EGS uzgodniła działania w sprawie utworzenia sieci narodowych służb geologicznych, mającej na celu rozwój i koordynację narodowych i regionalnych projektów badawczych.
W dniach 15-16 listopada w siedzibie Służby Geologicznej Słowacji w Bratysławie odbyło się spotkanie Grupy Eksperckiej EuroGeoSurveys ds. Strategii ERA-NET (ERA-NET Strategy Task Force Meeting). W spotkaniu wzięło udział 24 przedstawicieli 14 służb geologicznych, w tym 5 dyrektorów służb, oraz prezydent Marko Komac i sekretarz generalny Luca Demicheli jako przedstawiciele władz EGS. Państwowy Instytut Geologiczny był reprezentowany przez prof. dr hab. Marka Granicznego, kierownika Działu Obsługi i Organizacji Współpracy Zagranicznej.
Uczestnicy spotkania
Zgodnie z ustaleniami Walnego Zgromadzenia dyrektorów EuroGeoSurveys z września br., głównym celem tego spotkania było uzgodnienie działań ukierunkowanych na utworzenie sieci narodowych służb geologicznych w ramach „ERA-NET Subsurface Europe” (Wgłębna Europa). ERA-NET jest instrumentem koordynacji zarządzania narodowymi programami badawczymi. Zadaniem projektów sieciowych, takich jak ERA NET i ERA NET Plus, jest zacieśnienie współpracy i systematyczna wymiana informacji oraz doświadczeń naukowo-badawczych pomiędzy krajami członkowskimi UE.
Celem „ERA-NET Subsurface Europe” jest rozwój, wzmacnianie i koordynacja narodowych i regionalnych projektów badawczych. Finansowanie zadania byłoby częściowo możliwe ze środków unijnych na podstawie 185 artykułu Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFEU), odnoszącego się do udziału UE w finansowaniu programów badawczych i rozwojowych. Jego zapis jest następujący: Przy urzeczywistnianiu wieloletniego programu ramowego Unia może przewidzieć, za zgodą zainteresowanych Państw Członkowskich, udział w programach badawczych i rozwojowych podjętych przez kilka Państw Członkowskich, w tym udział w strukturach utworzonych w celu wykonania tych programów.
Artykuł 185 TFEU w odniesieniu do stosowanych nauk o Ziemi był dyskutowany w szerszym kontekście, w aspekcie oczekiwań Komisji Europejskiej, która oczekuje powstania wiarygodnego i efektywnego serwisu w zakresie geologii. Dlatego też już obecnie podejmowane są różne działania zmierzające w tym kierunku, jak np.:
- Przygotowania do projektu MINE 4 EU (Minerals Intelligence Network)
- Podjęcie studiów dotyczących wdrożenia EGDI (European Geological Data Infrastructure)
- Podjęcie działań prowadzących do opracowania „ERA-NET Subsurface Europe"
- Wypracowanie koncepcji serwisu EGS
- Wdrożenie prac i działań na podstawie 185 artykułu TFEU
Szanse na realizację tych zadań stwarza nowy program finansowania prac badawczych UE, nazwany HORIZON 2020, jaki ma zastąpić 7. Program Ramowy. Ma on funkcjonować w latach 2014–2020 i dysponować finansami na poziome 80 miliardów euro. Program ten nie został dotąd zatwierdzony z powodu przedłużających się negocjacji pomiędzy KE i Parlamentem Europejskim, ale podpisania odpowiedniego porozumienia można oczekiwać przed końcem br. W ramach HORIZON 2020 jest planowana inicjatywa ERA-NET, która będzie połączeniem instrumentów ERA-NET i ERA-NET Plus, jakie już funkcjonują w 7. Programie Ramowym UE.
W ramach programu HORIZON 2020 może być finansowanych wiele przedsięwzięć, będących w kręgu zainteresowania EGS, takich jak:
- Tworzenie i rozwój infrastruktury badawczej (w tej kategorii mieści się ERA-NET Subsurface Europe oraz sieci pokrewne, takie jak EPOS - European Plate Observing System oraz EMSO - European Multidisciplinary Seafloor Observatory)
- Wykorzystanie potencjału innowacyjnego infrastruktury badawczej (tu mieści się EGDI)
- Wzmacnianie europejskiej polityki w zakresie infrastruktury
- Nowe innowacyjne technologie (np. European Drilling Programme)
- Ułatwienie strategicznej współpracy międzynarodowej
- Technologie kosmiczne
- Technologie informacyjne i komunikacyjne
- Zabezpieczenie czystej i efektywnej energii
- Efektywne wykorzystanie zasobów
- Zrównoważone wykorzystanie kopalin
- Rozwój globalnych, kompleksowych systemów obserwacji środowiska naturalnego, w tym systemów informatycznych.
W programie HORIZON 2020 przewidziano możliwość zwrotu kosztów przedsięwzięcia do 100%, a finansowania kosztów pośrednich do 25%.
W wyniku przedstawionych w trakcie dwudniowego spotkania prezentacji i dyskusji uczestnicy sformułowali następujące wnioski i podjęli zobowiązania:
- Głównym i ostatecznym celem strategii EGS będzie utworzenie Europejskiego Serwisu Geologicznego
- Serwis ten będzie oparty na wspólnym potencjale wiedzy EGS i będzie budowany poprzez:
- Tworzenie EGDI, który zezwoli na dostęp (wielojęzyczny) do interoperacyjnych zbiorów informacji zarządzanych na poziomie poszczególnych służb narodowych.
- Wykorzystanie wyników projektów badań wykonanych przez służby wchodzące w skład EGS
- Wykorzystanie wspólnej infrastruktury
- Wykorzystanie wspólnej ekspertyzy
- Wspólny strategiczny program badawczy
- Niezależny dostęp do interfejsu dla wszystkich służb EGS i innych udziałowców
- Strategia będzie budowana na wiedzy uzyskanej dzięki już zakończonym, jak i obecnie realizowanym projektom
- Program HORIZON 2020 stwarza wyjątkową okazję do przygotowania pierwszych wniosków na realizację wstępnych prac i przygotowań wzmiankowanych akcji EGS.
- Nowy projekt MINE 4EU (Minerals Intelligence Network) jest istotnym elementem prowadzącym do wdrożenia strategii EGS
Grupa EGS ds. Strategii podejmie w najbliższym czasie szereg działań dotyczących przygotowania niezbędnych informacji na temat potencjału badawczego i organizacyjnego poszczególnych narodowych służb geologicznych oraz grup eksperckich EGS, strategii rozwoju samego EGS, jak i koncepcji propozycji ERA-NET i jej prezentacji. Służby geologiczne zainteresowane udziałem w przedsięwzięciu, w tym PIG-PIB, zostały proszone o pilne nadsyłanie odpowiednich materiałów.
Tekst: Marek Graniczny, Ilona Śmietańska i Wojciech Brochwicz-Lewiński
