Relacja z 2. Konferencji Współczesna Geologia Samorządowa

W dniach 4-6 października 2023 r. w Jastrzębiej Górze odbyła się ogólnopolska 2. Konferencja Współczesna Geologia Samorządowa (2.WGS). Konferencja zgromadziła ponad 420 osób reprezentujących różne środowiska, w tym: powiatową i wojewódzką administrację geologiczną, Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych, Dyrekcje Regionalne Lasów Państwowych, Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska, Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Wyższy Urząd Górniczy, okręgowe urzędy górnicze, a także licznych przedstawicieli przedsiębiorców branży geologicznej i górniczej.

Uczestnicy 2.Konferencji Współczesna Geologia Samorządowa podczas sesji inauguracyjnej 

Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym przez: Prezesa Rady Ministrów –Mateusza Morawieckiego, Annę Moskwę – Minister Klimatu i Środowiska oraz Andrzeja Adamczyka – Ministra Infrastruktury, a także przez Wojewodę Pomorskiego, Marszałka Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego, Prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie i Prezesa Polskiego Stowarzyszenia Geologów Górniczych. Patronatów udzieli również: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa Oddział w Kielcach, Stowarzyszenie Hydrogeologów Polskich, Polski Związek Producentów Kruszyw, firma Stellarium, Polskie Zrzeszenie Wykonawców Badań Podłoża Gruntowego oraz „Poltegor – Instytut” Instytut Górnictwa Odkrywkowego.

Uroczystego otwarcia 2. Konferencji Współczesna Geologia Samorządowa dokonał dr Piotr Dziadzio, Główny Geolog Kraju, Wiceminister Klimatu i Środowiska oraz Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa. W swoim wystąpieniu podkreślił wagę współpracy, zaznaczając, że wszystkie elementy środowiska naturalnego są od siebie współzależne i nie można ich rozpatrywać pojedynczo, bez uwzględniania pozostałych.

„Z tego powodu niezmiernie ważne jest, że dzisiaj będziemy rozmawiać o funkcjonowaniu geologii i górnictwa wspólnie z przedstawicielami wszystkich organów mających z nimi pośredni i bezpośredni związek."- powiedział Główny Geolog Kraju.

Wystąpienie dr. Piotra Dziadzio, Głównego Geologa Kraju, Wiceministra Klimatu i Środowiska oraz Pełnomocnika Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa

Pierwszego dnia konferencji przedstawiono referaty dotyczące zmian, jakie zostały wprowadzone w ostatnim czasie w ustawie Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zakresie dokumentowania złóż kopalin i wód podziemnych, uzgadniania decyzji o warunkach zabudowy, lokalizacji inwestycji celu publicznego a także w zakresie opiniowania planów miejscowych i planów ogólnych gmin. Zwrócono uwagę na dalsze potrzeby wymagające uregulowania.

Magdalena Piątkowska, Dyrektor Departamentu Nadzoru Geologicznego i Polityki Surowcowej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, wygłasza referat na temat nowelizacji Prawa geologicznego i górniczego

Ponadto wygłoszony został referat dotyczący osuwisk na klifach Bałtyku, będący wstępem do sesji terenowej, w trakcie której uczestnicy mogli zapoznać się z problemem osuwisk w Jastrzębiej Górze oraz ze sposobami zabezpieczania ich zboczy.

Grzegorz Uścinowicz, pracownik PIG-PIB - Sesja terenowa. Pomimo niezbyt sprzyjającej pogody w sesji udział wzięli niemal wszyscy uczestnicy konferencji

Drugiego dnia wydarzenia odbyły się trzy sesje poświęcone zagadnieniom związanym z uwarunkowaniami formalnymi odkrywkowej eksploatacji zawodnionego złoża, gospodarowaniem wodami w aspekcie funkcjonowania odkrywkowych zakładów górniczych oraz likwidacją zakładów górniczych w odniesieniu do warunków środowiskowych. Sesja poświęcona odkrywkowej eksploatacji zawodnionego złoża poruszała m.in. zagadnienia dotyczące roli organów nadzoru górniczego, ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a także problemów przedsiębiorców zarówno na etapie realizacji procesu inwestycyjnego, jak i w trakcie eksploatacji. W trakcie dyskusji podkreślono potrzebę wzmocnienia znaczenia dokumentacji hydrogeologicznych w procesach administracyjnych. Jednym z kluczowych punktów zainteresowania uczestników była kwestia leja depresji w kontekście planowanych inwestycji oraz postępowań środowiskowych. Wskazano na potrzebę rozszerzenia wniosku koncesyjnego o elementy związane z lejem depresji, takie jak współrzędne geograficzne oraz rzędne, które pozwolą na określenie obszaru, na którym inwestor ma prawo prowadzić eksploatację.

