymienione stanowiska grupują się w pobliżu kartowalnych nasunięć, a także uskoków przesuwczych i normalnych, wskazując na młodą aktywność tektoniczną tych struktur. Karpaty należą do najbardziej aktywnych sejsmicznie rejonów Polski, szczególnie w ostatnim stuleciu. Najsilniejsze historyczne trzęsienia ziemi w Polsce (443, 786) spowodowały zniszczenia w Krakowie. Epicentrum wstrząsu z 443 mieściło się w Žilinie (słowackie Karpaty Zachodnie), a z 786 w rejonie Myślenic. Sejsmiczność Karpat stwarza zatem potencjalne zagrożenie dla Krakowa. Właściwa ocena stopnia zagrożenia sejsmicznego wymaga szczegółowych badań neotektonicznych, a przede wszystkim charakterystyki silnych zjawisk paleosejsmicznych o długim okresie powtarzalności, rejestrowanych przez spękane klasty w osadach rzecznych. R Dwie dekady modeli terranowych w Sudetach Zbigniew Cymerman Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocław Przegląd historii tektoniki płytowej w Sudetach, a zwłaszcza modeli terranowych prowadzi do wniosku, że nadal pozostaje wiele kontrowersji dotyczących ewolucji geotektonicznej NE części Masywu Czeskiego. Terranem określany jest obszar, który charakteryzuje się wewnętrzną ciągłością budowy geologicznej i który jest ograniczony systemem uskoków, stref ścinania, melanży (kompleksy rowów oceanicznych) lub ukrytych stref szwu kolizyjnego. Wyznaczenie granic terranów na obszarze tak złożonej, mozaikowej budowy geologicznej jak Sudety jest oparte o regionalne strefy ścinania podatnego, przejawy metamorfizmu HP i relikty skorupy oceanicznej (rozczłonkowane tektonicznie ofiolity). Liczba terranów tektonostratygraficznych (od kilku do ośmiu), jak i ich granice oraz historia ich akrecji w Sudetach pozostaje jednak nadal otwarta i budzi wiele dyskusji. Zakładano m.in. istnienie terranu o cechach granitoidowego batolitu typu łuku wyspowego w czasie kaledońskiej subdukcji oceanu Tornquista. Przyjmowano skośną konwergencję płyt litosfery z subdukcją płyty oceanicznej (oceanu Tornquista lub reickiego) ku SW z rozwojem regionów przedłukowych, śródłukowych i załukowych. Terrany środkowosudecki i sowiogórski zajmują szczególną pozycję w Sudetach i mają one kluczowe znaczenie w zrozumieniu ewolucji Masywu Czeskiego. Aktualnymi pozostają pytania, czy mozaikowa budowa Sudetów rozwijała się na przetransponowanej skorupie kadomskiej, po której zachowały się bloki (terrany) Łużyc i Brna, czy też paleozoiczna ewolucja Sudetów obejmowała procesy subdukcji skorupy oceanicznej, rozwój łuków magmowych, basenów załukowych i akrecję terranów. Otwartymi pozostają zagadnienia środowiska geochemicznego procesów magmowych (kambr górny/dolny ordowik), deformacji i metamorfizmu (starszego - HP i młodszego - HT) związanych z procesami konwergencji późnodewońskiej/ wczesnokarbońskiej, rozwoju podatnych skorupowych nasunięć i stref ścinania, tektonicznego pogrubienia skorupy litosfery oraz późniejszych (górnowizeńsko - dolnopermskich) procesów regionalnej ekstensji, grawitacyjnego kolapsu i rozwoju basenów i rowów tektonicznych, a także magmatyzmu późnoorogenicznego. 9

