Poniższe informacje nie stanowią porady prawnej. Przedstawione odpowiedzi stanowią jedynie ustosunkowanie się do przedstawionego stanu faktycznego w pytaniu i co do zasady nie mogą stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (jako jednostka naukowo-badawcza) nie jest organem wydającym decyzje administracyjne ani jednostką mogącą dokonywać wiążącej interpretacji przepisów prawa lub oceny danego stanu faktycznego. Z uwagi na fakt, że każda sprawa jest inna i wymaga pogłębionej analizy w oparciu m.in. o dokumenty, wskazane jest aby osoby zainteresowane uzyskaniem konkretnej porady prawnej lub bardziej szczegółowych informacji skontaktowały się z podmiotami świadczącymi usługi w tym zakresie.
Czy konieczne jest sporządzenie projektu robót geologicznych na wykonanie otworu eksploatacyjnego (studni) o głębokości 30 m dla jednostki samorządowej i podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą? Czy zasadne są tutaj przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2021 poz. 1420)?
Czy konieczne jest sporządzenie projektu robót geologicznych na wykonanie otworu eksploatacyjnego (studni) o głębokości 30 m dla jednostki samorządowej i podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą? Czy zasadne są tutaj przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2021 poz. 1420)?
Art. 3. Ustawy nie stosuje się do: 1) korzystania z wód w zakresie uregulowanym odrębnymi przepisami; 2a) wykonywania wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę poza obszarami górniczymi utworzonymi w celu wykonywania działalności metodą otworów wiertniczych, Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2021 poz. 624) Art. 33. 1. Właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Art.33. 3. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego. Jeśli tak, to do jakich celów może być pobierana woda z odwierconej studni?
Odpowiadając na pytanie należy zwrócić uwagę, że cytowany przepis art. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze nie mówią nic o korzystaniu z wód w aspekcie wykonywania studni. Pojęcie korzystania z wód (zwykłego lub powszechnego ewentualnie pojęcie usług wodnych) może pojawić się dopiero w związku z legalizacją poboru wody na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne.
Zgodnie z treścią art. 3 pkt 2a dla wyłączenia stosowania przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze istotne są przesłanki obejmujące: głębokość otworu wiertniczego (do 30 m), deklarowany pobór (nie większy niż 5m3 na dobę) i położenie poza obszarami górniczymi dla działalności metodą otworów wiertniczych). Omawiany przepis pomija ocenę czy pobierana woda wykorzystana będzie na cele gospodarcze czy dl realizacji zadań (przedsięwzięć) przez samorządy.
Biorąc powyższe pod uwagę nie jest istotne kto wykonywał będzie otwór badawczy. Jeżeli podmiot przekracza wskazane wyżej warunki (wystarczy że dotyczy to jednego z nich) uznać trzeba, że istnieją podstawy do żądania sporządzenia projektu robót geologicznych a w związku z tym stosownej dokumentacji wynikowej (ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód podziemnych lub „innej”).
Odrębną kwestą jest czy dla opisanego wyżej ujęcia będzie wymagane uzyskanie odpowiednich pozwoleń wodnoprawnych (przede wszystkim na wykonanie urządzenia wodnego w postaci studni oraz na pobór wód podziemnych). Będzie to wynikiem zastosowania odpowiednio przepisów art. 35 ust. 3 pkt 1, art. 389 pkt 1 i 6 oraz art. 395 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne. Wynika z tego, że fakt legalizacji robót geologicznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, w niektórych przypadkach nie będzie skutkował koniecznością uzyskania pozwoleń wodnoprawnych.
Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.
Czy art. 3 pr.g.g. należy łączyć z Prawem wodnym - jako te które wymagają pozwolenia wodnoprawnego ? Czy starosta ma obowiązek potwierdzać w RZGW, że do ujęcia poniżej 30 m, poniżej 5 m3 poza terenami górniczymi nie stosuje się przepisów ustawy pgig?
Prawa geologicznego i górniczego nie stosuje się m.in. wykonywania wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę poza obszarami górniczymi utworzonymi w celu wykonywania działalności metodą otworów wiertniczych (art. 3 pkt 2a). Rozwiązanie to koresponduje z art. 33 ust. 4 pkt 1 Prawa wodnego (ustawa z 20 lipca 2017 r., Dz. U. 2021 r., poz. 2233), wedle którego w ramach zwykłego korzystania z wody mieści się m.in. „pobór wód (…) podziemnych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę”. Warto natomiast podkreślić, że art. 3 pkt 2a pr.g.g. wyłącza stosowanie Prawa geologicznego i górniczego do wykonywania opisanych tym przepisem „ujęć wód podziemnych”. W konsekwencji organy administracji geologicznej nie są władne do podejmowania jakichkolwiek działań władczych w tym zakresie. Jeżeli jednak któreś kryterium spośród wymienionych w art. 3 ust. 2a pr.g.g. nie zostanie spełnione (np. głębokość ma być większa, niż 30 m) niezbędne jest spełnienie wymagań Prawa geologicznego i górniczego, w tym sporządzenie projektu robót geologicznych.
Nie istnieje podstawa do tego, by organ administracji potwierdzał treść obowiązującego prawa. W opisanej sytuacji brak też podstaw do żądania zaświadczenia. „O wydanie zaświadczenia może ubiegać się jedynie osoba znajdująca się poza strukturą aparatu administracji publicznej. Organ administracji publicznej nie może domagać się od innego organu administracji wydania zaświadczenia dla celów prowadzonego przez siebie postępowania (por. W. Chróścielewski, Glosa do wyroku NSA z 19 kwietnia 2000 r., II SA/Gd 433/98, OSP 2001, nr 6, poz. 84)”. (M. Przybysz, Komentarz do art. 217. Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany. LEX 2021).
Nieporozumieniem jest natomiast odnoszenie tej problematyki do „terenu górniczego”. Ustawa jednoznacznie odnosi wspomniane rozwiązania do „obszaru górniczego” (art. 3 pkt 2a pr.g.g., art. 33 ust. 4 pkt 1 pr.wodn.).
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
Nagminne jest wiercenie bez PRG studni o głębokości większej niż 30 m ppt. Jakie przepisy prawa określają dokładnie kary za wykonywanie robót geologicznych bez projektu w takim przypadku?
Działalność wykonywana z rażącym naruszeniem warunków określonych w zatwierdzanym bądź zgłaszanym projekcie robót geologicznych podlega opłacie dodatkowej określonej w art. 139 (zwł. ust. 3 pkt 2) pr.g.g. Właściwy w sprawie jest organ administracji geologicznej. Działalność wykonywana bez wymaganego (zatwierdzanego bądź podlegającego tylko zgłoszeniu) projektu robót geologicznych podlega opłacie podwyższonej określonej w art. 140 (zwł. ust. 3 pkt 2) pr.g.g. Właściwy w takiej sprawie jest organ nadzoru górniczego.
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
Czy pobór próbek wód podziemnych - zwykłych i uznanych za kopaliny (wody lecznicze, mineralne, termalne i solanki) po pompowaniu oczyszczającym jest również robotą geologiczną wymagającą projektu robót geologicznych i np. pozwolenia wodno-prawnego?
Pojęcie robót geologicznych wywodzi się z „prac geologicznych”. Te ostatnie mają charakter poznawczy (czynności w celu ustalenia budowy geologicznej kraju). Skoro robotami geologicznymi są wykonywane w ramach prac geologicznych wszelkie czynności poniżej powierzchni terenu, tym samym wspomniane pompowanie w zasadzie jest elementem tych robót i wymaga projektu robót geologicznych, chyba że dane roboty geologiczne mogłyby być wykonywane bez projektu (np. art. 3 pkt 2a). Projekt nie jest również wymagany w razie pobierania próbek w ramach czynności kontrolnych wykonywanych przez organy administracji geologicznej (art. 153 ust. 1 pkt 7). Problemem może być pobieranie próbek po upływie czasu, na jako został zatwierdzony projekt. Jeżeli uznać je za czynności zaliczone do robót geologicznych, projekt byłby konieczny, a w razie jego braku organ nadzoru górniczego miałby obowiązek nałożenia opłaty podwyższonej. Jeżeli jednak uznać je za czynność bezpośrednio związaną z eksploatacją ujęcia, projekt byłby zbędny; byłaby to czynność mieszcząca się w ramach poboru wód.
W zakresie uregulowanym przez Prawo geologiczne i górnicze przepisów Prawa wodnego ustawy nie stosuje się do:
1) poszukiwania i rozpoznawania wód podziemnych;
2) solanek, wód leczniczych oraz termalnych (art. 7 ust. 1 pkt 1-2 pr.wodn.).
Jeżeli przyjąć, że pompowanie oczyszczające jest elementem prac (robót) geologicznych, wykonywanie go nie wymaga spełnienia wymagań prawa wodnego. Podobnie należałoby przyjąć w odniesieniu do próbek pobieranych w ramach eksploatacji ujęcia.
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
Jak interpretować Art. 176 Prawa wodnego mówiący, że na koronie wału oraz w obrębie 50 m od stopy wału nie wolno wykonywać m.in. dołów a Wody Polskie uważają, że otwory geologiczne są dołami? Czy zanim zatwierdzi się PRG należy żądać
Wspomniany art. 176 pr.wodn. zabrania wykonywania robót lub czynności wpływających na szczelność lub stabilność wałów przeciwpowodziowych, w tym:
przejeżdżania przez wały oraz wzdłuż wałów pojazdami lub konno oraz przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych,uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału,prowadzenia przez osoby nieuprawnione robót lub czynności ingerujących w konstrukcję wałów przeciwpowodziowych, w tym ich rozkopywania, uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów, wbijania słupów i ustawiania znaków,wykonywania na wałach przeciwpowodziowych obiektów lub urządzeń niezwiązanych z nimi funkcjonalnie,wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału,lokalizowania cmentarzy w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału.
Wyliczenie to ma charakter wyłącznie przykładowy, o czym świadczy określenie „w tym”. Kluczowe znaczenie ma ustalenie istoty „robót lub innych czynności wpływających na szczelność lub stabilność wałów”. Zakaz ten ma zresztą charakter względny. Nie dotyczy on bowiem robót związanych z utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych, a także sytuacji, w których nie wpłynie to na szczelność lub stabilność wałów; właściwy organ Wód Polskich może wówczas zwolnić z opisanych wyżej zakazów.
Z punktu widzenia tematu powstaje pytanie, czy wiercenia (otwory geologiczne) powodują powstanie „dołów” w rozumieniu art. 176 pr.wodn. Żaden przepis prawa nie zawiera definicji „otworu geologicznego” oraz „dołu”. Językowo „dół” oznacza m.in. „otwór lub zagłębienie w ziemi, nawierzchni, skale” (Słownik języka polskiego; sjp.pwn.pl. dostęp 15 grudnia 2021 r.), co obejmuje również otwory powstałe w wyniku wierceń. Wspomniany art. 176 nie określa bowiem żadnych parametrów opisanych w nim czynności ani też nie uzależnia wspomnianego zakazu od celu, dla jakiego takie „doły” miałyby być wykonywane. Problem w tym, że żaden przepis Prawa geologicznego i górniczego nie uzależnia zatwierdzenia projektu robót geologicznych od uzyskania decyzji, o której mowa w art. 176 Prawa wodnego, ani też nie uzależnia zatwierdzenia takiego projektu od uzgodnienia bądź od opinii organu administracji wodnej. Wiadomo natomiast, że przesłanką odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych jest m.in. ustalenie, że zamierzone roboty m.in. naruszyłyby wymagania ochrony środowiska (art. 80 ust. 7 pkt 1 pr.g.g). Wspomniany art. 176 Prawa wodnego ewidentnie jest elementem prawnych wymagań ochrony środowiska. W konsekwencji organ administracji geologicznej ma obowiązek odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych mieszczących się w hipotezie art. 176 pr.wodn. W takiej sytuacji tylko właściwy organ Wód Polskich może, w drodze decyzji, zwolnić z zakazów określonych w art. 176 ust. 1 pkt 1-5 pr.wodn., w tym wykonywania wspomnianych ”dołów”. Brak natomiast podstaw by zakładać, że Prawo geologiczne i górnicze wyłącza w tym zakresie wymagania Prawa wodnego. Inaczej mówiąc Odrębnym problemem jest ocena racjonalności tych rozwiązań, zwłaszcza że wyniki badań hydrogeologicznych mogą stanowić podstawę decyzji zwalniającej z zakazów określonych w art. 176 ust. 1 pr.g.g. Nie sposób jednak zakładać, że wspomniane badania hydrogeologiczne mogłyby być wykonywane bez projektu robót geologicznych, w tym zatwierdzonego z uchybieniem wymaganiom art. 176 pr.wodn.
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
Czy i w jaki sposób można dokumentować istniejące otwory (na potrzeby poboru wód) co do których brak informacji o terminie i sposobie ich powstania (brak projektu robót)?
Jeżeli nie istnieją żadne materiały historyczne dotyczące otworów wykonanych bez wymaganych projektów robót geologicznych, ich udokumentowanie (w tym ustalenie zasobów wód) bez wykonywania robót geologicznych jest niewykonalne. Jeżeli mają być wykonywane roboty geologiczne, niezbędny jest ich projekt.
