granit

Skały - Skały magmowe

Spis treści

SKAŁY MAGMOWE

Granit pismowySkały magmowe to produkty krystalizacji stopu magmowego zakrzepłego w różnych warunkach, masach i formach. W zależności od tego, czy powstały w głębi Ziemi, czy na jej powierzchni, dzieli się je na głębinowe i wylewne.

 

Skały głębinowe, zwane też plutonicznymi lub abisalnymi zastygły powoli w dużych masach na znacznej głębokości, w warunkach wysokiego ciśnienia i powolnego spadku temperatury. Składniki lotne rozpuszczone w stygnącej magmie zostają prawie całkowicie zatrzymane.

 

Utwory, które tworzyły się na mniejszej głębokości, na ogół z mniejszych porcji magmy, oddzielonych od głównego zbiornika, określamy jako subwulkaniczne (hipabisalne). Występują przeważnie w postaci intruzji zgodnych z uławiceniem takich jak sille, lakkolity i lopolity. Niższe ciśnienie i temperatura powodują szybsze zestalenie się i uwolnienie składników gazowych.

 

Skały wulkaniczne zaś, powstawały w wyniku zakrzepnięcia law wylewających się na powierzchnię. Niskie ciśnienie i temperatura sprzyjają wydzieleniu frakcji gazowej. Lawa rozlewa się na powierzchni w formie potoków lawowych lub jest wyrzucana pod ciśnieniem wysoko do atmosfery, opadając następnie w formie drobnego popiołu i okruchów (lapille).

 

Z warunkami krystalizacji skał magmowych związana jest ich struktura. Skały plutoniczne są pełnokrystaliczne (struktura holokrystaliczna), najczęściej tak grubokrystaliczne, że składniki ich można rozróżnić gołym okiem. Przyczyną tego jest powolny spadek ciśnienia i temperatury a także obecność wspomnianych wcześniej składników lotnych, które przyczyniają się do większej płynności tego stopu magmowego.

 

Skały wulkaniczne – wylewne – powstały w wyniku szybkiego zakrzepnięcia lawy na lądzie lub na dnie zbiorników wodnych, w warunkach szybkiego spadku temperatury i ciśnienia. Cechują się obecnością przeważnie jednorodnego ciasta skalnego (szkliwa i produktów jego odszklenia), w którym niekiedy tkwią wcześniej powstałe prakryształy (struktura hipokrystaliczna). Szybki spadek ciśnienia i odgazowanie lawy powoduje powstanie tekstury pęcherzykowatej.

 

Skały subwulkaniczne zajmują stanowisko pośrednie, najczęściej są pełnokrystaliczne (holokrystaliczne), lecz bardziej drobnoziarniste i nierównoziarniste.

 

W zależności od zawartości krzemionki skały magmowe dzieli się na:

  • skały kwaśne – powyżej 66% SiO2
  • skały pośrednie – 52-66% SiO2
  • skały zasadowe – 45-52% SiO2
  • skały ultrazasadowe – poniżej 45% SiO2

 

W skorupie ziemskiej dominują dwie grupy skał magmowych. Uboższa w SiO2 obejmuje skały wulkaniczne grupy bazaltów, bogatsze w SiO2 to skały plutoniczne należące do grupy granitów.