Panel dyskusyjny poświęcony odkrywkowej eksploatacji zawodnionego złoża

Sesja poruszająca zagadnienia gospodarowania wodami w aspekcie funkcjonowania odkrywkowych zakładów górniczych dotyczyła m.in. wód krążących w obiegu zamkniętym, wykorzystywanych na potrzeby działalności zakładów górniczych.  W ramach tego panelu odbyła się także dyskusja na temat wpływu przedsięwzięć górniczych na środowisko naturalne, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania leja depresji na wody powierzchniowe oraz ujęcia wód podziemnych. Ponadto uczestnicy konferencji rozważali kwestie związane z dodatkowymi pojęciami czy definicjami dotyczącymi wód np. "wody czyste" i "wody podczyszczone."

Panel dyskusyjny dotyczący aspektów gospodarowania wodami w aspekcie funkcjonowania odkrywkowych zakładów górniczych

Ostatni panel dyskusyjny drugiego dnia dotyczył zagadnień związanych z likwidacją zakładów górniczych, zwłaszcza w kontekście rekultywacji. Najwięcej uwagi poświęcono likwidacji odkrywkowych zakładów górniczych, ale poruszono także kwestię likwidacji podziemnych zakładów górniczych. Wspomniano o różnej skali zjawiska dla tych dwóch typów eksploatacji oraz związanych z nimi oddziaływań na środowisko. Tematem przewodnim panelu była rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych w kierunku leśnym, ze zwróceniem szczególnej uwagi na aspekt wodny. Podczas dyskusji pochylono się także nad skomplikowanymi procedurami administracyjnymi, wynikającymi głównie z zapisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz nad rolą nadzoru geologicznego w procesie rekultywacji.

Panel dyskusyjny dotyczący zagadnień związanych z likwidacją zakładów górniczych

Trzeci dzień obrad zdominowały zagadnienia dotyczące ochrony wód podziemnych i informacji geologicznej.  Dyskusje panelowe dotyczące wód podziemnych zostały zdominowane przez trzy główne zagadnienia: zasoby, pobór oraz ewidencjonowanie ujęć wód podziemnych. Uczestnicy konferencji wskazali na konieczność ujednolicenia definicji dotyczących zasobów wód podziemnych. Obecnie w celu określenia wielkości zasobów wód podziemnych stosuje się zasoby dyspozycyjne, które są dokumentowane w obszarach bilansowych w trybie dokumentacji hydrogeologicznej oraz zasoby dostępne, ustalane dla jednolitych części wód podziemnych. Przedstawiciele administracji geologicznej różnego szczebla, a także reprezentanci organów gospodarki wodnej zgodnie podkreślali, iż funkcjonujące obecnie rozwiązanie generuje szereg problemów w procesie wydawania decyzji administracyjnych. Zwrócono także uwagę na problematykę bilansowania wód podziemnych w aspekcie braku wiarygodnych i pełnych informacji dotyczących wielkości poboru wód. Dotyczy to w szczególności obszarów objętych drenażem górniczym.

Panel dyskusyjny podczas sesji „ Ochrona wód podziemnych w odniesieniu do ich eksploatacji”

W kontekście gospodarowania zasobami wodnymi dużo uwagi poświęcono także ujęciom wód podziemnych, których głębokość nie przekracza 30 m a wydajność jest mniejsza niż 5 m3/dobę (zwykłe korzystanie z wód) i które nie wymagają projektu robót geologicznych. Ujęcia tego typu nie są ewidencjonowane, ale obserwacje prowadzone w terenie jednoznacznie wskazują, że skala zjawiska jest duża i pobór z tego rodzaju ujęć jest znaczący. Uczestnicy konferencji jednym głosem wskazali na konieczność ewidencjonowania tych ujęć, gdyż tylko wtedy możliwe będzie prowadzenie racjonalnej gospodarki wodami podziemnymi. Zwrócono także uwagę na potrzebę zmian legislacyjnych dotyczących nielegalnych studni, a więc tych, które były wykonane niezgodnie z przepisami prawa. Podobnie jak ze studniami do głębokości 30 m prawdopodobieństwo, że liczba takich ujęć jest duża jest bardzo wysokie.

