2022
Informacje ogólne i występowanie
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Złoża metanu pokładów węgla (MPW) udokumentowane zostały jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Zasoby i wydobycie
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW w Polsce w 2022 r. wyniosły 106 362,35 mln m3. Zasoby bilansowe zmniejszyły się o 298,59 mln m3 w porównaniu z rokiem 2021 (czyli o 0,28%). W 2022 r. udokumentowano 1 nowe złoże metanu jako kopaliny głównej – Anna (+139,16 mln m3). Żadnego złoża nie skreślono z bilansu zasobów. Zatwierdzony został dodatek nr 2 do dokumentacji złoża Dębieńsko 1, w związku z zakończeniem działalności w ramach obowiązującej od 2008 r. koncesji na wydobywanie. Eksploatacja nie została rozpoczęta, natomiast odwiercono otwór, dzięki któremu uzyskano nowe dane o metanonośności pokładów węgla. W wyniku lepszego rozpoznania warunków gazowych nastąpił ubytek zasobów wydobywalnych metanu o 329,67 mln m3. Złoża Dębieńsko 1 oraz Krupiński zostały zaklasyfikowane jako złoża metanu poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego. Ubytki zasobów bilansowych w złożach spowodowane były odmetanowaniem (–308,57 mln m3), emisją metanu poprzez wentylację kopalń (–478,17 mln m3) oraz przeliczaniem zasobów, a przyrosty wynikały z tytułu szczegółowego rozpoznania oraz także z przeliczania zasobów.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (91,74%), które wynoszą 97 575,85 mln m3. Zasoby w kategorii rozpoznania A i B – 8 786,50 mln m3 – to jedynie 8,26% zasobów bilasowych metanu w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 9 410,95 mln m3, z czego 9 315,85 mln m3 to zasoby w kategorii C (98,99% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (1,01%).
Wydobycie metanu w 2022 r. wyniosło 308,57 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. W przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzono obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako "emisja z wentylacją" (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 478,17 mln m3.
Zasoby przemysłowe, określone dla 33 złóż, wynoszą 10 564,32 mln m3 i są mniejsze w porównaniu z rokiem poprzednim o 611,41 mln m3 (czyli o 5,47%), głównie ze wzlędu na wygaśnięcie koncesji dla złoża Dębieńsko 1. Ponadto w bilansie uwzględniono projekty zagospodarowania złóż oraz dodatki do projektów zagospodarowania złóż: Borynia (–1,57 mln m3), Jas-Mos 1 (+5,45 mln m3), Knurów (+113,86 mln m3), Silesia (–34,55 mln m3), Staszic (–19,38 mln m3) oraz Szczygłowice (–1,33 mln m3). Ubytki zasobów spowodowane były też wydobyciem i emisją metanu.
W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski oszacowano zasoby metanu z pokładów węgla przy zastosowaniu obecnie obowiązujących kryteriów wyznaczania złóż metanu z pokładów węgla jako kopaliny głównej i jako kopaliny towarzyszącej. Wyróżniono: zasoby prognostyczne metanu jako kopaliny towarzyszącej, do których zaliczono zasoby metanu udokumentowane w złożach węgla w kategorii D, niewykazywane w rejestrze zasobów; zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej, do których zaliczono pozostałe zasoby do tej pory niedokumentowane, bez wyznaczania zasobów prognostycznych ze względu na stosunkowo dużą niepewność szacowania wielkości zasobów. Zasoby obu kategorii wyznaczono dla pokładów węgla o miąższości od 0,6 m, w granicach strefy złożowej o metanonośności pokładów węgla ≥4,5 m3/Mg csw, do głębokości dokumentowania złoża węgla w przypadku kopaliny towarzyszącej lub do 1 500 m w przypadku kopaliny głównej. Zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej oszacowano poniżej złóż z metanem jako kopaliną towarzyszącą, w złożach bez udokumentowanego metanu jako kopaliny towarzyszącej lub na obszarach niedokumentowanych. Łącznie zasoby prognostyczne metanu w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 1,69 mld m3 (tylko w GZW), a zasoby perspektywiczne 111,27 mld m3 – w tym 1,75 mld m3 w DZW, 94,33 mld m3 w GZW oraz 15,19 mld m3 w LZW*.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Wykaz złóż metanu pokładów węgla (MPW) – mln m3Opracowali: Agnieszka Malon, Maciej Młynarczyk, Marcin Tymiński
* Hadro J., Jureczka J., 2020 – „Metan z pokładów węgla (coalbed methane)". W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 113-119. PIG-PIB, Warszawa.
2021
Informacje ogólne i występowanie
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Złoża metanu pokładów węgla (MPW) udokumentowane zostały jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Zasoby i wydobycie
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW w Polsce w 2021 r. wyniosły 106 660,94 mln m3. Zasoby bilansowe zmniejszyły się o 568,31 mln m3 w porównaniu z rokiem 2020 (czyli o 0,53%). w 2021 r. nie udokumentowano żadnego nowego złoża metanu, żadnego nie skreślono także z bilansu zasobów. Uwzględniono za to dodatki do dokumentacji geologicznych złóż metanu jako kopaliny towarzyszącej złożom węgla kamiennego: Knurów (–184,60 mln m3) oraz Szczygłowice (+65,59 mln m3). Poza wymienionymi dodatkami ubytki zasobów bilansowych w złożach spowodowane były także odmetanowaniem (–286,57 mln m3), emisją metanu poprzez wentylację kopalń (–436,10 mln m3) oraz przeliczaniem zasobów, a przyrosty wynikały z tytułu szczegółowego rozpoznania oraz także z przeliczania zasobów.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (91,67%), które wynoszą 97 775,56 mln m3. Zasoby w kategorii rozpoznania a i B – 8 885,38 mln m3 – to jedynie 8,33% zasobów bilasowych metanu w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 9 411,30 mln m3, z czego 9 316,20 mln m3 to zasoby w kategorii C (98,99% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (1,01%).
