W dniach 8-10 maja 2023 r. w siedzibie słoweńskiej służby geologicznej (GeoZS) w Lublanie odbyła się 38. Konferencja Konsorcjum Informacji Geologicznej (38th Conference of the Geoscience Information Consortium - GIC). Celem Konsorcjum jest wymiana „know-how” w zakresie wykorzystania i zarządzania systemami informacji geologicznej pomiędzy organizacjami służb geologicznych na świecie. Doroczna konferencja GIC stanowi ważne forum, na którym poszczególne służby geologiczne dyskutują o wyzwaniach ery cyfrowej w naukach geologicznych, a także przedstawiają swoje działania i informują o aktualnych osiągnięciach w tym sektorze.
Podczas spotkania Państwowy Instytut Geologiczny - PIB reprezentowali:
- zdalnie: Zastępca dyrektora ds. służby geologicznej dr Andrzej Głuszyński oraz Piotr Gałkowski z Zakładu Utrzymania i Rozwoju Systemów Dziedzinowych,
- osobiście: Katarzyna Jóźwik z Zakładu Kartografii Geologicznej).
Pierwszy dzień spotkania w Lublanie poświęcono omówieniu działań i najnowszych osiągnięć służby będącej gospodarzem spotkania. Przedstawiono prezentacje związane z udziałem słoweńskiej służby geologicznej w projekcie EPOS (System Obserwacji Płyty Europejskiej, ang. European Plate Observing System) i włączeniem danych geologicznych pochodzących z obserwacji terenowych do słoweńskiej infrastruktury badawczej EPOS, jak również prezentacje dotyczące zapobiegania i wykrywania szerokiego spektrum geozagrożeń, w tym tych związanych z wodą, osuwiskami czy obrywami skalnymi.
Większość drugiego dnia spotkania zajęła sesja, na której przedstawiono raporty poszczególnych służb geologicznych. Prezentowano osiągnięcia konkretnych jednostek, realizowane ważniejsze projekty, wskazywano także problemy z jakimi borykają się służby oraz trendy rozwoju i plany na przyszłość. Łącznie przedstawiono 21 prezentacji – raportów służb geologicznych, z krajów takich jak: Dania, Australia, Austria, Chiny, Czechy, Francja, Węgry, Irlandia, Holandia, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Polska, Słowacja, Słowenia, Afryka Południowa, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania i Niemcy.
Na prośbę Sekretarza Wykonawczego GIC oraz gospodarza spotkania Jasny Šinigoj, sesję poprowadziła Katarzyna Jóźwik z PIG-PIB.
Z przedstawionych podczas spotkania raportów wyraźnie wynika, że służby geologiczne wielu różnych krajów zmagają się z podobnymi problemami i wyzwaniami w kontekście szeroko pojętej geoinformacji i GIS, w tym wytwarzania, przetwarzania, gromadzenia, wymiany i udostępniania danych przestrzennych oraz wytwarzania, stosowania, utrzymania i rozwoju niezbędnych do tego systemów i aplikacji.
Wśród podstawowych problemów wymieniano następujące zagadnienia:
- Starzejąca się kadra merytoryczna, brak młodych geologów, brak napływu nowych osób do służb geologicznych.
Podczas następnych dni spotkania dyskutowano na temat tego, w jaki sposób i za pomocą jakich mediów najlepiej dotrzeć do młodych ludzi - zarówno w kontekście zainteresowania ich pracą w geologii, jak również promocji działalności służb i udostępnianych przez nie danych w ogóle. Okazuje się, iż stosunkowo niewiele służb geologicznych jest obecnych oraz aktywnych w popularnych mediach społecznościowych i to może być jedną z przyczyn niskiej konkurencyjności geologii w stosunku do innych dziedzin wybieranych obecnie przez młodych ludzi. - Brak lub niewystarczająca ilość informatyków, trudności z zatrudnieniem i utrzymaniem personelu IT, wynikające niezmiennie ze znacznej różnicy pomiędzy wielkością zarobków w sektorze państwowym i prywatnym.
Tę sytuację zarządy wielu służb starają się wynagrodzić potencjalnym pracownikom innymi korzyściami np. elastycznym czasem pracy, możliwością pracy zdalnej, dodatkowymi świadczeniami socjalnymi, itp. - „Rozczarowanie” oprogramowaniem typu open source.
