W dniach 12-14 czerwca 2023 r. w Urszulinie (woj. lubelskie, powiat włodawski) odbyło się Geologiczne Poleskie Seminarium Transgraniczne, będące podsumowaniem projektu grantowego prof. Leszka Marksa pt. "Regionalne profile wzorcowe plejstocenu środkowego na pograniczu polsko-białorusko-ukraińskim”.
Efektem rzeczowym tego projektu jest Mapa Geologiczna Pogranicza Polsko-Białorusko-Ukraińskiego w skali 1: 250 000 rejon Włodawy (mapa zakryta i odkryta oraz objaśnienia tekstowe).
W Seminarium brali udział naukowcy z Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej z Rektorem prof. dr. hab. