Trudno znaleźć na świecie skrawek lądu, na którym, choć w niewielkim zakresie, nie działaliby polscy geolodzy. Od dalekiej Północy, po lądy Antarktyki, od Wysp Komandorskich po szczyty Andów odnaleźć można ślady ich podstawowych badań geologicznych, prac kartograficznych, inżynierskich, poszukiwawczych, a także działań szkoleniowych i edukacyjnych. W wielu z tych miejsc zachowały się nazwy geograficzne nadane na cześć odkryć i innych dokonań poczynionych przez Polaków.

Pobudki, którymi kierowali się pionierzy polskiej geologii, aby badać dalekie lądy, były różne. Paweł Edmund Strzelecki od dziecka marzył o podróżowaniu. Do wyruszenia jednak w 9-letnią podróż dookoła kuli ziemskiej przyczynił się ponoć również nieszczęśliwy finał wielkiej miłości.

Istotny wkład w badania geologiczne odległej Syberii mieli zesłańcy po powstaniach niepodległościowych – m.in. Aleksander P. Czekanowski i Jan Czerski. Wielu naukowców uciekło z objętej zaborami Polski w obawie przed represjami carskimi. Tą, wiodącą przez Paryż, drogą do Chile dostał się Ignacy Domejko.

W miarę rozwoju ośrodków naukowych pogłębiana były również współpraca między naukowcami, co zaowocowało szeregiem działań badawczych w azjatyckiej części Rosji, m.in. wyprawą na Nową Ziemię i pracami badawczymi Józefa M. Morozewicza na Uralu, poszukiwaniem surowców w rejonie Krymu i Kaukazu przez Stefana Czarnockiego czy poszukiwaniami surowców mineralnych w rejonie Irkucka i badaniami pod budowę kolei transsyberyjskiej przez Karola Bohdanowicza.

Gerard Gierliński przygotowujący stanowisko z tropami dinozaura do wykonania odlewu. Fot. Arch. G. Gierliński

Nowe możliwości otworzyły się dla geologów polskich po II Wojnie Światowej. Współpraca między rządami państw demokracji ludowej, a zwłaszcza programy wspierania krajów gorzej rozwiniętych zaowocowały licznymi ekspedycjami badawczymi i kontraktami realizowanymi na różnych kontynentach, często w bardzo egzotycznych miejscach. Wyjazdy odbywały się dzięki umowom między akademiami nauk, uczelniami, lecz także na zasadzie kontraktów za pośrednictwem państwowych przedsiębiorstw, takich jak Polimex Cekop, Geofizyka Toruń itp. Realizowane były też kontrakty ONZ-owskie.

Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej polscy geolodzy podejmują liczne działania hydrogeologiczne i prace inżynierskie oraz związane z rozpoznaniem surowcowym regionów Afryki. Realizowany przez Polskę program PanAfGeo polega na współdziałaniu pomiędzy europejskimi i afrykańskimi służbami geologicznymi.

Wystawa prezentuje szeroki zakres prac geologicznych realizowanych przez polskich geologów na różnych kontynentach, często w miejscach egzotycznych, o specyficznych warunkach klimatycznych i o związanych z tym uciążliwościach pracy. Przedstawia nie tylko merytoryczny zakres działań, lecz również charakter pracy, warunki bytowania, trudności i radości, jakich doświadczają polscy geolodzy w najdalszych zakątkach świata – słowem – ich dzień powszedni.

Uczestnicy 46 Polskiej Wyprawy Antarktycznej organizowanej przez  Instytut Biochemii i Biofizyki PAN przed bazą terenową Lions Rump (styczeń 2022 r.). W tle Wzgórza Sukiennice (nazwa nadana przez prof. Birkenmajera). Fot. J. Nawrocki