1876 - 1961

Konstanty Tołwiński urodził się 24 grudnia 1876 r. w Krepkowie na Wileńszczyźnie. Po ukończeniu szkoły powiatowej w Siewierzu przeniósł się w roku 1893 r. do Warszawy, gdzie uczęszczał do dwuletniej rzemieślniczej szkoły im. Kühna. Po ukończeniu tej szkoły w roku 1894 r. przeniósł się do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie odbył praktykę na kopalni węgla Mortimer, by następnie wstąpić do szkoły dla sztygarów w Dąbrowie Górniczej. Po ukończeniu tej szkoły, w latach 1895-1899 wziął udział w wyprawie górniczej na Kaukaz, w czasie której zetknął się po raz pierwszy z zagadnieniem gór fałdowych i praktyką górniczo-geologiczną. Fakt ten wpłynął decydująco na dalszy kierunek jego życia i studiów.

W roku 1899 wpadł w ręce ochrany carskiej za udział w robotniczym ruchu rewolucyjnym Zagłębia. Przebył dwa lata w więzieniu w Kaliszu, Piotrkowie i Warszawie, a dalsze trzy lata na wygnaniu w Archangielsku.

Konstanty Tołwiński

W latach 1904-1910 studiował geologię na Uniwersytecie w Zurychu i tamże doktoryzował się w 1910 roku. W latach 1911-1912 pracował na Sumatrze w przedsiębiorstwie holenderskim, rozpoczynając w ten sposób karierę geologa naftowego. Stan zdrowia nie pozwolił mu jednak na dłuższy pobyt w Indiach. W roku 1912 wrócił do Europy i odbył podróż po Skandynawii, Francji i Anglii, po czym rozpoczął pracę w szwajcarskiej służbie geologicznej.

Do kraju wrócił w 1914 rokudo kraju. Od 1916 r. rozpoczął pracę w Borysławiu, a w 1919 r. objął kierownictwo tamtejszej Stacji Geologicznej. Pod jego ręką Stacja szybko rozwinęła się w prężnie działający Karpacki Instytut Geologiczno - Naftowy z własną siedzibą w nowoczesnym gmachu i imponującym personelem naukowym. W latach 1930-1939 był również kierownikiem Wydziału Naftowo - Solnego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie.

Przedmiotem pierwszych studiów geologicznych K. Tołwińskiego było wyjaśnienie budowy całego łańcucha polskich Karpat Wschodnich. Temat ten leżał w centrum jego zainteresowań do 1939 r. Owocem tych studiów było wydanie w 1925 r. i 1939 r., w skali 1: 200 000 dwu map geologicznych tego obszaru, które na długie lata stały się drogowskazem dla wszystkich prac naukowych i poszukiwawczych w tym rejonie.

Drugą, wielką dziedziną jego prac były zagadnienia strukturalne i fizyko - chemiczne polskich złóż naftowych i gazowych. Opracowania poszczególnych kopalń w Karpatach zostały zebrane w trzytomowym dziele pod zbiorowym tytułem Kopalnie Nafty i Gazów Ziemnych w Polsce.

Osobną kartę w historii geologii i odkryć złóż gazowych zapisał K. Tołwiński jako doradca przedsiębiorstwa "Polmin", które za jego wskazówkami dokonało odkrycia bardzo poważnego złoża w Oparach i Roztokach. Wynik tych prac zawarł on w studium pt. Problemat rezerw gazu ziemnego w Polsce.

Tragiczne wydarzenia w 1939 r. zahamowały tylko na krótko jego energię. Już w 1940 r. z jego inicjatywy grono geologów przygotowało nowe monografie pól naftowych Karpat Wschodnich.

W okresie niemieckiej okupacji K. Tołwiński przeniósł się w 1943 r. do Zakopanego. Po wojnie wrócił do geologii naftowej jako stały doradca geologiczny Centralnego Zarządu Przemysłu Naftowego oraz Zarządu Przedsiębiorstw Geologicznych i Przedsiębiorstwa Poszukiwania Naftowe, gdzie pracował do śmierci. Ostatnią pracą K. Tołwińskiego, której korektę przeprowadzał w czasie choroby jest referat pt. Zagadnienia naftowe w Polsce na tle naftonośnych regionów europejskich. Praca ta zawiera wiele głębokich obserwacji i analogii złożowych w Polsce i Europie. W latach 1958 - 1960 był również przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Naftowego. W 1958 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla pracowników nauki przyznała mu tytuł profesora zwyczajnego.

W dowód uznania jego pionierskiej pracy w budowie polskiej geologii naftowej i wybitnej twórczości naukowej K. Tołwiński został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Kawalerskim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski. Ponadto w dniu 40 - letniego jubileuszu Instytutu Geologicznego w 1960 r. otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. W 1952 r. nadano mu Nagrodę Państwową II stopnia za wybitne osiągnięcia w zakresie odkryć złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. W uznaniu jego działalności naukowej został powołany w 1938 r. na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności. W 1957 r. został powołany na członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego.

Zmarł 16 maja 1961 roku, został pochowany na cmentarzu na Salwatorze w Krakowie.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

• Józef Jakub Zieliński – Rocznik PTG. Tom XXXII, Zeszyt 4, Kraków, 1962
• Jerzy Twarogowski – Poczet wielkich geologów. Warszawa, 1974