Wydobycie metanu w 2021 r. wyniosło 286,57 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i w 2021 r. wyniosła 436,10 mln m3.
Zasoby przemysłowe, określone dla 34 złóż, wynoszą 11 175,73 mln m3 i są mniejsze w porównaniu z rokiem poprzednim o 177,17 mln m3 (czyli o 1,56%). w bilansie uwzględniono projekty zagospodarowania złóż oraz dodatki do projektów zagospodarowania złóż: Borynia (–2,13 mln m3), Brzezinka 3 (+63,82 mln m3), Bzie-Dębina 2-Zachód (–19,25 mln m3), Chwałowice 1 (–9,74 mln m3), Halemba (–0,78 mln m3), Halemba II (–3,84 mln m3), Jankowice (–3,55 mln m3), Marcel 1 (+10,74 mln m3) oraz Silesia (–42,37 mln m3). Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu.
W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski oszacowano zasoby metanu z pokładów węgla przy zastosowaniu obecnie obowiązujących kryteriów wyznaczania złóż metanu z pokładów węgla jako kopaliny głównej i jako kopaliny towarzyszącej. Wyróżniono: zasoby prognostyczne metanu jako kopaliny towarzyszącej, do których zaliczono zasoby metanu udokumentowane w złożach węgla w kategorii D, niewykazywane w rejestrze zasobów; zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej, do których zaliczono pozostałe zasoby do tej pory niedokumentowane, bez wyznaczania zasobów prognostycznych ze względu na stosunkowo dużą niepewność szacowania wielkości zasobów. Zasoby obu kategorii wyznaczono dla pokładów węgla o miąższości od 0,6 m, w granicach strefy złożowej o metanonośności pokładów węgla ≥4,5 m3/Mg csw, do głębokości dokumentowania złoża węgla w przypadku kopaliny towarzyszącej lub do 1 500 m w przypadku kopaliny głównej. Zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej oszacowano poniżej złóż z metanem jako kopaliną towarzyszącą, w złożach bez udokumentowanego metanu jako kopaliny towarzyszącej lub na obszarach niedokumentowanych. Łącznie zasoby prognostyczne metanu w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 1,69 mld m3 (tylko w GZW), a zasoby perspektywiczne 111,27 mld m3 – w tym 1,75 mld m3 w DZW, 94,33 mld m3 w GZW oraz 15,19 mld m3 w LZW*.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
* Hadro J., Jureczka J., 2020 – „Metan z pokładów węgla (coalbed methane)". W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 113-119. PIG-PIB, Warszawa.
2020
Informacje ogólne i występowanie
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Złoża metanu pokładów węgla (MPW) udokumentowane zostały jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Zasoby i wydobycie
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW w Polsce w 2020 r. wyniosły 107 229,25 mln m3. Zasoby bilansowe zmniejszyły się o 2 319,28 mln m3 w porównaniu z rokiem 2019 (czyli o 2,12%). w 2020 r. nie udokumentowano żadnego nowego złoża metanu. Wśród obszarów eksploatowanych złóż węgla kamiennego znalazło się złoże Śmiłowice, z którego rozpoczęto wydobycie. Uwzględniono dodatki do dokumentacji geologicznych złóż metanu jako kopaliny towarzyszącej złożom węgla kamiennego Marcel (–107,80 mln m3) oraz Rydułtowy (–437,66 mln m3), opracowane po wydzieleniu złóż Marcel 1 i Rydułtowy 1. w zasobach węgla kamiennego pozostałych w złożach Marcel i Rydułtowy nie udokumentowano zasobów metanu, dlatego zostały one skreślone z bilansu zasobów. w przypadku złoża Marcel stwierdzono, że pokłady węgla są niemetanonośne lub słabo metanonośne, a zasoby węgla znajdują się powyżej stropu strefy metanowej. w świetle obowiązujących przepisów metan występujący w tym bloku złoża nie spełniał kryteriów bilansowości i brak było uzasadnienia dla uznania metanu za kopalinę towarzyszącą złożu węgla. Jeśli chodzi o złoże Rydułtowy, to brak udokumentowania zasobów metanu jako kopaliny towarzyszącej wynikał z niewielkiej ilości metanu oraz nierównomiernego rozkładu w złożu metanonośności większej od 2,5 m3 CH4/Mg csw. Poza wymienionymi dodatkami, ubytki zasobów bilansowych w złożach spowodowane były także odmetanowaniem (–315,09 mln m3), emisją metanu poprzez wentylację kopalń (–449,48 mln m3) oraz przeliczaniem zasobów. Przyrosty wynikają ze szczegółowego rozpoznania oraz także z przeliczenia zasobów.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (91,92%), które wynoszą 98 561,34 mln mm3. Zasoby w kategorii rozpoznania a i B – 8 667,91 mln m3 – to jedynie 8,08% zasobów bilasowych metanu w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 9 411,45 mln m3, z czego 9 316,35 mln m3 to zasoby w kategorii C (98,99% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (1,01%).