20 R Proterozoiczny rozwój polskiej i przygranicznej części kratonu wschodnioeuropejskiego Zbigniew Cymerman Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocław W wyniku nowych badań strukturalnych archiwalnych materiałów wiertniczych z polskiej i przygranicznej części kratonu wschodnioeuropejskiego (EEC) rozpoznano tam liczne i o regionalnym znaczeniu strefy ścinania podatnego. W oparciu o dane strukturalne i kinematyczne z ponad 550 otworów z Polski NE, Litwy SW i Białorusi NWoraz o nowe badania geofizyczne, izotopowe, geochemiczne i petrologiczne przedstawiono model tektoniczny z dominującą rolą procesów dynamo-metamorficznych podczas orogenezy swekofeńskiej i (lub) duńsko-polskiej. Procesy te wyraziły się rozwojem silnie heterogenicznych, zlokalizowanych stref ścinania podatnego, powstałymi w reżimie transpresyjnym do kompresyjnego, a prowadzącymi do skorupowych przemieszczeń nasuwczych w zachodniej części EEC w okresie od około,75 do,50 mld lat temu. Kluczowym zagadnieniem w tym modelu tektonicznym jest orientacja foliacji S, która prawdopodobnie biegnie w kierunku zbliżonym do NW-SE, z upadami głównie ku NE. Taka regionalna orientacja foliacji S w powiązaniu z transpresyjnym lub nasuwczym reżimem deformacji na obszarze zachodniej części EEC wskazuje na przemieszczanie wyżejległych domen strukturalnych generalnie ku SW, lokalnie ku NE, jak w SW części suwalskiego masywu (złoża rud Fe-Ti-V Krzemianka i Udryń). Regionalne nieciągłości skorupowe, zaznaczone w obrazie anomalii magnetycznych i grawimetrycznych, mogły powstać podczas kolizji różnych terranów prekambryjskich (terranu bałtyckiego [zachodniolitewskiego] z terranem polsko-łotewskim [wschodniolitewskim]), jak i przez odkłucia i ścinania, prowadzące do ponasuwania łusek dolnoskorupowych, zbudowane ze skał metamorficznych facji granulitowej z łuskami górnoskorupowymi, ze skałami metamorficznymi z facji amfibolitowej. Nie do utrzymania jest pogląd o istnieniu regionalnej przesuwczej, prawoskrętnej strefy ścinania (lineamentu) na Mazurach, odpowiedzialnej za umiejscowienie m.in. granitoidów rapakiwi. Dominujący transpresyjny reżim orogenezy duńsko-polskiej wskazuje na możliwość synkinematycznego umiejscowienia się plutonów o cechach AMCG (anortozyt-mangeryt-czarnokit-granit typu rapakiwi) w strefie przejściowej między dolną a górną skorupą na Mazurach. R Tektonika Sudetów i bloku przedsudeckiego Zbigniew Cymerman Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, Wrocław Na Dolnym Śląsku wykonywane są od ponad 40 lat badania strukturalne, które umożliwiły lepsze poznanie ewolucji tektonicznej tego najbardziej NE fragmentu waryscydów europejskich. Tektonika Sudetów i bloku przedsudeckiego była przedstawiana przy wykonywaniu różnych map tektonicznych Polski. Czeska część Sudetów była wielokrotnie przedstawiana na mapach tektonicznych, gdzie wydzielono jednostki kadomskie przebudowane podczas orogenez hercyńskiej i kaledońskiej. Tectonic Map of the Sudetes and the Fore-Sudetic Block : opublikowana przez Państowy Instytut Geologiczny w 004 roku zostanie wydana w drugiej, uzupełnionej wersji i o większym nakładzie w bieżącym roku. Celem referatu jest omówienie tej mapy, do której nie ukazał się jeszcze przygotowany, obszerny, anglojęzyczny tekst objaśniający. Mapa ta ze zdjętymi osadami kenozoiku, obejmuje prawie cały obszar Sudetów bez jej najbardziej SE, czeskiej, części i bez części NW (peryklina Żar). Do piętra kadomskiego zaliczono jedynie blok łużycki i kompleks Sudetów wschodnich z obszaru Wysokiego Jesenika z kopułami metamorficznymi Keprnika i Desny. Nie wydzielono poszczególnych pasm skał mylonitycznych i blastomylonitycznych, ponieważ występują one praktycznie we wszystkich skałach metamorficznych Dolnego Śląska. Do podstawowych zagadnień spornych należy problem podziału Sudetów i bloku przedsudeckiego na poszczególne jednostki tektoniczne. Jednym z elementów interpretacji tektonicznej jest wydzielenie jednostek o różnej randze. Za element rangi najwyższej uznano blok tektoniczny, zbudowany co najmniej z dwóch niższej rangą kompleksów; najniższą rangą jest jednostka tektoniczna. Podział ten nie dotyczy niezmetamorfizowanych formacji skalnych oraz ciał magmowych. Dla tych ostatnich zarezerwowano niezależny termin - masywy. Przy ujednolicaniu nazewnictwa jednostek tektonicznych starano się zachować, o ile to tylko było możliwe, najczęściej stosowane terminy. Na mapie tej przedstawiono najbardziej reprezentacyjne dane strukturalne i kinematyczne. Tylko najważniejsze, po-późnokredowe uskoki (np. brzeżny uskok sudecki) i nasunięcia kruche (np. łużyckie, Pořici-Hronov i Zieleńca) znajdują się na omawianej mapie. 3 R Model konceptualny zlewni rzeki Bierawki systemu wodonośnego przeobrażonego antropogenicznie Aleksandra Czajkowska Instytut Geologii Stosowanej, Politechnika Śląska w Gliwicach Zlewnia rzeki Bierawki, prawobrzeżnego dopływu Odry, położona w granicach województwa śląskiego i opolskiego, należy do obszarów charakteryzujących się wyraźnym oddziaływaniem czynników antropogenicznych. Przeobrażenia warunków środowiskowych w zlewni, zaistniałe pod wpływem urbanizacji terenu, działalności licznych zakładów przemysłowych, a przede wszystkim kopalń węgla kamiennego i piasku, dotknęły również środowiska wodnego, znajdując odzwierciedlenie m. in. w niekorzystnych zmianach ilości i jakości zasobów wodnych. Ograniczone zasoby wodne wymuszają konieczność oszacowania ilości wód możliwych do wykorzystania w perspektywie pogarszającej się ich jakości, co można zrealizować drogą modelowania matematycznego. Pierwszym etapem w procesie konstrukcji modelu matematycznego, było stworzenie modelu konceptualnego, przedstawiającego hydrostrukturalną i hydrodynamiczną koncepcję obiektu badań tj. zlewni Bierawki. System wodonośny zlewni jest układem wielowarstwowym, zbudowanym z czterech pięter wodonośnych: czwartorzędowego, trzeciorzędowego, triasowego i karbońskiego, cechującym się dość wysokim stopniem komplikacji. W modelu konceptualnym zdefiniowano liczbę warstw i poziomów wodonośnych, ich rozprzestrzenienie i wzajemne kontakty, a także sformułowano informacje o zasilaniu, drenażu i systemie krążenia wód podziemnych. Ze względu na złożoność struktury w procesie konstrukcji modelu zastosowano schematyzację warunków hydrogeologicznych w zakresie parametrów, które decydują o przebiegu zjawiska przepływu wód w środowisku skalnym. Zasadniczym celem jednak była agregacja warstw o dużym podobieństwie hydrodynamicznym i podobnych własnościach filtracyjnych w sposób umożliwiający zachowanie warunków przepływu wód. W efekcie opracowano dwa warianty struktury przestrzennej systemu wodonośnego, które będą poddane kalibracji i weryfikacji na modelu numerycznym. Opracowany schemat warunków hydrogeologicznych w 0

Skorupa kontynentalna - analiza geologiczna skał i obszarów

Skorupa kontynentalna - analiza geologiczna skał i obszarów Geolog zatrudniony w firmie poszukiwawczej może wykonywać zarówno prace w terenie jak i w biurze. Prace terenowe mogą polegać na nadzorze nad prowadzonymi wierceniami oraz opisie petrograficznym uzyskanych

Bardziej szczegółowo

INŻYNIERIA RZECZNA Konspekt wykładu

INŻYNIERIA RZECZNA Konspekt wykładu INŻYNIERIA RZECZNA Konspekt wykładu Wykład 2 Charakterystyka morfologiczna koryt rzecznych 1. Procesy fluwialne 2. Cechy morfologiczne koryta rzecznego 3. Klasyfikacja koryt rzecznych 4. Charakterystyka

Bardziej szczegółowo

Moduły i wybrane przedmioty na poszczególnych specjalnościach. Przedmioty

Moduły i wybrane przedmioty na poszczególnych specjalnościach. Przedmioty y i wybrane przedmioty na poszczególnych specjalnościach GEOLOGIA INŻYNIERSKA GEOLOGIA INŻYNIERSKA GEOINŻ GRT GEOMECH GEOF INFO geologia inżynierska*, mechanika gruntów, projektowanie geotechniczne, metodologia

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 1. MAKROSKOPOWE OZNACZANIE MINERAŁÓW I SKAŁ

ROZDZIAŁ 1. MAKROSKOPOWE OZNACZANIE MINERAŁÓW I SKAŁ SPIS TREŚCI Wprowadzenie...9 ROZDZIAŁ 1. MAKROSKOPOWE OZNACZANIE MINERAŁÓW I SKAŁ...11 1.1. Wiadomości wstępne...11 1.2. Systematyka minerałów...13 1.3. Kryształy i układy krystalograficzne...17 1.4. Morfologia

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH W MONITOROWANIU JAKOŚCI EKSPLOATOWANYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH

WYKORZYSTANIE CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH W MONITOROWANIU JAKOŚCI EKSPLOATOWANYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH WYKORZYSTANIE CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH W MONITOROWANIU JAKOŚCI EKSPLOATOWANYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH Przemysław Wachniew 1, Damian Zięba 1, Kazimierz Różański 1, Tomasz Michalczyk 2, Dominika Bar-Michalczyk

Bardziej szczegółowo

Andrzej Pepel Prace naukowo-badawcze w PBG...3

Andrzej Pepel Prace naukowo-badawcze w PBG...3 ABSTRAKTY Tadeusz Krynicki Wybrane przykłady wyników badań sejsmicznych i główne kierunki ich zastosowań...2 Andrzej Pepel Prace naukowo-badawcze w PBG......3 Michał Stefaniuk, Tomasz Czerwiński, Marek

Bardziej szczegółowo

Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć Wykaz ważniejszych oznaczeń Wstęp 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych

Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć Wykaz ważniejszych oznaczeń Wstęp 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć... 13 Wykaz ważniejszych oznaczeń... 21 Wstęp... 23 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych... 27 1.1. Charakterystyka ujemnych wpływów eksploatacji

Bardziej szczegółowo

WGGIOŚ Egzamin inżynierski 2014/2015 WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: GÓRNICTWO I GEOLOGIA

WGGIOŚ Egzamin inżynierski 2014/2015 WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: GÓRNICTWO I GEOLOGIA WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: GÓRNICTWO I GEOLOGIA RODZAJ STUDIÓW: STACJONARNE I STOPNIA ROK AKADEMICKI 2014/2015 WYKAZ PRZEDMIOTÓW EGZAMINACYJNYCH: I. Geologia ogólna

Bardziej szczegółowo

Tomasz Gogołek, Łukasz Nowacki, Urszula Stępień

Tomasz Gogołek, Łukasz Nowacki, Urszula Stępień Tomasz Gogołek, Łukasz Nowacki, Urszula Stępień Laboratorium Modelowania Struktur i Procesów Geologicznych SUROWCE ENERGETYCZNE POSZUKIWANIE I ROZPOZNAWANIE ZŁÓŻ ZMIANY KLIMATYCZNE I PALEONTOLOGIA PROCESY

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE METOD GEOELEKTRYCZNYCH W ROZPOZNAWANIU BUDOWY PODŁOŻA CZWARTORZĘDOWEGO.

ZASTOSOWANIE METOD GEOELEKTRYCZNYCH W ROZPOZNAWANIU BUDOWY PODŁOŻA CZWARTORZĘDOWEGO. ZASTOSOWANIE METOD GEOELEKTRYCZNYCH W ROZPOZNAWANIU BUDOWY PODŁOŻA CZWARTORZĘDOWEGO. Arkadiusz Piechota Streszczenie. Niniejszy artykuł opisuje podstawy fizyczne metod elektrooporowych, opartych na prawie

Bardziej szczegółowo

BADANIA STANU TECHNICZNEGO WAŁÓW PRZECIWPOWODZIOWYCH BADANIA GEOFIZYCZNE

BADANIA STANU TECHNICZNEGO WAŁÓW PRZECIWPOWODZIOWYCH BADANIA GEOFIZYCZNE BADANIA STANU TECHNICZNEGO WAŁÓW PRZECIWPOWODZIOWYCH BADANIA GEOFIZYCZNE Więcej informacji: tel. kom. 600 354 052; 601 322 033; marketing@pbg.com.pl Przyczyny uszkodzeń wałów: osłabienie struktury korpusu

Bardziej szczegółowo

METODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO

METODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO METODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO Prowadzący: Mgr inż. Bartosz Papiernik Konspekt opracowali w postaci prezentacji PowerPoint B.Papiernik i M. Hajto na podstawie materiałów opracowanych

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka warunków geologiczno-inżynierskich podłoża Krakowa z uwzględnieniem nawarstwień historycznych

Charakterystyka warunków geologiczno-inżynierskich podłoża Krakowa z uwzględnieniem nawarstwień historycznych Stanisław Rybicki, Piotr Krokoszyński, Janusz Herzig Charakterystyka warunków geologiczno-inżynierskich podłoża Krakowa z uwzględnieniem nawarstwień historycznych Warunki geologiczno-inżynierskie podłoża

Bardziej szczegółowo

Cyfrowe dane geologiczne PIG-PIB

Cyfrowe dane geologiczne PIG-PIB Cyfrowe dane geologiczne PIG-PIB Wojciech Paciura, Olimpia Kozłowska Państwowa Służba Hydrologiczna Państwowa Służba Geologiczna PSG+PSH+PIB=Instytut 1919 2014 Geologia nie jedną ma twarz Geologia podstawowa,

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Dziennik Ustaw Nr 64 5546 Poz. 401 401 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 29 ust. 10 ustawy

Bardziej szczegółowo

STUDIA MAGISTERSKIE SPECJALIZACJA HYDROGEOLOGIA. Moduł XII Dr hab. prof. Henryk Marszałek PRZEPŁYW WÓD PODZIEMNYCH I MIGRACJA ZANIECZYSZCZEŃ

STUDIA MAGISTERSKIE SPECJALIZACJA HYDROGEOLOGIA. Moduł XII Dr hab. prof. Henryk Marszałek PRZEPŁYW WÓD PODZIEMNYCH I MIGRACJA ZANIECZYSZCZEŃ STUDIA MAGISTERSKIE SPECJALIZACJA HYDROGEOLOGIA Moduł XII Dr hab. prof. Henryk Marszałek PRZEPŁYW WÓD PODZIEMNYCH I MIGRACJA ZANIECZYSZCZEŃ Dynamika wód podziemnych Hydrogeochemia i migracja zanieczyszczeń

Bardziej szczegółowo

BAZA DANYCH ORAZ SZCZEGÓŁOWY 3D MODEL GEOLOGICZNY DLA PODZIEMNEJ SEKWESTRACJI CO 2 REJONU BEŁCHATOWA NA PRZYKŁADZIE STRUKTURY BUDZISZEWIC - ZAOSIA

BAZA DANYCH ORAZ SZCZEGÓŁOWY 3D MODEL GEOLOGICZNY DLA PODZIEMNEJ SEKWESTRACJI CO 2 REJONU BEŁCHATOWA NA PRZYKŁADZIE STRUKTURY BUDZISZEWIC - ZAOSIA BAZA DANYCH ORAZ SZCZEGÓŁOWY 3D MODEL GEOLOGICZNY DLA PODZIEMNEJ SEKWESTRACJI CO 2 REJONU BEŁCHATOWA NA PRZYKŁADZIE STRUKTURY BUDZISZEWIC - ZAOSIA Łukasz Nowacki* Maciej Tomaszczyk* Jacek Chełmiński* Bartosz

Bardziej szczegółowo

Surowce energetyczne (węgiel kopalny, ropa naftowa, gaz ziemny)

Surowce energetyczne (węgiel kopalny, ropa naftowa, gaz ziemny) Surowce energetyczne (węgiel kopalny, ropa naftowa, gaz ziemny) Opiekun prof. dr hab. A. Solecki Zespół: prof. Franciszek Czechowski, prof. dr hab. A. Solecki, dr W. Śliwiński, dr D. Tchorz- Trzeciakiewicz,

Bardziej szczegółowo

WYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO. 1. Wstęp. 2. Metodyka wykonania badań laboratoryjnych próbek węgla na zawartość metanu

WYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO. 1. Wstęp. 2. Metodyka wykonania badań laboratoryjnych próbek węgla na zawartość metanu Górnictwo i Geoinżynieria Rok 31 Zeszyt 2 2007 Jan Macuda*, Ludwik Zawisza* WYSTĘPOWANIE METANU W POKŁADACH WĘGLA BRUNATNEGO 1. Wstęp Znaczna część naturalnych procesów chemicznych w skorupie ziemskiej

Bardziej szczegółowo

Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych

Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych Warszawa, r. Nr Projektu: POIS.02.01.00-00-0015/16 1 Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w Polsce 70 % suma poborów wód podziemnych około 70% wody przeznaczonej do spożycia

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE ATRYBUTÓW SEJSMICZNYCH DO BADANIA PŁYTKICH ZŁÓŻ

WYKORZYSTANIE ATRYBUTÓW SEJSMICZNYCH DO BADANIA PŁYTKICH ZŁÓŻ Mgr inż. Joanna Lędzka kademia Górniczo Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Geofizyki, l. Mickiewicza 3, 3-59 Kraków. WYKORZYSTNIE TRYUTÓW SEJSMICZNYCH DO DNI PŁYTKICH ZŁÓŻ

Bardziej szczegółowo

OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO"

OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO dr Beata Kijak Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Wydział Chemii, Zakład Chemii Środowiska OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO" jako kurs integrujący zróżnicowane tematycznie wątki ochrony środowiska XXIV

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych

Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych Zagrożenia środowiskowe na terenach górniczych dr inż. Henryk KLETA WYDZIAŁ GÓRNICTWA I GEOLOGII POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni Analiza

Bardziej szczegółowo

Obieg materii w skali zlewni rzecznej

Obieg materii w skali zlewni rzecznej WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych

Bardziej szczegółowo

Mariusz CZOP. Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH

Mariusz CZOP. Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH Nowoczesne rozwiązania dla potrzeb zrównoważonej gospodarki wodnej i ochrony zasobów wód na obszarach o silnej antropopresji, ze szczególny uwzględnieniem terenów prowadzonej i planowanej działalności

Bardziej szczegółowo

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Klasyfikacja elementów stanu/ potencjału ekologicznego i stanu chemicznego wód powierzchniowych płynących województwa

Bardziej szczegółowo

MACIERZ 1 (ZESTAWIENIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA I PRZEDMIOTÓW) WIEDZA

MACIERZ 1 (ZESTAWIENIE EFEKTÓW KSZTAŁCENIA I PRZEDMIOTÓW) WIEDZA Załącznik nr 2 (wymagany do wniosku do Senatu UG w sprawie utworzenia studiów) OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA NA STUDIACH STACJONARNYCH PIERWSZEGO STOPNIA NA KIERUNKU GEOLOGIA MACIERZ 1 SYMBOL OBSZAROWE

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych

Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie badań

Bardziej szczegółowo

Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni

Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Projekt Zintegrowana Strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu

Bardziej szczegółowo

CELE I ELEMENTY PLANU GOSPODAROWANIA WODĄ W LASACH. Edward Pierzgalski Zakład Ekologii Lasu

CELE I ELEMENTY PLANU GOSPODAROWANIA WODĄ W LASACH. Edward Pierzgalski Zakład Ekologii Lasu CELE I ELEMENTY PLANU GOSPODAROWANIA WODĄ W LASACH Edward Pierzgalski Zakład Ekologii Lasu ZAKRES PREZENTACJI 1.Wprowadzenie 2.Informacja o projekcie : Metodyczne podstawy opracowywania i wdrażania planu

Bardziej szczegółowo

Rentgenowska mikrotomografia komputerowa w badaniu skał węglanowych

Rentgenowska mikrotomografia komputerowa w badaniu skał węglanowych NAFTA-GAZ czerwiec 2010 ROK LXVI Jadwiga Zalewska, Grażyna Łykowska, Jan Kaczmarczyk Instytut Nafty i Gazu, Kraków Rentgenowska mikrotomografia komputerowa w badaniu skał węglanowych Wstęp W artykule przedstawiono

Bardziej szczegółowo

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA oprac. dr inż. Jarosław Filipiak Cel ćwiczenia 1. Zapoznanie się ze sposobem przeprowadzania statycznej

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do opracowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego

Wprowadzenie do opracowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego Wprowadzenie do opracowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego ALBERT MALINGER INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ PIB Centrum Modelowania Powodzi i Suszy w Poznaniu Warszawa 28.11.2012 ETAPY realizacji:

Bardziej szczegółowo

Do obliczeń można wykorzystywać rozmaite algorytmy wykorzystujące najprostszych należą przedstawione niżej:

Do obliczeń można wykorzystywać rozmaite algorytmy wykorzystujące najprostszych należą przedstawione niżej: II.1.2.1. Obliczenie krzywych parametrów geologiczno złożowych Najprostsza forma interpretacji geologiczno złożowej krzywych geofizyki wiertniczej obejmuje interpretacje krzywych zailenia (VCL) i porowatości

Bardziej szczegółowo

1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11

1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11 Spis treści 1. Pochodzenie i klasyfikacja zasobów przyrodniczych... 11 1.1. Rozwój cywilizacji człowieka a korzystanie z zasobów Ziemi... 11 1.2. Czy zasoby naturalne Ziemi mogą ulec wyczerpaniu?... 14

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 38 Rady Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska

Uchwała nr 38 Rady Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Uchwała nr 38 w sprawie zmian w programach KRK na studiach pierwszego i drugiego stopnia dla kierunku studiów: Górnictwo i Geologia Działając na podstawie art. 68 ust. 1 pkt. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie

Bardziej szczegółowo

Kierunek studiów. Opiekun projektu. dr hab. inż. Janusz Madej, prof. AGH. 1. Geofizyka. 2. Geofizyka. prof. AGH. 3. Geofizyka. prof. AGH. 4.

Kierunek studiów. Opiekun projektu. dr hab. inż. Janusz Madej, prof. AGH. 1. Geofizyka. 2. Geofizyka. prof. AGH. 3. Geofizyka. prof. AGH. 4. KATEDRA GEOFIZYKI Proponowane tematy projektów inżynierskich dla studentów studiów stacjonarnych I stopnia Kierunek: Geofizyka na rok akademicki 2014/2015 Kierunek studiów 1. Geofizyka 2. Geofizyka 3.