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
Czy dokumentowanie kolejnych indywidualnych ujęć zasobów wód podziemnych na obszarze wcześniej udokumentowanego innego ujęcia z własnymi zasobami nie jest zawyżaniem dostępnych zasobów eksploatacyjnych? Czy w takiej sytuacji nie powinny być sporządzane dodatki do wcześniejszej dokumentacji hydrogeologicznej?
Takie przypadki są dość trudne i uzależnione od konkretnej sytuacji lokalnej. Możliwe, że na etapie zatwierdzania „Dokumentacji…” stroną postępowania powinien być użytkownik tego "dużego ujęcia" (jeżeli organ uzna że użytkownik ujęcia ma interes prawny - czyli zgodnie z art. 28 Kpa,).
Odpowiedzi udzielił: dr Marek Kachnic; październik, 2021 r.
Czy art. 80 ust. 7 pkt 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, może stanowić podstawę odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych, gdy projektowane ujęcie wód podziemnych planowane jest w obszarze bilansowym zasobów dyspozycyjnych o wartości wskaźnika wykorzystania zasobów, wskazującego na brak rezerw, bądź w wydzielonej części wód podziemnych (JCWPd), gdzie na podstawie szacowanych dostępnych zasobów wód podziemnych, określa się jego stan ilościowy jako zły? Problem ten dotyczy szczególnie rejonów odwodnień górniczych.
Nie, organ administracji geologicznej nie może odmówić zatwierdzenia projektu robót geologicznych. Wnioskodawca może nie uzyskać zgody wodnoprawnej na pobór wód podziemnych w takim obszarze – w oparciu o zapisy ustawy Prawo wodne. Jednak odmowa zatwierdzenia projektu robót nie ma tu zastosowania.
Odpowiedzi udzielił: dr Krzysztof Jóźwiak; listopad, 2021 r.
Czy można i na jakiej podstawie nakazać zmianę metody z przyjętych w projekcie pompowań w warunków nieustalonych
Prawidłowe prowadzenie pompowań pomiarowych ujęć wód podziemnych – zgodnie z art. 80 ust. 7 pkt 3 organ odmawia zatwierdzenia projektu jeśli rodzaj, zakres lub sposób prowadzenia projektowanych robót nie odpowiadają celowi – w związku z tym, czy możliwe jest wpływanie na metodę prowadzenia próbnych pompowań celem prawidłowego określenie zasobów eksploatacyjnych ujęcia? – czy organ może wpływać na zakres pompowań, w jakim stopniu i czy tylko na podstawie art. 80a ust 7 pkt 3? Np. pomiary wydajności dla ujęcia składającego się z pojedynczego otworu studziennego powinny być wykonane w warunkach ustalonych (co opisuje m.in. poradnik metodyczny MŚ z 2004 r. „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych”) – czy można i na jakiej podstawie nakazać zmianę metody z przyjętych w projekcie pompowań w warunków nieustalonych.
Zgodnie z art. 80 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) ,, Organ administracji geologicznej odmawia zatwierdzenia projektu robót geologicznych, jeżeli:
1) projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska;
2) projekt robót geologicznych nie odpowiada wymaganiom prawa;
3) rodzaj i zakres projektowanych robót geologicznych oraz sposób ich wykonania nie odpowiadają celowi tych robót”.
Przepis ten stanowi podstawę prawną do odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych (zwanego dalej: ,,PRG”). W związku z tym, że na podstawie pkt 3) organowi administracji geologicznej zostały przyznane kompetencje do oceny czy rodzaj, zakres i sposób wykonania odpowiada celowi robót geologicznych, organ może ingerować w zakres/ sposób zabezpieczenia skarpy w odniesieniu do celu i sposobu ich wykonania. Tym samym, jeśli metoda w danym przypadku będzie mogła zostać zakwalifikowana jako sposób wykonania robót, uznać należałoby, że organ ma prawo pośrednio ingerować w metody przyjęte w PRG (patrz niżej). Taka sama argumentacja dotyczy zakresu planowanych robót. Ponadto organ może badać zgodność PRG z innymi wymaganiami określonymi w przepisach prawa i w przypadku stwierdzenia, że dany projekt nie spełnia wymogów, odmówić jego zatwierdzenia (pkt 2).