Wydobycie metanu w 2020 r. wyniosło 315,09 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i w 2020 r. wyniosła 451,54 mln m3.
Zasoby przemysłowe, określone dla 33 złóż, w 2020 r. wyniosły 11 352,90 mln m3 i są większe w porównaniu z rokiem poprzednim o 921,42 mln m3 (czyli o 8,83%). w bilansie uwzględniono projekty zagospodarowania złóż oraz dodatki do projektów zagospodarowania złóż: Budryk (+116,20 mln m3), Halemba (–3,80 mln m3), Halemba II (+173,11 mln m3), Murcki (+194,17 mln m3), Pniówek (+304,44 mln m3), Sośnica (–31,48 mln m3), Staszic (+278,12 mln m3), Szczygłowice (–56,42 mln m3), Śmiłowice (+121,72 mln m3), Wesoła (–22,58 mln m3), Zabrze-Bielszowice (–1,33 mln m3). w przypadku złoża Ziemowit pzz nie wpłynął na zmianę zasobów przemysłowych. Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu.
W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski oszacowano zasoby metanu z pokładów węgla przy zastosowaniu obecnie obowiązujących kryteriów wyznaczania złóż metanu z pokładów węgla jako kopaliny głównej i jako kopaliny towarzyszącej. Wyróżniono: zasoby prognostyczne metanu jako kopaliny towarzyszącej, do których zaliczono zasoby metanu udokumentowane w złożach węgla w kategorii D, niewykazywane w rejestrze zasobów; zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej, do których zaliczono pozostałe zasoby do tej pory niedokumentowane, bez wyznaczania zasobów prognostycznych ze względu na stosunkowo dużą niepewność szacowania wielkości zasobów. Zasoby obu kategorii wyznaczono dla pokładów węgla o miąższości od 0,6 m, w granicach strefy złożowej o metanonośności pokładów węgla ≥4,5 m3/Mg csw, do głębokości dokumentowania złoża węgla w przypadku kopaliny towarzyszącej lub do 1 500 m w przypadku kopaliny głównej. Zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej oszacowano poniżej złóż z metanem jako kopaliną towarzyszącą, w złożach bez udokumentowanego metanu jako kopaliny towarzyszącej lub na obszarach niedokumentowanych. Łącznie zasoby prognostyczne metanu w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 1,69 mld m3 (tylko w GZW), a zasoby perspektywiczne 111,27 mld m3 – w tym 1,75 mld m3 w DZW, 94,33 mld m3 w GZW oraz 15,19 mld m3 w LZW*.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
* Hadro J., Jureczka J., 2020 – Metan z pokładów węgla (coalbed methane). W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 113-119. PIG-PIB, Warszawa.
2019
Informacje ogólne i występowanie
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Złoża metanu pokładów węgla (MPW) udokumentowane zostały jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Zasoby i wydobycie
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w 2019 r. wynosiły 109 548,53 mln m3. Zasoby bilansowe wzrosły o 7 527,19 mln m3 w porównaniu z rokiem 2018. w 2019 r. udokumentowano jedno nowe złoże metanu poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego – Dankowice 1 (+306,65 mln m3). w obrębie obszarów eksploatowanych złóż węgla kamiennego znalazły się złoża: Jas-Mos 1, Marcel 1 oraz Rydułtowy 1, z których rozpoczęto wydobycie. Natomiast złoża Anna 1, Marcel oraz Rydułtowy przeniesiono do złóż poza obszarami eksploatacji węgla kamiennego. Zatwierdzono dodatki do dokumentacji geologicznych dla następujących złóż: Jankowice-Wschód (–2,36 mln m3), Lędziny (złoże metanu jako kopaliny towarzyszącej złożu węgla kamiennego: –660,18 mln m3), Lędziny (złoże metanu jako kopaliny głównej w złożu: –6 588,09 mln m3), Murcki (+6 327,26 mln m3), Śmiłowice (–674,31 mln m3), Wesoła (+4 704,42 mln m3), Zabrze-Bielszowice (+269,22 mln m3), Ziemowit (+4 471,23 mln m3). Ubytki zasobów w złożach spowodowane były także odmetanowaniem (–336,06 mln m3) oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń (–471,26 mln m3), a przyrosty wynikały z tytułu szczegółowego rozpoznania oraz z tytułu przeliczenia zasobów.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (91,94%), które wynoszą 100 718,65 mln m3. Zasoby w kategorii rozpoznania a i B – 8 829,88 mln m3 – to jedynie 8,06% zasobów bilasowych metanu w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 9 411,45 mln m3, z czego 9 316,35 mln m3 to zasoby w kategorii C (98,99% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (1,01%).
Wydobycie metanu w 2019 r. wyniosło 336,06 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 471,26 mln m3.
Zasoby przemysłowe, określone dla 33 złóż, wynoszą 10 431,48 mln m3 i są większe w porównaniu z rokiem poprzednim o 3 991,75 mln m3 (czyli o 61,99%). w bilansie uwzględniono następujące projekty zagospodarowania złóż oraz dodatki do projektów zagospodarowania złóż: Bzie-Dębina 1-Zachód (+94,83 mln m3), Chudów-Paniowy 1 (+133,50 mln m3), Jankowice (+97,26 mln m3), Jas-Mos 1 (+4,75 mln m3), Knurów (+193,76 mln m3), Marcel 1 (+53,76 mln m3), Murcki (+3,67 mln m3), Rydułtowy (+9,01 mln m3), Rydułtowy 1 (+195,87 mln m3), Silesia (+371,87 mln m3), Sośnica (+639,41 mln m3), Staszic (–34,00 mln m3), Wesoła (+261,90 mln m3), Zabrze-Bielszowice (+59,64 mln m3), Ziemowit (+1 879,40 mln m3). Ponadto dla złoża Mszana zatwierdzona została dokumentacja geologiczno-inwestycyjna, ustalająca zasoby przemysłowe kopaliny (+52,96 mln m3). Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu.
W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski oszacowano zasoby metanu z pokładów węgla przy zastosowaniu obecnie obowiązujących kryteriów wyznaczania złóż metanu z pokładów węgla jako kopaliny głównej i jako kopaliny towarzyszącej. Wyróżniono: zasoby prognostyczne metanu jako kopaliny towarzyszącej, do których zaliczono zasoby metanu udokumentowane w złożach węgla w kategorii D, niewykazywane w rejestrze zasobów; zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej, do których zaliczono pozostałe zasoby do tej pory niedokumentowane, bez wyznaczania zasobów prognostycznych ze względu na stosunkowo dużą niepewność szacowania wielkości zasobów. Zasoby obu kategorii wyznaczono dla pokładów węgla o miąższości od 0,6 m, w granicach strefy złożowej o metanonośności pokładów węgla ≥4,5 m3/Mg csw, do głębokości dokumentowania złoża węgla w przypadku kopaliny towarzyszącej lub do 1 500 m w przypadku kopaliny głównej. Zasoby perspektywiczne metanu jako kopaliny głównej oszacowano poniżej złóż z metanem jako kopaliną towarzyszącą, w złożach bez udokumentowanego metanu jako kopaliny towarzyszącej lub na obszarach niedokumentowanych. Łącznie zasoby prognostyczne metanu w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 1,69 mld m3 (tylko w GZW), a zasoby perspektywiczne 111,27 mld m3 – w tym 1,75 mld m3 w DZW, 94,33 mld m3 w GZW oraz 15,19 mld m3 w LZW*.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
* Hadro J., Jureczka J., 2020 – Metan z pokładów węgla (coalbed methane). W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 113-119. PIG-PIB, Warszawa.
2018
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w 2018 r. wynosiły 102 021,34 mln m3. w 2018 r. udokumentowano 3 nowe złoża metanu, poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego – Jas-Mos 1 (+107,96 mln m3), Makoszowy (+446,13 mln m3) oraz Śląsk-Pole Panewnickie (+231,10 mln m3). Zatwierdzono dodatki do dokumentacji geologicznych dla złóż: Krupiński (–19,75 mln m3), Pniówek (+2 649,65 mln m3) i Sośnica (+1 644,30 mln m3). w przypadku złoża węgla kamiennego i metanu pokładów węgla Jas-Mos, zatwierdzony został dodatek do dokumentacji, rozliczający zasoby po wydzieleniu z niego nowego złoża Jas-Mos 1. w obecnych granicach złoża węgla kamiennego Jas-Mos nie stwierdzono zasobów metanu, stąd złoże metanu Jas-Mos skreślone zostało z bilansu zasobów (–46,12 mln m3). Ubytki zasobów w poszczególnych złożach spowodowane były także odmetanowaniem (–320,94 mln m3) oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń (–541,65 mln m3), a przyrosty wynikały z tytułu szczegółowego rozpoznania oraz z tytułu przeliczenia zasobów.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (90,93%), które wynoszą 92 764,34 mln m3. Zasoby w kategorii rozpoznania a i B – 9 257,00 mln m3 – to jedynie 9,07% zasobów bilasowych w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 11 410,12 mln m3, z czego 11 315,02 mln m3 to zasoby w kategorii C (99,17% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (0,83%)
Wydobycie metanu w 2018 r. wyniosło 320,94 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 541,65 mln m3.
Zasoby przemysłowe, określone dla 27 złóż, wynoszą 6 439,73 mln m3 i są większe w porównaniu z rokiem poprzednim o 748,41 mln m3. w 2018 r. wykonano dodatki do projektów zagospodarowania złóż: Budryk (+960,09 mln m3), Staszic (–5,86 mln m3) oraz Zofiówka (+6,62 mln m3). Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW) charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Na koniec 2009 r.* geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniono na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy wiążą się z Lubelskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne około 15 mld m3) oraz z Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne 1,75 mld m3).
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
*Kwarciński J., 2011 – Metan z pokładów węgla kamiennego. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 63-70. PIG-PIB, Warszawa.
2017
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystuje się odwiercone otwory wiertnicze i, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje pokłady węgla dzięki wypełnieniu szczelin przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu ze źródeł niekonwencjonalnych.