Bardziej szczegółowo

EMISJA GAZÓW CIEPLARNIANYCH Z NIECZYNNEGO SZYBU - UWARUNKOWANIA, OCENA I PROFILAKTYKA

EMISJA GAZÓW CIEPLARNIANYCH Z NIECZYNNEGO SZYBU - UWARUNKOWANIA, OCENA I PROFILAKTYKA II Konferencja Techniczna METAN KOPALNIANY Szanse i Zagrożenia 8 lutego 2017r. Katowice EMISJA GAZÓW CIEPLARNIANYCH Z NIECZYNNEGO SZYBU - UWARUNKOWANIA, OCENA I PROFILAKTYKA Paweł WRONA Zenon RÓŻAŃSKI

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Geologia stosowana Rok akademicki: 2030/2031 Kod: BIT-1-301-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Informatyka Stosowana Specjalność: - Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

ROLA WODY W ZRÓWNOWAŻONYM ZAGOSPODAROWANIU MIASTA KRAKOWA - PROPOZYCJE KOMPLEKSOWYCH ROZWIĄZAŃ

ROLA WODY W ZRÓWNOWAŻONYM ZAGOSPODAROWANIU MIASTA KRAKOWA - PROPOZYCJE KOMPLEKSOWYCH ROZWIĄZAŃ ROLA WODY W ZRÓWNOWAŻONYM ZAGOSPODAROWANIU MIASTA KRAKOWA - PROPOZYCJE KOMPLEKSOWYCH ROZWIĄZAŃ Mariusz CZOP Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej WODA W MIASTACH WODY PODZIEMNE występują poniżej

Bardziej szczegółowo

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: GOSPODARKA WODNA

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: GOSPODARKA WODNA OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: GOSPODARKA WODNA Nazwa kierunku studiów Nazwa jednostki Poziom Polskiej Ramy Kwalifikacji Poziom kształcenia Profil kształcenia Tytuł zawodowy

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dziennik Ustaw Nr 34 2893 Poz. 186 186 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 28

Bardziej szczegółowo

GRANICE METAMORFIZMU:

GRANICE METAMORFIZMU: Metamorfizm jest to proces zmian mineralogicznych i strukturalnych skał w stanie stałym, bez większego udziału fazy ciekłej, w odpowiedzi na warunki fizyczne (zawsze podwyższona temperatura i przeważnie

Bardziej szczegółowo

GEOLOGIA STOSOWANA (III) Geomechanika

GEOLOGIA STOSOWANA (III) Geomechanika Zasady zaliczenia ćwiczeń: Obecność na ćwiczeniach (dopuszczalne 3 nieobecności) Ocena końcowa na podstawie kolokwium (max 50 pkt) Dostateczny 25-31 pkt Dostateczny plus 32-36 pkt Dobry 37-41 pkt Dobry

Bardziej szczegółowo

Podstawa prawna: Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r., art Dz. U. poz.1669.

Podstawa prawna: Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r., art Dz. U. poz.1669. Uchwała nr 15 z dnia 25 lutego 2019 r. w sprawie zgłoszenia kandydata do Rady Doskonałości Naukowej. Podstawa prawna: Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r., art. 232. Dz.

Bardziej szczegółowo

Śnieżka najwyższy szczyt Karkonoszy (1602 m n.p.m.)

Śnieżka najwyższy szczyt Karkonoszy (1602 m n.p.m.) 7b. Metamorfizm Metamorfizm jest procesem endogenicznym, zmieniającym powierzchnię Ziemi. W wyniku jego działania skały skorupy ziemskiej ulegają przemianie pod wpływem wysokiej temperatury i wysokiego

Bardziej szczegółowo

"Działania przygotowawcze do częściowego odtworzenia żwirowych siedlisk dla litofilnych gatunków ryb na odcinku Wisłoki od jazu w Mokrzcu do

Działania przygotowawcze do częściowego odtworzenia żwirowych siedlisk dla litofilnych gatunków ryb na odcinku Wisłoki od jazu w Mokrzcu do "Działania przygotowawcze do częściowego odtworzenia żwirowych siedlisk dla litofilnych gatunków ryb na odcinku Wisłoki od jazu w Mokrzcu do miejscowości Pustków" Pustków RZEKA WISŁOKA OD JAZU W MOKRZCU

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD PROJEKTOWO HANDLOWY DOKUMETACJA WARUNKÓW

ZAKŁAD PROJEKTOWO HANDLOWY DOKUMETACJA WARUNKÓW ZAKŁAD PROJEKTOWO HANDLOWY 75-361 Koszalin, ul. Dmowskiego 27 tel./ftu (0-94) 345-20-02 tel. kom. 602-301-597 NIP: 669-040-49-70 DOKUMETACJA WARUNKÓW GRUNTOWO-WODNYCH dla projektu zakładu termicznej utylizacji

Bardziej szczegółowo

Bazy danych geologiczno-inżynierskich Państwowej Służby Geologicznej w procesie inwestycyjnym i w planowaniu przestrzennym

Bazy danych geologiczno-inżynierskich Państwowej Służby Geologicznej w procesie inwestycyjnym i w planowaniu przestrzennym Bazy danych geologiczno-inżynierskich Państwowej Służby Geologicznej w procesie inwestycyjnym i w planowaniu przestrzennym Grzegorz Ryżyński Program Bezpieczna Infrastruktura i Środowisko PIG-PIB Etapy

Bardziej szczegółowo

Bełchatów w rejonie linii NS wzdłuż przekroju geologicznego 58 NS Wyznaczenie efektu. grawitacyjnego złoża

Bełchatów w rejonie linii NS wzdłuż przekroju geologicznego 58 NS Wyznaczenie efektu. grawitacyjnego złoża KATEDRA GEOFIZYKI Proponowane tematy projektów inżynierskich dla studentów III roku studiów stacjonarnych I stopnia Kierunek: Geofizyka na rok akademicki 2015/2016 Kierunek studiów 1. Geofizyka 2. Geofizyka

Bardziej szczegółowo

WYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI

WYBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI YBRANE ELEMENTY GEOFIZYKI Ćwiczenie 4: Grawimetria poszukiwawcza. Badanie zaburzenia grawitacyjnego oraz zmian drugich pochodnych gradientowych. prof. dr hab. inż. Janusz Bogusz Zakład Geodezji Satelitarnej

Bardziej szczegółowo

Monika Ciak-Ozimek. Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stan obecny i wdrażanie

Monika Ciak-Ozimek. Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stan obecny i wdrażanie Monika Ciak-Ozimek Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stan obecny i wdrażanie Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Projekt ISOK jest realizowany w ramach