Organ zatwierdzając projekt robót geologicznych legitymuje sposób, zakres, rodzaj robót geologicznych i jeśli podczas postępowania wszczętego na skutek wniosku o zatwierdzenie PRG dostrzeże nieprawidłowości musi je stronie zasygnalizować i wezwać do zmiany/uzupełnienia/złożenia wyjaśnień na podstawie art. 50 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”). Jeśli strona nie zdecyduje się na modyfikację dokumentacji (PRG) po poinformowaniu jej przez organ na podstawie art. 79a k.p.a. o możliwości wydania decyzji niezgodnej z wnioskiem strony, organ może wydać decyzję odmawiającą zatwierdzenia PRG. W przypadku, gdyby strona nie zgadzała się z uwagami podniesionymi przez organ (np. uważała, że sposób/ zakres określony przez organ jest niezgody z zasadami sztuki górniczej), może wnieść odwołanie do organu drugiej instancji ze wskazaniem, że np. dany sposób jest niemożliwy do wykonania. Poniżej zamieszczono przepisy k.p.a., na podstawie których organ może wzywać do składania wyjaśnień oraz musi zawiadomić stronę o niespełnieniu przesłanek koniecznych do zatwierdzenia PRG.
Art. 9. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.
Art. 50. § 1. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.
Art. 79a. § 1. W postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Przepisy art. 10 § 2 i 3 stosuje się.
§2. W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których mowa w § 1.dokumentację geologiczno-inżynierską.
Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; sierpień, 2021 r.
Zatwierdzenie zasobów dyspozycyjnych dla studni okresowych do nawodnień (różna praktyka, cz. organów zgodnie z metodologią opracowaną na zlecenia MŚ)
Jeśli do nawodnień chce się pobierać wodę ze studni lub zbiornika wodnego znajdującego się na własnym gruncie, trzeba uzyskać wymagane prawem zezwolenie. Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia gospodarki wodnej jest ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268, z późn. zm.), dalej jako Prawo wodne. Wyróżnia ono trzy podstawowe formy korzystania z wód: powszechne, zwykłe i szczególne.
Zwykłe korzystanie z wód przysługuje właścicielowi gruntu i uprawnia m.in. do korzystania z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, dla zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub gospodarstwa rolnego w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę.
Oznacza to, że korzystanie z wód do nawadniania gruntów lub upraw, a także na potrzeby działalności rolniczej w ilości większej niż średniorocznie 5 m3 na dobę stanowi – w myśl art. 34 Prawa wodnego szczególne korzystanie z wód, wymagające uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.
Pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód stanowi jednocześnie pozwolenie na wykonanie niezbędnych urządzeń. Jest to decyzja administracyjna, w której ustala się cel, zakres i warunki korzystania z wód i obowiązki niezbędne ze względu na ochronę środowiska oraz interesy ludności i gospodarki. Zbyt intensywne eksploatowanie wód podziemnych może bowiem spowodować ich całkowite wyczerpanie albo pogorszyć stosunki wodne na gruntach sąsiednich.
Pozwolenie wodnoprawne wydawane jest w drodze decyzji, na czas określony, w myśl art. 400 ust. 8 Prawa wodnego, wydaje się na podstawie operatu wodnoprawnego oraz zgromadzonych w toku postępowania dowodów, dokumentów i informacji. Jednym z tych dokumentów jest dokumentacja hydrogeologiczną, sporządzana na podstawie PRG, po zakończeniu budowy studni przeprowadza się próbne pompowanie, które ma na celu określenie jej zasobów eksploatacyjnych. Na podstawie uzyskanych wyników sporządza się dokumentację hydrologiczną.
Dokumentacja hydrogeologiczna wód podziemnych określa m.in. ich zasoby:
- dyspozycyjne (obszaru bilansowego), rozumiane jako ilość wód podziemnych (z wyjątkiem wód leczniczych, termalnych oraz solanek) dostępną do zagospodarowania, stanowiącą średnią z wielolecia wielkość całkowitego zasilania wód podziemnych określonego obszaru bilansowego, z uwzględnieniem m.in. wymagań ochrony środowiska,
- eksploatacyjne (ujęcia wód podziemnych), rozumiane jako ilość wód podziemnych możliwą do pobrania z ujęcia w danych warunkach hydrogeologicznych i techniczno-ekonomicznych, z uwzględnieniem zapotrzebowania na wodę i przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.
W przypadku ujęcia wód podziemnych/studni mamy do czynienia z zasobami eksploatacyjnymi, natomiast zasoby ustalone dla ujęć znajdujących się w ramach obszaru bilansowego powinny uwzględniać jego zasoby dyspozycyjne, tj. suma wydajności poszczególnych ujęć nie powinna przekraczać, zasobów dyspozycyjnych.