W Polsce metan pokładów węgla udokumentowano jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, dlatego trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW występują w 62 złożach na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i według stanu na 31.12.2017 r. wynoszą 96 947,67 mln m3. Zasoby bilansowe wzrosły o 993,86 mln m3 w porównaniu z 2016 r. w 2017 r. udokumentowano 1 nowe złoże metanu, poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego – Rydułtowy 1 (510,51 mln m3), oraz zatwierdzono dodatki do dokumentacji geologicznych złóż: Budryk (–763,34 mln m3) i Zofiówka (+1 341,81 mln m3). Ubytki zasobów w poszczególnych złożach spowodowane były także odmetanowaniem (–332,14 mln m3) oraz emisją metanu w wyniku wentylacji kopalń (–545,79 mln m3), a przyrosty wynikały z tytułu szczegółowego rozpoznania oraz z tytułu przeliczenia zasobów.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (89,95%), które wynoszą 87 201,06 mln m3. Zasoby w kategorii rozpoznania a i B – 9 746,61 mln m3 – to jedynie 10,05% zasobów bilansowych w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 11 411,53 mln m3, z czego 11 316,43 mln m3 to zasoby w kategorii C (99,17% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (0,83%).
Wydobycie metanu w 2017 r. wyniosło 332,14 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego, oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzono obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podano w tabeli 1 jako „emisję z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 543,04 mln m3.
Zasoby przemysłowe, określone dla 29 złóż, wynoszą 5 691,32 mln m3 i w porównaniu z rokiem poprzednim są mniejsze o 161,54 mln m3. w 2017 r. wykonano dodatki do projektów zagospodarowania złóż: Borynia, Chudów-Paniowy 1, Halemba, Jankowice, Knurów, Marcel, Staszic, Szczygłowice, Wesoła oraz Zabrze-Bielszowice. Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe (GZW) charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Na koniec 2009 r.* geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniono na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy wiążą się z Lubelskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne około 15 mld m3) oraz z Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne 1,75 mld m3).
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
*Kwarciński J., 2011 – Metan z pokładów węgla kamiennego. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 63-70. PIG-PIB, Warszawa.
2016
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystuje się odwiercone otwory wiertnicze i używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje pokłady węgla dzięki wypełnieniu szczelin przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu ze źródeł niekonwencjonalnych.
W Polsce metan pokładów węgla udokumentowano jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, dlatego trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla z jednej strony jest podyktowane względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW występują w 63 złożach na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i według stanu na 31.12.2016 r. wynoszą 95 953,81 mln m3. Zasoby bilansowe wzrosły o 5 180,97 mln m3 w porównaniu z 2015 r. w 2016 r. udokumentowano 4 nowe złoża metanu – jedno na obszarze eksploatowanych złóż węgla kamiennego – Chwałowice 1 (986,54 mln m3), dwa poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego – Anna (41,92 mln m3) i Marcel 1 (209,13 mln m3) oraz jedno złoże metanu jako kopaliny głównej – Wilchwy (57,17 mln m3). Zatwierdzono dodatki do dokumentacji geologicznych dla złóż: Rydułtowy (+144,60 mln m3) oraz Szczygłowice (+4 251,25 mln m3). z bilansu skreślone zostały złoża: Chwałowice (–319,44 mln m3) i Wujek-część Stara Ligota (–12,77 mln m3). Pozostałe ubytki zasobów w poszczególnych złożach spowodowane były odmetanowaniem oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń.
Zdecydowaną większość zasobów bilansowych metanu stanowią zasoby rozpoznane w kategorii C (90,67%), które wynoszą 87 004,34 mln m3. Zasoby w kategorii rozpoznania a i B – 8 949,47 mln m3 – to jedynie 9,33% zasobów bilansowych w Polsce. Zasoby pozabilansowe metanu udokumentowano w 8 złożach i wynoszą one 11 419,08 mln m3, z czego 11 323,98 mln m3 to zasoby w kategorii C (99,17% wszystkich zasobów pozabilansowych metanu), a tylko 95,10 mln m3 – zasoby w kategorii A i B (0,83%).
Wydobycie metanu w 2016 r. wyniosło 357,09 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego, oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzono obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podano w tabeli 6.1 jako „emisję z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 547,22 mln m3. w 2016 r. rozpoczęto eksploatację metanu ze złóż: Anna 1, Pawłowice 1 oraz Jankowice-Wschód.
Zasoby przemysłowe, określone dla 30 złóż, wynoszą 5 852,86 mln m3 i w porównaniu z rokiem poprzednim są większe o 34,08 mln m3. w 2016 r. wykonano dodatki do projektów zagospodarowania złóż dla złóż: Anna 1, Halemba II, Rydułtowy, Silesia, Staszic, Szczygłowice, Wieczorek oraz Ziemowit. Ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem i emisją metanu.
Jak wspomniano, Górnośląskie Zagłębie Węglowe ma największy potencjał złożowy koncentracji MPW. Na koniec 2009 r.* geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniono na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy wiążą się z Lubelskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne około 15 mld m3) oraz z Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne 1,75 mld m3).
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
*Kwarciński J., 2011 – Metan z pokładów węgla kamiennego. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 63-70. PIG-PIB, Warszawa.
2015
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. w wyniku eksploatacji górniczej ciśnienie w górotworze obniża się, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan jest ujmowany przez zakłady odmetanowania kopalń w trakcie robót wyprzedzających. Część tego gazu, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, jest emitowana wraz z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystuje się odwiercone otwory wiertnicze i używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje pokłady węgla dzięki wypełnieniu szczelin przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu ze źródeł niekonwencjonalnych.