Przez ostatnie lata służby geologiczne starały się zmniejszyć koszty poprzez wykorzystanie darmowego oprogramowania (szczególnie w kontekście pracy z danymi przestrzennymi). Praca z tego typu oprogramowaniem miała mieć też dodatkowe zalety, takie jak m.in. implementacja światowych standardów wymiany i opisu danych. Okazuje się jednak, że w tej chwili służby, które mogą sobie na to pozwolić odchodzą (całkowicie lub częściowo) od oprogramowania typu open source na rzecz oprogramowania komercyjnego. Jest to spowodowane brakiem specjalistów (informatyków, programistów), którzy byliby w stanie w pełni wykorzystać możliwości tego oprogramowania poprzez dostosowanie go do bardzo konkretnych potrzeb służ geologicznych oraz brakiem bieżącego wsparcia dla aplikacji (w odróżnieniu od licencjonowanych programów komercyjnych). Wiele służb obecnie pracuje równolegle na oprogramowaniu otwartym i oprogramowaniu komercyjnym, stosując różnego rodzaju narzędzia do transformacji danych pomiędzy natywnymi formatami. Należy pamiętać, że na świecie istnieją służby i organizacje geologiczne, w których sytuacja wygląda odmiennie i które nie doświadczają podobnych problemów kadrowych i organizacyjno-technologicznych, jednak takie służby pozostają w mniejszości.
Wśród trendów i przyjmowanych przez służby kierunków rozwoju powtarzających się wielokrotnie w raportach wymienić należy:
- Dążenie do przejścia od „tradycyjnej” infrastruktury informacji przestrzennej do tzw. „infrastruktury wiedzy” (ang. knowledge infrastructure) opartej na nowoczesnych technologiach typu Linked Data, knowledge graphs (grafy wiedzy) oraz sztucznej inteligencji pozwalającej na generowanie odpowiedzi na zapytania kierowane przez użytkowników w języku naturalnym.
- Tworzenie i wdrażanie tzw. rejestrów - „słownictwa kontrolowanego” (ang. controlled vocabulary), które umożliwia indeksowanie treści i ułatwia jej wyszukiwanie.
- Tworzenie i rozwój repozytoriów naukowych, w których wszystkie zasoby mają przypisany unikalny cyfrowy identyfikator DOI (ang. digital object identifier) – dotyczy to nie tylko publikacji/artykułów naukowych, ale także zbiorów danych przestrzennych i wymaga m.in. odpowiedniego przygotowania metadanych zbiorów, poprzez zastosowanie odpowiedniego profilu metadanych.
- Otwieranie danych, stosowanie nowych, opartych na API (ang. application programming interface) standardów dla usług danych przestrzennych.
- Udostępnianie w Internecie modeli geologicznych 3D za pośrednictwem odpowiednich usług sieciowych oraz ogólnodostępnych przeglądarek danych, jak również próby standaryzacji formatów opisu i wymiany danych 3D.
- Centralizacja dostępu do danych – tworzenie platform/aplikacji webGIS pełniących funkcje centralnych punktów dostępowych do wszystkich zasobów dziedzinowych danej służby.
Znacząca część spotkania w Lublanie poświęcona była zagadnieniom takim, jak: nowoczesne technologie, standardy danych geologicznych oraz różne role pełnione przez służby geologiczne – po południu drugiego dnia oraz trzeciego dnia odbyły się odpowiednie sesje tematyczne.
W uzgodnieniu z liderem zespołu modelowania geologicznego PIG-PIB, dr Ewą Szynkaruk z Zakładu Kartografii Geologicznej, Katarzyna Jóźwik przedstawiła przeglądarkę modeli geologicznych PIG-PIB „Geo3D viewer”. Prezentacja składała się z kilku slajdów wprowadzających oraz demonstracji działania przeglądarki online. Wystąpienie zostało przygotowane na wcześniejszą prośbę Komitetu Sterującego GIC, jako że udostępnianie i standaryzacja danych 3D jest obecnie jednym z popularnych tematów w społeczności geoinformatyków/specjalistów GIS i IT, także w kontekście aktualnie realizowanych projektów europejskich i światowych.
Katarzyna Jóźwik prezentuje rodzaje modeli geologicznych przygotowywanych w PIG-PIB
Na pytania uczestników spotkania GIC dotyczące dalszego rozwoju przeglądarki Geo3D w PIG-PIB oraz możliwości prezentacji i eksportu danych odpowiadała Ewa Szynkaruk, która uczestniczyła w sesji tematycznej zdalnie.
Pod koniec trzeciego dnia spotkania omawiano wewnętrzne sprawy GIC związane z zarządzaniem Konsorcjum oraz działalnością jego odłamów – Nordic GIC oraz CE-GIC. Przedstawiono także nowych kandydatów do Komitetu Sterującego GIC, wśród których znalazła się Katarzyna Jóźwik z PIG-PIB.
Czwartego, ostatniego dnia spotkania odbyła się wycieczka terenowa, podczas której uczestnicy odwiedzili kopalnię rtęci Idrija. Kopalnia, w której eksploatację rtęci prowadzono od XV wieku, znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Uczestnicy wycieczki przed zejściem do kopalni Idrija
Tekst: Katarzyna Jóźwik