Bardziej szczegółowo

System planowania. Rola opracowania ekofizjograficznego w planowaniu przestrzennym

System planowania. Rola opracowania ekofizjograficznego w planowaniu przestrzennym System planowania Rola opracowania ekofizjograficznego w planowaniu przestrzennym Opracowania środowiskowe w systemie planowania przestrzennego w Polsce Obowiązek wykonywania opracowania ekofizjograficznego

Bardziej szczegółowo

Jednolite części wód podziemnych w Polsce. Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna

Jednolite części wód podziemnych w Polsce. Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Jednolite części wód podziemnych w Polsce Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Autorzy: dr Zbigniew Nowicki redakcja mgr Anna Chmura dr inż. Józef Chowaniec mgr Linda Chudzik mgr Joanna Cudak

Bardziej szczegółowo

Wpływ warunków górniczych na stan naprężenia

Wpływ warunków górniczych na stan naprężenia XV WARSZTATY GÓRNICZE 4-6 czerwca 2012r. Czarna k. Ustrzyk Dolnych - Bóbrka Wpływ warunków górniczych na stan naprężenia i przemieszczenia wokół wyrobisk korytarzowych Tadeusz Majcherczyk Zbigniew Niedbalski

Bardziej szczegółowo

mgr inż. Małgorzata Leja BM 4329 Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki Uniwersytet Rolniczy Hugona Kołłątaja w Krakowie Kraków,

mgr inż. Małgorzata Leja BM 4329 Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki Uniwersytet Rolniczy Hugona Kołłątaja w Krakowie Kraków, mgr inż. Małgorzata Leja BM 4329 Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki Uniwersytet Rolniczy Hugona Kołłątaja w Krakowie Kraków, 11.02.2013 Wstęp Cel projektu Procesy morfologiczne Materiały i metody

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (woj. Kujawsko-Pomorskie)

Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (woj. Kujawsko-Pomorskie) Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (woj. Kujawsko-Pomorskie) dr inż. A.Kotyrba, dr inż. A.Frolik dr inż. Ł.Kortas, mgr S.Siwek Główny Instytut

Bardziej szczegółowo

ANALIZA ROZDRABNIANIA WARSTWOWEGO NA PODSTAWIE EFEKTÓW ROZDRABNIANIA POJEDYNCZYCH ZIAREN

ANALIZA ROZDRABNIANIA WARSTWOWEGO NA PODSTAWIE EFEKTÓW ROZDRABNIANIA POJEDYNCZYCH ZIAREN Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców Rozprawa doktorska ANALIZA ROZDRABNIANIA WARSTWOWEGO NA PODSTAWIE

Bardziej szczegółowo

BADANIA GEODEZYJNE REALIZOWANE DLA OCHRONY OBIEKTÓW PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ NA TERENIE WYBRANYCH OBSZARÓW DOLNEGO ŚLĄSKA

BADANIA GEODEZYJNE REALIZOWANE DLA OCHRONY OBIEKTÓW PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ NA TERENIE WYBRANYCH OBSZARÓW DOLNEGO ŚLĄSKA XXII JESIENNA SZKOŁA GEODEZJI 40 LAT BADAŃ GEODYNAMICZNYCH NA OBSZARZE DOLNEGO ŚLĄSKA WROCŁAW, 22-23 września 2014 Krzysztof Mąkolski, Mirosław Kaczałek Instytut Geodezji i Geoinformatyki Uniwersytet Przyrodniczy

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA

GOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA GOSPODARKA ZŁÓŻ SUROWCÓW MINERALNYCH i ICH OCHRONA Prowadzący: Mgr inż. Bartosz Papiernik Konspekt opracowali w postaci prezentacji PowerPoint M.Hajto i B.Papiernik. Na podstawie materiałów opracowanych

Bardziej szczegółowo

PETROLOGIA I MINERALOGIA STOSOWANA

PETROLOGIA I MINERALOGIA STOSOWANA PiMS profil studiów PETROLOGIA I MINERALOGIA STOSOWANA INDYWIDUALNE KSZTAŁTOWANIE PROFILU STUDIÓW Studenci specjalizacji PiMS, oprócz ogólnego wykształcenia geologicznego, otrzymują gruntowną wiedzę w

Bardziej szczegółowo

Łom kwarcytów na Krowińcu

Łom kwarcytów na Krowińcu OPIS GEOSTANOWISKA Jacek Szczepański Informacje ogólne Nr obiektu 22 Nazwa obiektu (oficjalna, obiegowa lub nadana) Łom kwarcytów na Krowińcu Współrzędne geograficzne [WGS 84 hddd.dddd] Długość: 17,12937398

Bardziej szczegółowo

2. DOTYCHCZASOWA REALIZACJA ZADAŃ W DZIEDZINIE GEOLOGII INŻYNIERSKIEJ

2. DOTYCHCZASOWA REALIZACJA ZADAŃ W DZIEDZINIE GEOLOGII INŻYNIERSKIEJ Spis treści 1. Wstęp 3 2. Dotychczasowa realizacja zadań w dziedzinie geologii inżynierskiej 4 3. Główne kierunki działań na lata 2008-2015 4 3.1. Oceny oraz prognozy zmian warunków geologiczno-inżynierskich

Bardziej szczegółowo

Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski

Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski numer Pytanie 1 Trzy podstawowe rodzaje przestrzeni, podstawowe cechy przestrzeni 2 Funkcje zagospodarowania przestrzeni i zależność między nimi 3 Przestrzenne

Bardziej szczegółowo

Karta rejestracyjna terenu zagrożonego ruchami masowymi Ziemi

Karta rejestracyjna terenu zagrożonego ruchami masowymi Ziemi 1. Numer identyfikacyjny: 2 6 0 4 1 2 2 0 0 0 0 0 1 Nachylenie, wysokość i ekspozycja zboczy/stoków. Ukształtowanie powierzchni zboczy/stoków. Działalność naturalnych procesów geologicznych (erozja rzeczna).

