Alojzy Alth

alth 1Alojzy Alth urodził się 2.VI.1819 w Czerniowcach. Szkołę średnią i kurs filozofii ukończył w Czerniowcach, a następnie uzyskał w 1841 r. doktorat prawa we Lwowie. Ponieważ postanowił zostać adwokatem, złożył w tym celu egzamin na rzecznika. Przepisy ograniczyły jednak liczbę adwokatów i młody prawnik musiał czekać do roku 1848, aby móc otworzyć biuro adwokackie. Jednak wbrew pozorom nie prawo leżało w centrum jego zainteresowań, lecz nauki geologiczne. Już od 1840 roku publikował artykuły i prace naukowe z dziedziny geologii dynamicznej w roczniku "Jahrbuch für Mineralogie" ("Rocznik mineralogiczny"). Rozmówców jego zaskakiwała swoboda, z jaką młody człowiek, prawnik z zawodu, mówił o ruchach górotwórczych i siłach je wywołujących. Wyliczał przy tym skamieniałości kredowe i trzeciorzędowe z okolic Lwowa, Podola, Czerniowiec i Zaleszczyk. W 1841 roku Alth opublikował pracę, w której rozpatrywał rozmieszczenie granitów od Mariampola aż po Dniestr. W tej pracy wyróżnił także trzy fazy ruchów górotwórczych w Karpatach. Trzecia praca z 1846 roku traktowała o źródłach mineralnych na Bukowinie.

Geologią i mineralogią interesował się również po roku 1848, gdy otworzył już biuro adwokackie i został posłem czerniowieckim do lwowskiego sejmu prowincjonalnego. W roku 1855 przeniósł swą kancelarię do Krakowa. W trzy lata później zajmował się geologią już jako członek Krakowskiego Towarzystwa Naukowego. W tym samym roku ogłosił rozprawę o formacji gipsowej. W 1862 roku został mianowany profesorem zwyczajnym mineralogii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Równolegle jednak kontynuował do roku 1876 pracę adwokacką.

Rok 1869 był kolejnym wielkim sukcesem Altha. W roku tym ukazała się jego znakomita książka "Zasady mineralogii", która była obszernym polskim podręcznikiem. Pisana językiem starannym, wprowadzała wiele pojęć zupełnie nowych, jak np. "dwuścian" w odniesieniu do postaci krystalograficznej.

Profesora bardzo interesowały Tatry i Podole. Był przecież geologiem. W Tatrach udało mu się stwierdzić obecność gnejsów w Czerwonych Wierchach. Odkrył także, że główną masą budującą Czerwone Wierchy są wapienie. W otoczeniu wapieni można jednak odkryć skupiska gnejsów i granitów. Swoim odkryciem rzucił nowe światło na tektonikę Tatr Zachodnich. W dorobku naukowym Altha znaleźć można również prace z dziedziny paleontologii. Najcenniejsza z nich nosi tytuł "O wapieniu niżniowskim i jego skamielinach", którą napisał przy współudziale Bieniasza i Łomnickiego. Jeszcze w 1870 roku wydał książkę pod tytułem "Rzecz o ropie i wosku ziemnym w Galicji", która ugruntowała jego pozycję w świecie geologicznym. Wiele pomniejszych prac umieścił Alth w "Atlasie Geologicznym Galicji", wydawanym przez Akademię Umiejętności. W ciągu całego życia wydał ponad czterdzieści prac o tematyce geologicznej w języku polskim, niemieckim i francuskim. Zasługi Altha dla rozwoju geologii polskiej były ogromne. Doceniali je również inni polscy naukowcy. W 1862 roku został pierwszym polskim profesorem mineralogii i geologii na Uniwersytecie Jagiellońskim; stanowisko to piastował do końca swego życia. Zmarł 4.VI.1886 r. w Krakowie.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • J. Twarogowski - Poczet wielkich geologów, Warszawa, 1974;
  • S. Czarniecki - Postać Staszica utrwalona w nazewnictwie nauk o ziemi, Muzeum Stanisława Staszica, Piła, 1994;