W dniach 24–26 września 2014 r. wybitni eksperci z 22 państw obradowali w Warszawie na temat nowych możliwości wykorzystania skał łupkowych. Zainteresowanie tymi skałami wciąż wzrasta. Badania są prowadzone nie tylko w Europie i Stanach Zjednoczonych, ale i w wielu innych regionach świata.
Zorganizowana przez Państwowy Instytut Geologiczny konferencja GeoShale 2014zgromadziła ponad 120 uczestników z 22 krajów, w tym z Niemiec, Norwegii, Danii, a także USA, Chin i Iraku. Goście reprezentowali instytucje naukowe, wyższe uczelnie, służby geologiczne (Niemiec, Czech, Litwy, Słowenii, Danii i Grenlandii) i przemysł naftowy.
Osady drobnoklastyczne od dawna są znane jako ważny element systemu węglowodorowego, czy to jako skała uszczelniająca, czy jako skała źródłowa. Ich niska przepuszczalność wykorzystywana jest także do składowania odpadów, w tym radioaktywnych i CO2. A od czasu wynalezienia technologii umożliwiającej eksploatację zgromadzonych w nich zasobów węglowodorów zainteresowanie tymi skałami znacznie wzrosło.
Konferencję otworzył podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska główny geolog kraju Sławomir Brodziński, a w roli gospodarza wystąpił dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego ds. współpracy i promocji Grzegorz Pieńkowski.
Otwarcie konferencji. W pierwszym rzędzie siedzą (od lewej): Andrzej Przybycin, dyrektor państwowej służby geologicznej, dr Sławomir M. Brodziński, główny geolog kraju, dr Luca Demicheli, sekretarz generalny EGS, prof. Wiesław Trela, przewodniczący komitetu organizacyjnego, dr Tomasz Nałęcz, szef Działu Współpracy Zagranicznej PIG-PIB
Tegoroczne spotkanie było okazją do wymiany doświadczeń i podjęcia dyskusji nad naukowymi wyzwaniami, jakie stoją przed geologami i geofizykami zajmującymi się skałami łupkowymi, także odnoszącymi się do projektu zagospodarowania zasobów gazu łupkowego w Polsce. Wyzwania te są związane m.in. z zabiegami szczelinowania hydraulicznego, a szczególnie z dopasowaniem tej technologii do warunków geologicznych. Ma to np. związek z odmiennym składem mineralogicznym polskich łupków. W tym kontekście szczególne zainteresowanie wzbudziła prezentacja naukowców z Niemiec, którzy przedstawili wyniki badań reakcji chemicznych, jakie zachodzą podczas kontaktu płynu szczelinującego z różnymi odmianami skał łupkowych (A. Vieth-Hillebrand).
Dyskusja w foyer: (od lewej) prof. Stanisław Mikulski, sekretarz naukowy PIG-PIB, dr Luca Demicheli, sekretarz generalny EGS, dr Tomasz Nałęcz, szef Działu Współpracy Zagranicznej PIG-PIB, oraz Wojciech Brochwicz-Lewiński z tegoż działu
Równie interesująca była dyskusja na temat analogii pomiędzy basenami złożowymi, wywołana referatem T.R. Carr o formacjach Marcellus i Utica w basenie Appalachów w USA. Wnioski z dyskusji wydają się optymistyczne. Łupki z formacji Utica (Ohio, USA), gdzie odnotowuje się stały wzrost wydobycia ropy i gazu, mogą stanowić odpowiednik polskich łupków z basenu bałtyckiego. Stwierdzono również, że struktury tektoniczne basenu appalachijskiego są bardzo podobne do występujących w naszym basenie lubelskim.
Uczestnicy Geoshale 2014 w holu Centrum Konferencyjnego Focus w Warszawie
Firma Orlen Upstream, partner konferencji, zaprezentowała obszar swojej działalności biznesowej w kraju i za granicą. Przedstawiła także, nieznane dotąd, efekty rozpoznania budowy geologicznej Lubelszczyzny oraz problemy związane z różnorodnością właściwości zbiornikowych łupków, stojące aktualnie na przeszkodzie w uzyskaniu wydobycia o znaczeniu ekonomicznym (Zacharski J.).
Jeden z kluczowych referatów wygłosił profesor Nazmul Haque Mondol z Uniwersytetu w Oslo. Na przykładzie łupków Hekkingen z norweskiej części Morza Barentsa zaprezentował on zastosowanie metod sejsmicznych w celu mapowania zmiennych właściwości geologicznych, takich jak: zawartość węgla organicznego (TOC), porowatość czy skład mineralny – jakże istotnych z punktu widzenia poszukiwań złóż niekonwencjonalnych.
Konferencja GeoShale 2014 była ponadto doskonałą okazją do zdobycia wiedzy na temat perspektywicznych formacji łupkowych występujących w Europie (Trela W. i in., Krzywiec P. i in., Schovsbo N. i Nielsen A.T., Lazauskiene J., Anastasiu N., Fonseca P. i in., Bogolepova O.K., Tsirambides A.)
Należy wspomnieć także o pouczającym wykładzie profesora Jana Środonia z PAN na temat geochemii minerałów ilastych w skałach łupkowych; prezentacji Hartmuta Jaegera o wynikach szczegółowych badań optycznych kerogenu, mogących dać odpowiedź na trudne pytania dotyczące procesów tworzenia się gazu ziemnego w polskich łupkach, czy też wypowiedzi Alana Butchera, reprezentującego firmę FEI, który przedstawił najnowsze osiągnięcia w dziedzinie pomiarów mikroskopowych w skali nanometrów (Goergen E. i in.).
Obok wymiaru stricte naukowego konferencja miała także akcent polityczny. Przemawiający pierwszego dnia Luca Demicheli – sekretarz generalny EuroGeoSurveys (Europejskiego Stowarzyszenia Służb Geologicznych), odpowiadający m.in. za kontakty z Komisją Europejską, wskazał, że kwestia gazu ziemnego z łupków pozostaje wyzwaniem dla Europy i ma kluczowe znaczenie dla europejskich służb geologicznych. Jednocześnie zwrócił uwagę na konieczność kontynuowania pracy na rzecz zbudowania wspólnego stanowiska wszystkich służb, opartego na faktach i we współpracy ze środowiskami naukowymi.
Przemawia Luca Demicheli, sekretarz generalny EuroGeoSurveys (Europejskiego Stowarzyszenia Służb Geologicznych)
GeoShale 2014 stanowiła kontynuację idei zapoczątkowanej przez PIG-PIB w 2012 r. W ramach konferencji odbyły się cztery sesje naukowe, wygłoszono ponad 30 referatów i zaprezentowano 40 posterów. Konferencji towarzyszyły warsztaty poświęcone tektonice skał łupkowych i LabTour – wycieczka do laboratoriów Państwowego Instytutu Geologicznego, w których prowadzi się między innymi specjalistyczne badania skał łupkowych.
Prezentacja polskich skał łupkowych podczas towarzyszących konferencji warsztatów
Duże zainteresowanie konferencją, także ekspertów zza granicy, każe przypuszczać, że kolejna – trzecia edycja GeoShale odbędzie się już za dwa lata, w 2016 r.
Więcej informacji zamieszczono na stronie internetowej Konferencji Geoshale 2014
Tekst: Marcin Janas, Ireneusz Dyrka i Antoni Fałkowski
Zdjęcia: Joanna Kaczmarzyk i Zofia Galas