Bardziej szczegółowo

dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI ***

dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI *** POMIARY INKLINOMETRYCZNE dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI Konsultant Rozenblat Sp. z o.o. *** CEL Celem pomiarów inklinometrycznych jest stwierdzenie, czy i w jakim stopniu badany teren podlega deformacjom,

Bardziej szczegółowo

Uchwała Rady Wydziału nr 34 z dnia 3 czerwca 2013 roku w sprawie przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dr inż. Pawła Kosakowskiego

Uchwała Rady Wydziału nr 34 z dnia 3 czerwca 2013 roku w sprawie przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dr inż. Pawła Kosakowskiego Uchwała Rady Wydziału nr 34 w sprawie przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dr inż. Pawła Kosakowskiego W związku z pismem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia 24 kwietnia 2013 roku,

Bardziej szczegółowo

Ocena hydromorfologiczna cieków w praktyce

Ocena hydromorfologiczna cieków w praktyce Ocena hydromorfologiczna cieków w praktyce dr Adam Hamerla Główny Instytut Górnictwa tel.: 32 259 22 92 email: ahamerla@gig.eu Patronat honorowy: Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

Bardziej szczegółowo

KRUSZYWA WAPIENNE ZASTOSOWANIE W PRODUKCJI BETONU TOWAROWEGO I ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH

KRUSZYWA WAPIENNE ZASTOSOWANIE W PRODUKCJI BETONU TOWAROWEGO I ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH KRUSZYWA WAPIENNE ZASTOSOWANIE W PRODUKCJI BETONU TOWAROWEGO I ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH Marek Krajewski Instytut Badawczy Materiałów Budowlanych Sp. z o.o. 13 KRUSZYWA WAPIENNE I ICH JAKOŚĆ Kruszywo

Bardziej szczegółowo

ZAGROŻENIA NATURALNE W OTWOROWYCH ZAKŁADACH GÓRNICZYCH

ZAGROŻENIA NATURALNE W OTWOROWYCH ZAKŁADACH GÓRNICZYCH ZAGROŻENIA NATURALNE W OTWOROWYCH ZAKŁADACH GÓRNICZYCH. ZAGROŻENIE ERUPCYJNE Zagrożenie erupcyjne - możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego erupcją wiertniczą rozumianą jako przypływ płynu złożowego

Bardziej szczegółowo

Dokumentowanie warunków geologiczno-inżynierskich w rejonie osuwisk w świetle wymagań Eurokodu 7

Dokumentowanie warunków geologiczno-inżynierskich w rejonie osuwisk w świetle wymagań Eurokodu 7 Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO Wieliczka, 19-22 maja 2015 r. Dokumentowanie warunków geologiczno-inżynierskich w rejonie osuwisk w świetle wymagań Eurokodu 7 Edyta Majer Grzegorz Ryżyński

Bardziej szczegółowo

Zabezpieczenia skarp przed sufozją.

Zabezpieczenia skarp przed sufozją. Piotr Jermołowicz Inżynieria Środowiska Zabezpieczenia skarp przed sufozją. Skarpy wykopów i nasypów, powinny być poddane szerokiej analizie wstępnej, dobremu rozpoznaniu podłoża w ich rejonie, prawidłowemu

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE

WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 4 2009 Stanisław Cierpisz*, Daniel Kowol* WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE 1. Wstęp Zasadniczym

Bardziej szczegółowo

Grupa I Nazwisko i imię: (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -...

Grupa I Nazwisko i imię: (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -... Grupa I Nazwisko i imię:... 1. (0 2) Przyporządkuj rodzajom skał odpowiadające im warunki powstawania. A. magmowe głębinowe -... B. metamorficzne -... a) Powstały wskutek przemian innych skał pod wpływem

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa... XI. Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar... 1. Rozdział 2. Pomiar: liczby i obliczenia liczbowe... 16

Spis treści. Przedmowa... XI. Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar... 1. Rozdział 2. Pomiar: liczby i obliczenia liczbowe... 16 Spis treści Przedmowa.......................... XI Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar................. 1 1.1. Wielkości fizyczne i pozafizyczne.................. 1 1.2. Spójne układy miar. Układ SI i jego

Bardziej szczegółowo

A. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów.

A. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów. Zawartość, tryb sporządzania i zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Zgodnie z art. 20 ust.

Bardziej szczegółowo

Osuwiska jako naturalne zagrożenia na terenach zurbanizowanych metody wstępnego rozpoznania terenów zagrożonych

Osuwiska jako naturalne zagrożenia na terenach zurbanizowanych metody wstępnego rozpoznania terenów zagrożonych Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Instytut Politechniczny Zakład Inżynierii Środowiska Osuwiska jako naturalne zagrożenia na terenach zurbanizowanych metody wstępnego rozpoznania terenów zagrożonych

Bardziej szczegółowo

System oceny oddziaływania na środowisko depozytów mułów węglowych

System oceny oddziaływania na środowisko depozytów mułów węglowych Rys. 6. Wizualizacja zinwentaryzowanych depozytów mułów Rys. 7. Wizualizacja zinwentaryzowanych depozytów mułów mapa topograficzna Rys. 8. Wizualizacja zinwentaryzowanych depozytów mułów mapa sozologiczna

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja zagrożeń powodziowych w obszarze pilotowym projektu MOMENT, zgodnie w wymogami Dyrektywy Powodziowej

Identyfikacja zagrożeń powodziowych w obszarze pilotowym projektu MOMENT, zgodnie w wymogami Dyrektywy Powodziowej Halina Burakowska Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej-Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Morski w Gdyni Identyfikacja zagrożeń powodziowych w obszarze pilotowym projektu MOMENT, zgodnie w wymogami

Bardziej szczegółowo

X POLSKO-NIEMIECKA KONFERENCJA ENERGETYKA PRZYGRANICZNA POLSKI I NIEMIEC DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY SULECHÓW, 21-22 LISTOPAD 2013

X POLSKO-NIEMIECKA KONFERENCJA ENERGETYKA PRZYGRANICZNA POLSKI I NIEMIEC DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY SULECHÓW, 21-22 LISTOPAD 2013 X POLSKO-NIEMIECKA KONFERENCJA ENERGETYKA PRZYGRANICZNA POLSKI I NIEMIEC DOŚWIADCZENIA I PERSPEKTYWY SULECHÓW, 21-22 LISTOPAD 2013 SHALE GAS, TIGHT GAS MINIONY ROK W POSZUKIWANIACH mgr inż. Aldona Nowicka

Bardziej szczegółowo

OKREŚLANIE WIEKU WZGLĘDNEGO względem innych warstw

OKREŚLANIE WIEKU WZGLĘDNEGO względem innych warstw PROFILE GEOLOGICZNE OKREŚLANIE WIEKU WZGLĘDNEGO względem innych warstw METODA STRATYGRAFICZNA METODA PETROGRAFICZNA METODA PALENTOLOGICZNA ANALIZA PYŁKOWA (PALINOLOGIA) METODA STRATYGRAFICZNA zasada superpozycji

Bardziej szczegółowo

OKREŚLANIE WIEKU WZGLĘDNEGO względem innych warstw

OKREŚLANIE WIEKU WZGLĘDNEGO względem innych warstw PROFILE GEOLOGICZNE OKREŚLANIE WIEKU WZGLĘDNEGO względem innych warstw METODA STRATYGRAFICZNA METODA PETROGRAFICZNA METODA PALENTOLOGICZNA ANALIZA PYŁKOWA (PALINOLOGIA) METODA STRATYGRAFICZNA zasada superpozycji

Bardziej szczegółowo

WARUNKI HYDRAULICZNE PRZEPŁYWU WODY W PRZEPŁAWKACH BLISKICH NATURZE

WARUNKI HYDRAULICZNE PRZEPŁYWU WODY W PRZEPŁAWKACH BLISKICH NATURZE Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Inżynierii Wodnej i Geotechniki Leszek Książek WARUNKI HYDRAULICZNE PRZEPŁYWU WODY W PRZEPŁAWKACH BLISKICH NATURZE Kraków,

Bardziej szczegółowo

Wizytacja stacji hydrogeologicznych sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych 22-24 kwietnia 2015 r.

