Przegląd Geologiczny (2000-02) tom 48

Podstawę do dokonania weryfikacji istniejących granic geologicznych na obszarze Sierra del Purial (wschodnia Kuba), stanowiła kompleksowa analiza zdjęć satelitarnych Landsat TM i SPOT, rekonesans terenowy oraz próbki pobrane do badań. Wyniki badań potwierdziły ogólny plan strukturalny, lecz również wskazały na inny przebieg struktur tektonicznych niż dotychczas przyjmowano. Efektem analizy zdjęć satelitarnych było rozpoznanie oraz potwierdzenie występowania serpentynitów południowego pasma ofiolitowego, a także wyznaczenie anomalii tonalnych o potencjalnym znaczeniu geologicznym.

Poziom wapienia cechsztyńskiego stał się jednym z najbardziej perspektywicznych poziomów zbiornikowych z punktu widzenia poszukiwań w Polsce. Rejon paleoelementu zwanego wałem wolsztyńskim był na początku transgresji morza cechsztyńskiego naturalnym miejscem sedymentacji typu rafowego na lokalnych paleopodniesieniach szelfu. Rafy te w wyniku gry naftowej stały się pułapkami akumulującymi gaz migrujący z utworów wieku karbońskiego. Dane sejsmiki 3D integrowane z pozostałymi rodzajami danych pozwalają na wydzielenie ciał rafowych–pułapek w procesie interaktywnej, komputerowej interpretacji opartej na czynniku litofacjalnym. Wykorzystuje ona informacje dostarczane przez geofizykę otworową i elementy paleogeografii możliwe do pozyskania z danych sejsmiki 3D. Wydzielenie pułapek umożliwia przejście do następnego etapu, polegającego na określeniu ich geometrii i porowatości. Pozwala to obliczyć zasoby złoża. Zastosowane procedury interpretacyjne zostały potwierdzone rezultatami 12 otworów odwierconych na rafie Kościan i czteroma następnymi na rafach Bonikowo, Białcz, Brońsko i Kokorzyn. Ich efektem jest osiągnięcie, niespotykanej w polskiej praktyce poszukiwań węglowodorów, skuteczności wierceń.

Pierwszy etap rozwoju badeńskiego zbiornika ewaporatowego zapadliska przedkarpackiego cechował się stopniowym wzrostem zasolenia wody, która nie różniła się swoim składem chemicznym od współczesnej wody morskiej. Etap ten zakończył się wytrąceniem halitu. Drugi etap rozpoczął się od obniżenia zasolenia solanek i zmniejszenia udziału chlorków potasu i magnezu oraz przez zmianę wytrącania halitu na wytrącanie gipsu. Ogólna mineralizacja wody w basenie zmalała w porównaniu z etapem halitowym 2–5 razy i osiągała chwilami 65–150 g/l. Istnienie basenu ewaporatowego zakończyło się precypitacją węglanów ratyńskich przykrywających gipsy. Geneza tych węglanów jest związana z redukcją siarczanów w stagnującej wodzie basenu ewaporatowego na ostatnim etapie jego rozwoju.

Zastosowanie modelowań numerycznych do rekonstrukcji procesów generowania węglowodorów pozwala na integrację danych geologicznych, geochemicznych i geofizycznych. Ma to na celu przede wszystkim jak najbardziej wiarygodne odtwarzanie przebiegu procesów generowania węglowodorów, aby możliwie precyzyjnie oceniać potencjał naftowy skał macierzystych danego basenu sedymentacyjnego. Modelowania te obejmują modelowanie subsydencji, pogrążania i kompakcji osadów, przepływu energii cieplnej i ewolucji termicznej oraz generowania węglowodorów. Pozwalają one obliczyć stopień i czas dojrzewania (przeobrażenia) materii organicznej, a w efekcie końcowym ilość i skład wygenerowanych węglowodorów oraz określić czas kiedy miało to miejsce.

Spośród osadów z pogranicza czerwonego spągowca i cechsztynu niecki śródsudeckiej (z rejonu Uniemyśl–Chełmsko, Mieroszów i Radków–Wambierzyce), wśród których dominują zlepieńce i fanglomeraty oraz skały dolomityczne wyróżniono 9 wydzieleń litologicznych. Średnia zawartość złota waha się od 0,8 do 21,4 ppb, przekraczając 100 ppb w dolomitycznych zlepieńcach i fanglomeratach cechsztynu. Wykształcenie złocin jest charakterystyczne dla złota okruchowego. Głównym źródłem złota okruchowego w badanych osadach były najprawdopodobniej metamorficzne kompleksy skalne G. Orlickich i Bystrzyckich.

Oznaczenie zawartości Au w skałach kompleksu kaczawskiego metodą absorpcji atomowej (AAS) wykazuje, że najwyższe koncentracje tego pierwiastka charakteryzują skały krzemionkowe — lidyty (59 ppb) i łupki kwarcowe (16 ppb), a także keratofiry (13 ppb) i łupki grafitowe (16 ppb i 11 ppb). Natomiast zieleńce charakteryzuje niska zawartość złota ( poniżej 5 ppb). Daje się zauważyć zmienność koncentracji analizowanego pierwiastka w tego samego typu skałach (łupkach kwarcowych i łupkach grafitowych) pochodzących z różnych rejonów kompleksu kaczawskiego. Wzrost koncentracji Au jest konsekwentny od Kaczorowa przez Wojcieszów i Świerzawę do Złotoryi — miejsca występowania złota rodzimego.

Zmiany dopływów wody do olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu „Bolesław”, „Olkusz” i „Pomorzany” są zakłócane m.in. drenażem górniczym. Decydujący wpływ na wielkość i charakter zmian zawodnienia tych kopalń ma szczelinowo-krasowy charakter skał otaczających złoże. Ważnymi czynnikami są także stadium rozwoju kopalni, wielkość opadów oraz hydrauliczne współdziałanie kopalń. Duże dopływy wody do kopalń poważnie obciążają koszty eksploatacji rud cynku i ołowiu.

W czasie powodzi w 1997 r. na równi zalewowej, sztucznie uformowanej w czasie regulacji rzeki, powstały podczas przepływów pozakorytowych: wały brzegowe, glify, naspy i kanały krewasowe. Wysortowanie osadów piaszczystych jest bardzo dobre i dobre, a umiarkowanie dobre wysortowanie namułów. W osadach przewagę stanowią minerały z grupy piroksenów i amfiboli; brak minerałów charakterystycznych dla mady przemysłowej, m.in. pirytu, hematytu, magnetytu. Uziarnienie odrzańskich osadów ponadkorytowych jest zależne od miejsca i warunków depozycji. Przyrost pionowy osadu na równi zalewowej jest zróżnicowany. Zagadnienia granulometrii powstałych osadów i minerałów ciężkich rozpatruje się na przykładzie osadów powodziowych Nilu, Sekwany i innych rzek.

Skały węglanowe z okolic miejscowości Stolec występują w formie warstw, o miąższości 1,5–4,5 m oraz wkładek wśród skał krzemianowych — łupków łyszczykowych, łupków i gnejsów skaleniowo-kwarcowych. Na podstawie badań petrograficznych wydzielono następujące odmiany skał węglanowych: bezładne marmury kalcytowe, smużyste marmury kalcytowo-dolomitowe, łuseczkowe lub laminowane marmury kalcytowo-dolomitowe z krzemianami, marmury z grafitem. Pozycja skał węglanowych wśród asocjacji metawulkanicznej, cechy petrograficzne, reliktowo zachowane przypuszczalne struktury organiczne i sedymentacyjne wskazują na płytkowodne środowisko sedymentacji osadów węglanowych. Paragenezy mineralne wskazują na metamorfizm w zakresie facji amfibolitowej oraz późniejszą retrogresję związaną z procesami mylonityzacji w facji zieleńcowej ze zwrotem transportu tektonicznego „strop ku SSW”.