Droga do powstania Państwowego Instytutu Geologicznego
Pierwsze próby organizacji geologii, górnictwa i hutnictwa sięgają XVIII w. Wtedy to, 10 kwietnia 1782 r., król Stanisław August Poniatowski powołał Komisję Kruszcową. Był to organ ministerialny kierowany przez biskupa Krzysztofa Szembeka i podległych mu 12 komisarzy, z których trzech było znawcami geologii. Chociaż działalność Komisji Kruszcowej zakończyła się wraz z utratą niepodległości Polski w 1795 r., to jej ogromny wpływ na świadomość społeczną, co do potrzeby zorganizowanego działania w geologii, przyczynił się do podejmowania dalszych kroków w tym kierunku, szczególnie w czasach Królestwa Polskiego z inicjatywy Stanisława Staszica.
Pierwsze koncepcje powołania „polskiego instytutu geologicznego” czy też „polskiego zakładu geologicznego” zrodziły się na początku XX wieku w Galicji. Do uzyskania niepodległości jednak żadna dzielnica Polski nie posiadała jeszcze placówki o charakterze służby geologicznej.
W 1901 r. wybitny geolog Jan Lewiński założył jedyną na terenie Królestwa Polskiego polską Pracownię Geologiczną przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, a w 1903 r. Stanisław Thugutt zorganizował prywatną Pracownię Mineralogiczną. Pracownie te i związani z nimi geolodzy przeszli później do Państwowego Instytutu Geologicznego. W 1905 r. prof. Władysław Szajnocha podjął starania o powołanie Krajowego Zakładu Geologicznego we Lwowie, który miał w Galicji prowadzić badania geologiczne, górnicze, gleboznawcze i hydrogeologiczne, a także wykonywać zalecenia władz.
Początki Państwowego Instytutu Geologicznego sięgają czasów przed odzyskaniem niepodległości. Prace nad organizacją Instytutu umożliwił dekret Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z dnia 3 stycznia 1918 r. Dokument ten powoływał Ministerstwo Przemysłu i Handlu. W połowie listopada 1918 r. Sekcja Górniczo-Hutnicza Ministerstwa Przemysłu i Handlu zwróciła się do prof. Józefa Morozewicza z propozycją objęcia kierownictwa nowo powstającej instytucji, którą ten po dojrzałym namyśle przyjął.
Prof. Józef Morozewicz
Niespełna miesiąc po odzyskaniu niepodległości uzyskano schronienie w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, które zgodziło się na zaangażowanie 6 pracowników (na zatrudnienie 24 następnych Ministerstwo zgodziło się w dniu 1 kwietnia 1919 r.). W lutym 1919 r. od Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przyjęto bibliotekę, zbiory i sprzęt Pracowni Geologicznej zorganizowanej przez prof. Jana Lewińskiego w 1901 r.