Każda dokumentacja geologiczna w istocie zawiera tylko przybliżoną wiedzę na temat budowy danego wycinka skorupy ziemskiej i występujących tam zasobów. Również wyniki interpretacji tych samych danych mogą się różnić, m.in. zależnie od przejętych hipotez i metod badawczych. W istocie maksimum wiedzy o budowie geologicznej złoża kopaliny można uzyskać dopiero wraz z zakończeniem jego eksploatacji, zwłaszcza na skutek wyczerpania się zasobów.
Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.
Czy art. 80 ust. 7 pkt 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, może stanowić podstawę odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych, gdy projektowane ujęcie wód podziemnych planowane jest w obszarze bilansowym zasobów dyspozycyjnych o wartości wskaźnika wykorzystania zasobów, wskazującego na brak rezerw, bądź w wydzielonej części wód podziemnych (JCWPd), gdzie na podstawie szacowanych dostępnych zasobów wód podziemnych, określa się jego stan ilościowy jako zły? Problem ten dotyczy szczególnie rejonów odwodnień górniczych
Nie można jednoznacznie udzielić odpowiedzi na zadane pytanie, albowiem do rozstrzygnięcia przedstawionej kwestii niezbędna byłaby możliwość zapoznania z dokumentacją danej sprawy. Z pewnością organ administracji geologicznej może odmówić zatwierdzenia projektu robót geologicznych na podstawie art. 80 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) który stanowi, że: ,, Organ administracji geologicznej odmawia zatwierdzenia projektu robót geologicznych, jeżeli:
1) projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska;
2) projekt robót geologicznych nie odpowiada wymaganiom prawa;
3) rodzaj i zakres projektowanych robót geologicznych oraz sposób ich wykonania nie odpowiadają celowi tych robót”.
Jeśli organ w postępowaniu administracyjnym stwierdzi, że projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska, ma obowiązek odmówić zatwierdzenia projektu. Pojęcie ,,wymagania ochrony środowiska” jest klauzulą generalną, która powinna zostać szczegółowo wyjaśniona przez organ w decyzji administracyjnej. Organ ma obowiązek wyjaśnić jakie wymagania ochrony środowiska naruszałyby roboty po uprzednim zastosowaniu procedury określonej w przepisie art. 79a ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”) tj. po poinformowaniu strony o możliwości wydania decyzji niezgodnej z jej wnioskiem. W przypadku, gdyby strona nie zgadzała się ze stanowiskiem wyrażonym przez organ w decyzji, może wnieść odwołanie do organu drugiej instancji z uzasadnieniem dlaczego jej zdaniem projektowane roboty geologiczne nie naruszałyby wymagań ochrony środowiska.
Wskazać należy, że w dostępnych orzeczeniach sądów administracyjnych możemy znaleźć stanowisko judykatury odnoszące się do obowiązków organu administracji geologicznej, jeżeli stwierdzi on, że projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 września 2019 r., w sprawie o sygn. akt: VI SA/Wa 1009/19:
,,Nie sposób z niej bowiem wywieść, dlaczego ten zmieniony przez skarżąca projekt robót geologicznych nadal stoi w sprzeczności z dyspozycją art. 80 ust. 7 pkt 1 p.g.g. Nie wystarczy samo ogólne odwołanie się do wyprowadzonej z art. 29 p.g.g. definicji ochrony środowiska, obejmującej swym zakresem także racjonalną gospodarką złożami kopalin, bez wyjaśnienia, które konkretnie założenia projektu skarżącej, stanowiłyby dla takiej racjonalnej gospodarki zagrożenie. (…) Przy stosowaniu zwrotów ocennych organ nie działa bowiem w granicach uznania administracyjnego. Uznanie administracyjne, a więc upoważnienie organu administracji publicznej do dokonania wyboru konsekwencji prawnych stosowanej normy prawa administracyjnego może być zrealizowane dopiero po dokonaniu interpretacji, a więc nie dotyczy ani wykładni tekstu prawnego, ani oceny występujących faktów, ani nawet wykładni zwrotów ocennych. Nie jest to zatem to samo, co nadanie treści pojęciom niedookreślonym przez ustalenie stanu faktycznego i sformułowanie konkluzji wynikających z tych ustaleń (p. wyrok NSA z dnia 17 listopada 2015 r., II OSK 553/14). W przypadku zwrotów ocennych mamy do czynienia z ich wykładnią i interpretacją oraz oceną stanu faktycznego, do którego ma być odnoszona norma prawna. W sytuacji, gdy w sprawie występują niedookreślone przesłanki podjęcia decyzji, uzasadnienie powodów przyjęcia przez organ stosujący prawo danego rozumienia określonego pojęcia tym bardziej musi być szczegółowe, pełne i przekonujące (p. wyrok NSA z dnia 20 czerwca 2o18 roku, sygn. akt II OSK 1852/17).”
Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; sierpień, 2021 r.
Jak należy dokumentować otwór przeznaczony do celów przeciwpożarowych?
Jak należy dokumentować otwór przeznaczony do celów przeciwpożarowych? Czy dla ww. otworu ustalamy tylko wydajność eksploatacyjną, czy również zasoby eksploatacyjne? Czy taki otwór może być eksploatowany w ramach ustalonych dla ujęcia zasobów, mimo iż jego wydajność przewyższa wielokrotnie wielkość zasobów ujęcia wód podziemnych? Przykładowo: ujęcie składa się z jednego otworu o zasobach eksploatacyjnych wynoszących Q = 1,0 m 3/h, zaś inwestor chce wykonać dodatkowy otwór do celów ppoż. o wydajności Q = 72,0 m3/h i eksploatować go w ramach ustalonych zasobów. Czy wówczas nie należy raz jeszcze oszacować zasobów takiego ujęcia?
Prace należy wykonać zgodnie z metodyką dokumentowania otworów eksploatacyjnych (zgodnie z wytycznymi poradnika pdf „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych” (8.68 MB) ), z uwzględnieniem parametrów eksploatacyjnych charakterystycznych dla otworu do celów przeciwpożarowych (…..opis parametrów dla studni PPOŻ). Zaprojektowanie, wykonanie i ustalenie zdolności eksploatacyjnej/produkcyjnej studni dla celów przeciwpożarowych nie stwarza problemów merytorycznych. Istnieje problem prawny tj. zatwierdzenie zasobów eksploatacyjnych i wydanie pozwolenia wodnoprawnego.
W jaki sposób powinny być określane w dokumentacji hydrogeologicznej zasoby eksploatacyjne ujęcia wody podziemnej?
W jaki sposób powinny być określane w dokumentacji hydrogeologicznej zasoby eksploatacyjne ujęcia wody podziemnej? Zgodnie z poradnikiem „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych” Warszawa , MŚ 2004rok, jako zasoby eksploatacyjne ujęcia przyjmuje się wartość Qśr.h. wynikającą z wielkości średniego zaopatrzenia rocznego. W praktyce część geologów oraz administracji geologicznej kwestionuje tą formę przedstawiania zasobów eksploatacyjnych na rzecz wydajności maksymalnej godzinowej. Brak jednakowej formy prezentacji zasobów eksploatacyjnych powoduje problemy chociażby z bilansem zasobów wód podziemnych w odniesieniu do zasobów dyspozycyjnych nie wspominając już o złych skutkach dowolności „ interpretacji” przepisów.
Zasoby eksploatacyjne ujęcia wody podziemnej powinny być określane zgodnie z wytycznymi poradnika pdf „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych” (8.68 MB) .
Znaczna, o ile nie większa ilość ujęć wody posiada nierównomierny pobór wody dobowy, a w niektórych wypadkach i roczny. Zasoby eksploatacyjne ujęcia często są mniejsze niż zdolność eksploatacyjna studni, dostosowane do zapotrzebowania użytkownika. Nierównomierność rozbioru wody jest uwzględniana dopiero w pozwoleniu wodnoprawnym.
Problem w tym, że wydajność maksymalna godzinowa lub średnia dobowa nie może przewyższać zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych ujęcia. Powoduje to, że zasoby eksploatacyjne są zawsze większe od średniego rocznego poboru wody, gdyż nie uwzględniają nierównomierności rozbioru wody i przerw w eksploatacji (np. w nawadnianiu użytków rolnych). Stąd też nie ma uzasadnienia dla żądania, aby suma zasobów eksploatacyjnych w obszarze bilansowym nie przekraczała jego zasobów dyspozycyjnych lub dostępnych.
Wielkość zasobów dyspozycyjnych lub dostępnych do zagospodarowania nie powinna jednak przekraczać sumy średniego rocznego pobór wody.
Kierunkiem działań w sprawie możliwości porównywania sumy zasobów eksploatacyjnych ujęć wody podziemnej z zasobami dyspozycyjnymi lub dostępnymi do zagospodarowania może być np. ustalenie w dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia jego zasobów eksploatacyjnych w ilości średniego rocznego zapotrzebowana użytkownika na wodę i dodatkowo maksymalnej zdolności eksploatacyjnej (produkcyjnej) ujęcia, która mogłaby być zamieszczona później w pozwoleniu wodnoprawnym dla użytkownika ujęcia.
Problem ten jest bardzo ważny dla praktyki gospodarowania wodą. Minister powinien zwrócić się w tej sprawie o komentarz merytoryczny i propozycje ewentualnych zmian legislacyjnych do Komisji Dokumentacji Hydrogeologicznych przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
Czy projekt robót geologicznych, dotyczący wykonania otworu rozpoznawczego - eksploatacyjnego (otwór studzienny) może zawierać propozycję wariantową w przypadku projektowanej głębokości otworu?
W projekcie robót geologicznych „zwyczajowo” dopuszcza się przekroczenie głębokości projektowanego otworu do 30% głębokości oraz zwiększenie do 30% średnicy otworu. Znane są przypadki przedłożenia do zaopiniowania na KDH projektów alternatywnych. KDH opiniowała wówczas, którą wersję proponuje do zatwierdzenia. W przypadku przekroczenia tych wartości należy złożyć Aneks do projektu.
Co robić w przypadku błędów merytorycznych w projektach i dokumentacjach?
Co robić w przypadku błędów merytorycznych w projektach i dokumentacjach? Wszytko jest razem z załącznikami tylko np. błąd w ustaleniu zasobów dwoma metodami, różnią się o ponad 10-20%, pompowania i pomiar tylko w jednej studni dla ujęcia wielootworowego gdzie jest interferencja, zakładanie zbyt dużej depresji dla zwierciadła naporowego, nieokreślanie wpływu na sąsiednie ujęcia, ewidentne błędy w tekście na skutek "kopiuj wklej", niezgodność załączników i tekstu.
Należy egzekwować od Wykonawców realizacje projektów i dokumentacji hydrogeologicznych zgodnie z rozporządzeniami do ustaw, wytycznymi i poradnikami metodycznymi dokumentowania opracowanymi na zlecenie MKiŚ.
Jest to jeden z najważniejszych problemów w dokumentowaniu zasobów eksploatacyjnych ujęć wód podziemnych. Z jednej strony jest wykonawca, który realizuje zadanie za pieniądze i pod presją zleceniodawcy (inwestora), a z drugiej zwracający uwagi do dokumentacji urzędnik. W skrajnych przypadkach dochodzi do konfliktów. Urzędnik może się dodatkowo posiłkować opinią eksperta, lecz ze względu na koszty dotyczy to tylko wybranych przypadków. Moim zdaniem najlepszym rozwiązaniem w sytuacjach konfliktowych byłby szybko i sprawnie działający „sędzia” – Wojewódzka Komisja Dokumentacji Hydrogeologicznych, działająca podobnie jak Komisja Dokumentacji Hydrogeologicznych przy Ministrze Środowiska. Komisje takie funkcjonowały w ubiegłych latach i sprawdzały się bardzo dobrze.
Wskazane jest, aby ten problem był przedyskutowany na KDH, a wnioski w sprawie odpowiednich legislacji prawnych przedłożone Ministrowi Klimatu i Środowiska. Niemniej z formalnego punktu widzenia, składana i zatwierdzana dokumentacja ma być pozbawiona „błędów”.
Z kolei osoba zatwierdzająca dokument nie może żądać przeprowadzenia obliczeń konkretnymi metodami lub wzorami o ile to nie wynika z odrębnych aktów prawnych.
Co należy zrobić jeśli została przedłożona, do zatwierdzenia, dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia a wcześniej inwestor nie przedkładał projektu robót geologicznych?
Co należy zrobić jeśli została przedłożona, do zatwierdzenia, dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia a wcześniej inwestor nie przedkładał projektu robót geologicznych? Otwór studzienny został wykonany w XX w. i nie posiada dokumentacji hydrogeologicznej. W celu udokumentowania zasobów przeprowadzono pompowanie badawcze. Czy należy uznać, że zostały wykonane roboty geologiczne bez zatwierdzonego projektu (pompowanie badawcze)?
W takim przepadku należy uznać, ze roboty geologiczne wykonane zostały bez zatwierdzonego projektu robót geologicznych. Dokumentacja hydrogeologiczna powinna być poprzedzona projektem prac geologicznych obejmującym odtworzenie konstrukcji otworu, wykonanie próbnego pompowania i innych prac niezbędnych dla ustalenia zasobów eksploatacyjnych. Po realizacji prac objętych projektem można ustalić wiarygodne zasoby eksploatacyjne ujęcia.