W Polsce metan pokładów węgla udokumentowano jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, dlatego trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW występują w 60 złożach na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i według stanu na 31.12.2015 r. wynoszą 90 772,84 mln m3. Zasoby bilansowe wzrosły o 3 972,88 mln m3 w porównaniu z 2014 r. w 2015 r. udokumentowano trzy nowe złoża metanu – jedno na obszarze eksploatowanych złóż węgla kamiennego (Pokój; zasoby pozabilansowe) oraz dwa poza obszarami eksploatacji złóż węgla kamiennego (Studzienice 1 – 1 765,53 mln m3 i Żory-Suszec 1 – 35,53 mln m3). Zatwierdzono też dodatki do dokumentacji geologicznej dla złóż: Borynia (+1 232,42 mln m3), Brzeszcze (+726,80 mln m3), Halemba II (+1 196,30 mln m3) oraz Śmiłowice (–887,31 mln m3). Ze względu na korektę w operacie ewidencyjnym nastąpił przyrost zasobów w złożu Jankowice (+348,22 mln m3). Ubytki zasobów w poszczególnych złożach wynikają z wydobycia i emisji metanu podczas wentylacji kopalń.
Wydobycie metanu w 2015 r. wyniosło 320,49 mln m3. Wielkość ta odnosi się do odmetanowania, czyli obejmuje metan ujmowany przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podano w tabeli 1 jako emisję z wentylacją (w złożach udokumentowanych) i wyniosła ona 522,62 mln m3. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzono występowanie metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. w 2015 r. rozpoczęto eksploatację metanu ze złoża Bzie-Dębina 2-Zachód.
Zasoby przemysłowe, określone w odniesieniu do 27 złóż, wynoszą 5 818,78 mln m3 i są większe w porównaniu z rokiem poprzednim o 207,43 mln m3. Główną przyczyną wzrostu ilości zasobów było opracowanie dodatków do projektów zagospodarowania złóż dla złóż: Brzeszcze, Bzie Dębina 2 – Zachód oraz Chwałowice. Ubytki zasobów są spowodowane wydobyciem i emisją metanu.
Jak wspomniano, Górnośląskie Zagłębie Węglowe ma największy potencjał złożowy koncentracji MPW. Na koniec 2009 r.* geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniono na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy wiążą się z Lubelskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne około 15 mld m3) oraz z Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym (zasoby perspektywiczne 1,75 mld m3).
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
*Kwarciński J., 2011 – Metan z pokładów węgla kamiennego. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 63-70. PIG-PIB, Warszawa.
2014
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. Pod wpływem eksploatacji górniczej obniża się ciśnienie w górotworze, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan ujmowany jest robotami wyprzedzającymi przez zakłady odmetanowania kopalń. Część jego, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, emitowana jest z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla podyktowane jest z jednej strony względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony, traktowane jest jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby bilansowe wydobywalne MPW występują w 58 złożach w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i według stanu na 31.12.2014 r. wynoszą 86 800 mln m3. w stosunku do zeszłego roku przybyło 5 nowych złóż metanu, a zasoby bilansowe wzrosły o około 1 367 mln m3. w 2014 r. zatwierdzone zostały dokumentacje następujących nowych złóż metanu: trzy dla metanu jako kopaliny towarzyszącej w złożach węgla kamiennego – Barbara-Chorzów 2 (+25,33 mln m3), Brzezinka 3 (+134,05 mln m3) i Bzie-Dębina 2 (+645,72 mln m3) oraz dwie dokumentacje metanu jako kopaliny głównej – Jankowice-Wschód i Mszana (+57,40 mln m3). Trzy nowe złoża metanu jako kopaliny towarzyszącej wyodrębnione zostały ze złóż, odpowiednio: Barbara-Chorzów (–28,18 mln m3), Brzezinka-2 (–134,06 mln m3), Bzie-Dębina 1 (–518,52 mln m3), co spowodowało zmniejszenie zasobów metanu w tych złożach poprzez zatwierdzenie dodatków do dokumentacji geologicznych, przy czym zasoby metanu złoża Barbara-Chorzów zostały całkowicie anulowane, a złoże skreślone z bilansu. Poza wymienionymi powyżej dokumentacjami i dodatkami do dokumentacji, w 2014 r. zostały zatwierdzone jeszcze: dodatek nr 2 dla złoża Jankowice i dodatek nr 2 dla złoża Knurów. w złożu Jankowice zasoby metanu zostały skorygowane w niewielkim stopniu, natomiast w złożu Knurów nastąpił duży przyrost zasobów – z 71,60 mln m3 do 1 768,28 mln m3, co było główną przyczyną wzrostu całkowitych zasobów bilansowych wydobywalnych metanu w stosunku do ubiegłego roku. Ubytki zasobów w poszczególnych złożach spowodowane były wydobyciem oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń.
Wydobycie metanu wyniosło 293,4 mln m3. Jest to wielkość, oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 471,17 mln m3. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny. w 2014 r. rozpoczęto eksploatację metanu ze złoża Knurów, natomiast zakończono w złożu Silesia Głęboka.
Zasoby przemysłowe określone zostały dla 26 złóż i wynoszą 5 611,35 mln m3. Główną przyczyną przyrostu zasobów było opracowanie nowego projektu zagospodarowania złoża dla złoża Krupiński, ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem metanu.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne(1) metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniane są na koniec 2009 r. na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy związane są z Lubelskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi ok. 15 mld m3 oraz Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi 1,75 mld m3.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
(1)Kwarciński J., 2011 – Metan z pokładów węgla kamiennego. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 63-70. PIG-PIB, Warszawa.