Wizytacja stacji hydrogeologicznych sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych 22-24 kwietnia 2015 r. Program Infrastruktura Monitoringu Wód Podziemnych ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa tel. 22 45 92 441, fax. 22 45 92 441 Sieć obserwacyjno-badawcza wód podziemnych na obszarze działania Oddziału Świętokrzyskiego

Bardziej szczegółowo

efekty kształcenia dla kierunku studiów WIEDZA

efekty kształcenia dla kierunku studiów WIEDZA Załącznik 5 Efekty kształcenia dla specjalności Geotechnical and Environmental Engineering (Geotechnika i Ochrona Środowiska) na kierunku górnictwo i geologia Symbol efektów kształcenia dla specjalności

Bardziej szczegółowo

Geochemia krajobrazu. pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek

Geochemia krajobrazu. pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek Geochemia krajobrazu pod redakcją Urszuli Pokojskiej i Renaty Bednarek SPIS TREŚCI Spis treści Spis treści Przedmowa... 11 CZĘŚĆ 1. WIADOMOŚCI WPROWADZAJĄCE Rozdział I. Elementy chemii ogólnej (Urszula

Bardziej szczegółowo

CBDG. Wojciech Paciura. www.pgi.gov.pl. Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy

CBDG. Wojciech Paciura. www.pgi.gov.pl. Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy CBDG Wojciech Paciura CBDG Centralna Baza Danych Geologicznych coraz bardziej dostępna geologia Historia 1994 inicjatywa utworzenia CBDG 1996 powołanie CBDG przy Centralnym Archiwum Geologicznycm 2014

Bardziej szczegółowo

Obciążenia, warunki środowiskowe. Modele, pomiary. Tomasz Marcinkowski

Obciążenia, warunki środowiskowe. Modele, pomiary. Tomasz Marcinkowski Obciążenia, warunki środowiskowe. Modele, pomiary. Tomasz Marcinkowski 1. Obciążenia środowiskowe (wiatr, falowanie morskie, prądy morskie, poziomy zwierciadła wody, oddziaływanie lodu) 2. Poziomy obciążeń

Bardziej szczegółowo

Modelowanie zjawisk erozyjnych w zakolu rzeki Nidy

Modelowanie zjawisk erozyjnych w zakolu rzeki Nidy Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Koło Naukowe Inżynierii Środowiska Sekcja Renaturyzacji rzek i Dolin Rzecznych Modelowanie zjawisk erozyjnych w zakolu rzeki Nidy Autorzy: Dawid Borusiński,

Bardziej szczegółowo

ul. 28 Czerwca 1956 r., 398, Poznań tel. (61) , fax (061) ,

ul. 28 Czerwca 1956 r., 398, Poznań tel. (61) , fax (061) , Poznań, dn. 22 lipca 2013r. Charakterystyka wydajności cieplnej gruntu dla inwestycji w Szarocinie k. Kamiennej Góry na podstawie danych literaturowych oraz wykonanych robót geologicznych. Wykonawca: MDW

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 2. PRZEDMIOTY PRZYRODNICZE

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 2. PRZEDMIOTY PRZYRODNICZE EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 2. PRZEDMIOTY PRZYRODNICZE ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZE: GM-PX1, GM-P2, GM-P4, GM-P5, GM-P7 KWIECIEŃ 2019 Zadanie 1. (0 1)

Bardziej szczegółowo

SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. PODSTAWOWE DEFINICJE I POJĘCIA 9 (opracowała: J. Bzówka) 1. WPROWADZENIE 41

SPIS TREŚCI. PODSTAWOWE DEFINICJE I POJĘCIA 9 (opracowała: J. Bzówka) 1. WPROWADZENIE 41 SPIS TREŚCI PODSTAWOWE DEFINICJE I POJĘCIA 9 1. WPROWADZENIE 41 2. DOKUMENTOWANIE GEOTECHNICZNE I GEOLOGICZNO INŻYNIERSKIE.. 43 2.1. Wymagania ogólne dokumentowania badań. 43 2.2. Przedstawienie danych

Bardziej szczegółowo

Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski

Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski Lista pytań ogólnych na egzamin inżynierski numer Pytanie 1 Trzy podstawowe rodzaje przestrzeni, podstawowe cechy przestrzeni 2 Funkcje zagospodarowania przestrzeni i zależność między nimi 3 Przestrzenne

Bardziej szczegółowo

Uchwała Rady Wydziału nr 10

Uchwała Rady Wydziału nr 10 Uchwała Rady Wydziału nr 10 w sprawie zmiany w składzie Wydziałowej komisji ds. oceny okresowej powołanej na kadencje 2012-2016. Podstawa Prawna: Art. 132 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r., Statut AGH oraz

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2017/2018 Kod: BEZ s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne

Rok akademicki: 2017/2018 Kod: BEZ s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Nazwa modułu: Hydrologia inżynierska Rok akademicki: 2017/2018 Kod: BEZ-1-103-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Ekologiczne Źródła Energii Specjalność: Poziom

Bardziej szczegółowo

725 Rozpoznanie geologiczne i gospodarka złożeni Ten dział wiąże się ściśle z działalnością górniczą i stanowi przedmiot badań geologii górniczej (kopalnianej). Tradycyjnie obejmuje ona zagadnienia od

Bardziej szczegółowo

Koncepcja Geostrady Karpackiej

Koncepcja Geostrady Karpackiej Koncepcja Geostrady Karpackiej Dr hab. inż. prof. AGH Marek Doktor z zespołem Katedry Geologii Ogólnej i Geoturystyki Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki

Bardziej szczegółowo

PRZYGOTOWANIE DANYCH HYDROLOGICZNYCH W ZAKRESIE NIEZBĘDNYM DO MODELOWANIA HYDRAULICZNEGO

PRZYGOTOWANIE DANYCH HYDROLOGICZNYCH W ZAKRESIE NIEZBĘDNYM DO MODELOWANIA HYDRAULICZNEGO PRZYGOTOWANIE DANYCH HYDROLOGICZNYCH W ZAKRESIE NIEZBĘDNYM DO MODELOWANIA HYDRAULICZNEGO Tamara Tokarczyk, Andrzej Hański, Marta Korcz, Agnieszka Malota Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy

Bardziej szczegółowo