Ostatni panel konferencji został poświęcony informacji geologicznej – jej tworzeniu, gromadzeniu, udostępnianiu i wreszcie wykorzystaniu przez szerokie grono inwestorów. Zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze (Pgg) gromadzenie i udostępnianie tej informacji to domena Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB (Narodowe Archiwum Geologiczne) oraz marszałków województw (wojewódzkie archiwa geologiczne w urzędach marszałkowskich) oraz starostów i prezydentów miast na prawach powiatu (powiatowe archiwa geologiczne). Podczas panelu poruszono kwestie dotyczące konieczności egzekwowania od wykonawców/przedsiębiorców by dokumentacje geologiczne były przekazywane niezwłocznie po ich opracowaniu. Zaległości w ich archiwizacji niestety nadal nie są rzadkością. Wprowadzone w ostatnim czasie zmiany w Pgg dają nadzieję na poprawę sytuacji. Dużo uwagi poświęcono formom udostępniania danych – zarówno tradycyjnej, jak i elektronicznej, a także dostępom do baz danych geologicznych prowadzonych przez PIG-PIB. Statystyki wyraźnie wskazują, że administracja geologiczna, jak i przedsiębiorcy, coraz częściej korzystają z elektronicznego dostępu do danych geologicznych, i taki sposób powinien być udoskonalany. Podniesiono także kwestię aktualności danych, a także udostępniania danych z monitoringu w trybie rzeczywistym. Jednym z kluczowych problemów jakie pozostają do rozwiązania to kwestia jakości i statusu przekazywanych informacji, zwłaszcza w przypadku danych geologiczno-inżynierskich zastępowanych często danymi pochodzącymi z badań geotechnicznych.

Panel dyskusyjny poświęcony informacji geologicznej 

Podczas przerw była także możliwość rozmowy z ekspertami PIG-PIB. Przy dziewięciu stoiskach informacyjnych prezentowano zagadnienia dotyczące kartografii geologicznej, geologii środowiskowej, geologii Bałtyku, a także hydrogeologii i surowców mineralnych. Jak zwykle duże zainteresowaniem cieszyło się stanowisko, na którym prezentowane zasoby informacji geologicznej i dostępu do niej.

Stoisko informacyjne PIG-PIB, gdzie prezentowano dostęp do baz danych geologicznych

2. Konferencja Współczesna Geologia Samorządowa to wydarzenie, które może mieć ogromne znaczenie dla przedstawicieli administracji geologicznej, geologów, górników i wszystkich zaangażowanych w ochronę środowiska naturalnego. Uczestnicy konferencji mieli okazję nie tylko do wymiany poglądów i wiedzy, ale także do zacieśnienia współpracy między sobą i reprezentowanymi środowiskami. Niezmiernie cenna była atmosfera otwartości i dialogu. W trakcie paneli dyskusyjnych oraz w wygłoszonych wystąpieniach poruszono wiele zagadnień, które sprowadziły się do wniosków o konieczność usprawnienia i ujednolicenia w skali kraju postępowań administracyjnych, którym podlegają przedsiębiorcy. Niewątpliwie, w dalszym ciągu największym problemem jest obecny stan regulacji prawnych oraz brak umocowania prawnego współpracy pomiędzy instytucjami oraz organami związanymi z gospodarowaniem przestrzenią geologiczną. Istnieje jednak ogromna szansa, że dyskusje prowadzone w kuluarach i podczas paneli, niekiedy burzliwe, zaowocują nowymi pomysłami i inicjatywami, które przyczynią się do podniesienia statusu i znaczenia pracy geologów w Polsce, co w dalszej perspektywie przełoży się także na optymalizację racjonalnego zarządzania i wykorzystania zasobów naturalnych kraju.

Organizatorzy bardzo dziękują uczestnikom, prelegentom, instytucjom, które udzieliły patronatów oraz sponsorom. Ich obecność i aktywność na konferencji wniosła znaczący wkład w dalszy rozwój geologii i górnictwa. Liczymy, że współpraca Ta będzie kontynuowana.

Konferencja przygotowana została przez Zakład Geologii Środowiskowej PIG-PIB w ramach zadania państwowej służby geologicznej  „Geologia Samorządowa serwis informacyjno-edukacyjny PIG-PIB w zakresie geologii, górnictwa, ochrony środowiska, administracji i przepisów prawa” . Zadanie to jest finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki i Wodnej.