2013
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. Pod wpływem eksploatacji górniczej obniża się ciśnienie w górotworze, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan ujmowany jest robotami wyprzedzającymi przez zakłady odmetanowania kopalń. Część jego, niepowodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, emitowana jest z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla podyktowane jest z jednej strony względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony, traktowane jest jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby MPW występują w 53 złożach w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. w 2013 r. zostały zatwierdzone/przyjęte zawiadomieniem dokumentacje dwóch złóż węgla i metanu: Anna 1 oraz Śmiłowice. Zasoby wydobywalne bilansowe według stanu na 31.12.2013 r. wynoszą 85,4 mld m3, w tym: w obszarach eksploatowanych złóż węgla – 39,5 mld m3 w 31 złożach, poza obszarami eksploatacji złóż węgla – 19,9 mld m3 w 14 złożach oraz w 8 złożach, w których metan występuje jako kopalina główna – 26,0 mld m3. Zasoby wydobywalne bilansowe MPW zmniejszyły się o ok. 2,18 mld m3 w stosunku do stanu z 2012 r. Zmiana zasobów jest wypadkową przyrostów i ubytków w poszczególnych złożach. Główną przyczyną wzrostu było udokumentowanie złoża Śmiłowice z zasobami wydobywalnymi bilansowymi wynoszącymi 3,76 mld m3 oraz zatwierdzenie dodatku nr 3 do dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego Chudów – Paniowy 1 z zasobami wynoszącymi 539,71 mln m3. Ubytek zasobów w największym stopniu spowodowany był przyjęciem dodatku nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża metanu z węgla kamiennego Paniowy – Mikołów – Panewniki. Pozostałe ubytki zasobów bilansowych spowodowane były wydobyciem oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń.
Wydobycie metanu wyniosło 274,21 mln m3. Jest to wielkość, oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 6.1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 456,98 mln m3. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny.
Zasoby przemysłowe określone zostały dla 26 złóż i wynoszą 6 913,92 mln m3. Główną przyczyną przyrostu zasobów było opracowanie nowego projektu zagospodarowania złoża dla złoża Krupiński, ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem metanu.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Według ostatnich badań(1), geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniane są na koniec 2009 r. na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy związane są z Lubelskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi ok. 15 mld m3 oraz Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi 1,75 mld m3.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
(1) J. Kwarciński, 2011 – „Metan pokładów węgla” w „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r.” pod red. S. Wołkowicza, T. Smakowskiego, S. Speczika. PIG-PIB Warszawa.
2012
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. Pod wpływem eksploatacji górniczej obniża się ciśnienie w górotworze, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan ujmowany jest robotami wyprzedzającymi przez zakłady odmetanowania kopalń. Część jego, nie powodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, emitowana jest z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla podyktowane jest z jednej strony względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony, traktowane jest jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby MPW występują w 51 złożach w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. w porównaniu do roku 2011, z bilansu wyłączono cztery złoża: Anna-Pole Południowe, Ćwiklice, Silesia-Dankowice-Jawiszowice i Studzienice. Złoża te zostały przedokumentowane w 2004 r. w ramach „Weryfikacji zasobów niezagospodarowanych złóż węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym” – etap II”. w 2012 r. przyjęta została zawiadomieniem dokumentacja nowego złoża węgla i metanu Morcinek 1. Złoże to zostało wyodrębnione ze złoża Morcinek. Zasoby wydobywalne bilansowe według stanu na 31.12.2012 r. wynoszą 87,6 mld m3, w tym: w obszarach eksploatowanych złóż węgla – 39,3 mld m3 w 30 złożach, poza obszarami eksploatacji złóż węgla – 16,1 mld m3 w 13 złożach oraz w 8 złożach, w których metan występuje jako kopalina główna – 32,2 mld m3. Zasoby wydobywalne bilansowe MPW zmniejszyły się o ok. 1,52 mld m3 w stosunku do stanu z 2011 r. Zmiana zasobów jest wypadkową przyrostów i ubytków w poszczególnych złożach. Główny ubytek zasobów bilansowych w 2012 r. spowodowany był przede wszystkim wyłączeniem z bilansu czterech złóż metanu (ubytek o 3,5 mld m3). Pozostałe ubytki zasobów bilansowych spowodowane były wydobyciem oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń. Znaczny ubytek zasobów, związany z wyłączeniem z bilansu czterech złóż, zrekompensowany został przyrostem zasobów metanu w złożu Krupiński (ok. 2,02 mld m3). w 2012 r. przyjęty został zawiadomieniem dodatek nr 4 do dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego Krupiński, wykonany w związku z przejęciem części zasobów węgla kamiennego złoża Żory-Suszec.
Wydobycie metanu wyniosło 277,96 mln m3. Jest to wielkość, oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego oraz metan eksploatowany samodzielnie, na zasadzie samowypływu gazu z otworów wiertniczych, sięgających do zrobów zlikwidowanych kopalń węgla kamiennego. Ilość metanu, wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 6.1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 461,98 mln m3. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny.
Zasoby przemysłowe określone zostały dla 26 złóż i wynoszą 6 143,57 mln m3.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Według ostatnich badań(1), geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniane są na koniec 2009 r. na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy związane są z Lubelskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi ok. 15 mld m3 oraz Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi 1,75 mld m3.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
(1) J. Kwarciński, 2011 – „Metan pokładów węgla” w „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r.” pod red. S. Wołkowicza, T. Smakowskiego, S. Speczika. PIG-PIB Warszawa.
2011
Metan pokładów węgla (MPW) występuje w postaci cząsteczek gazu zaabsorbowanych na ziarnach węgla. Pod wpływem eksploatacji górniczej obniża się ciśnienie w górotworze, następuje desorpcja metanu i uwalnia się on do wyrobisk górniczych. Powoduje to ogromne zagrożenie dla kopalń węgla kamiennego. Głównie z tego powodu metan ujmowany jest robotami wyprzedzającymi przez zakłady odmetanowania kopalń. Część jego, nie powodująca nadmiernych zagrożeń przy eksploatacji węgla kamiennego, emitowana jest z powietrzem wentylacyjnym.
W ostatnich latach opracowano technologię odzysku metanu powierzchniowymi otworami wiertniczymi. Wykorzystując odwiercone otwory wiertnicze, używając specjalistycznych technologii, rozszczelinowuje się pokłady węgla, wypełniając szczeliny przepuszczalnym medium (zazwyczaj piaskiem). Następnie obniża się ciśnienie, spompowując wodę złożową, co powoduje desorpcję i emisję metanu. Takie wykorzystanie metanu pokładów węgla jest traktowane jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł.
Metan pokładów węgla (MPW) udokumentowany został jedynie w złożach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Rozpoznanie warunków metanowych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Lubelskiego Zagłębia Węglowego jest bardzo słabe, a stwierdzone koncentracje metanu są znacznie mniejsze, stąd trudno jest obecnie ocenić ich znaczenie gospodarcze.
Wykorzystanie metanu pokładów węgla podyktowane jest z jednej strony względami bezpieczeństwa prowadzenia robót górniczych, a z drugiej strony, traktowane jest jako pozyskiwanie gazu z niekonwencjonalnych źródeł, ze względu na formę jego występowania, która wymaga zastosowania specjalnych desorpcyjnych technologii odzysku.
Udokumentowane zasoby MPW występują w 54 złożach w obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. w 2011 r. przyjęta została zawiadomieniem dokumentacja nowego złoża metanu pokładów węgla kamiennego: „Żory-Warszowice”. Złoże to zostało wyodrębnione z dwóch złóż: „Warszowice-Pawłowice Północne” i „Żory”. Drugie nowe złoże metanu – Wujek-część Stara Ligota – powstało w wyniku przekazania części zasobów węgla i metanu ze złoża Staszic. Zasoby wydobywalne bilansowe według stanu na 31.12.2011 r. wynoszą 89,1 mld m3, w tym: w obszarach eksploatowanych złóż węgla – 34,3 mld m3 w 29 złożach, poza obszarami eksploatacji złóż węgla – 22,6 mld m3 w 17 złożach oraz w 8 złożach, w których metan występuje jako kopalina główna – 32,2 mld m3. Zasoby wydobywalne bilansowe MPW zmniejszyły się o ok. 0,86 mld m3 w stosunku do stanu z 2010 r. Zmiana zasobów jest wypadkową przyrostów i ubytków w poszczególnych złożach. Główny ubytek wynika z rozliczenia zasobów złóż „Warszowice-Pawłowice Północne” i „Żory”, po wyodrębnieniu z nich nowego złoża „Żory-Warszowice”. w sumie ubytek zasobów z obu tych złóż wyniósł –1,88 mln m3, natomiast zasoby złoża „Żory-Warszowice” obliczone zostały w ilości +1,30 mln m3. Stąd ubytek zasobów metanu wyniósł –0,57 mln m3. Pozostałe ubytki zasobów bilansowych spowodowane były wydobyciem oraz emisją metanu poprzez wentylację kopalń. Znaczący przyrost zasobów nastąpił w złożu „Bzie-Dębina 2 – Zachód” (+0,13 mln m3) i spowodowany był przyjęciem bez zastrzeżeń dodatku nr 1 do dokumentacji geologicznej.
Wydobycie metanu wyniosło 244,8 mln m3. Jest to wielkość oznaczająca odmetanowanie, czyli ilość metanu ujmowanego przez stacje odmetanowania poszczególnych kopalń węgla kamiennego. Ilość metanu wyemitowanego wraz z powietrzem kopalnianym systemem wentylacji podana została w tabeli 1 jako „emisja z wentylacją” (w złożach udokumentowanych) i wyniosła 489,5 mln m3. w przypadku kilku złóż (ze względu na możliwości techniczne kopalń) wielkość emisji obejmuje także metan pochodzący ze strefy niskometanowej – części złoża węgla kamiennego, w której stwierdzona została obecność metanu, jednak ze względu na jego niską zawartość nie udokumentowano zasobów tej kopaliny.
Zasoby przemysłowe określone zostały dla 22 złóż i wynoszą 5 601,52 mln m3.
Górnośląskie Zagłębie Węglowe charakteryzuje się największym potencjałem złożowych koncentracji MPW. Według ostatnich badań(1), geologiczne zasoby prognostyczne i perspektywiczne metanu pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym oceniane są na koniec 2009 r. na około 107 mld m3. Znacznie mniejsze perspektywy związane są z Lubelskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi ok. 15 mld m3 oraz Dolnośląskim Zagłębiem Węglowym z zasobami perspektywicznymi 1,75 mld m3.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia zestawiono w tabeli 1.
Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński
(1) J. Kwarciński, 2011 – „Metan pokładów węgla” w „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r.” pod red. S. Wołkowicza, T. Smakowskiego, S. Speczika. PIG-PIB Warszawa.
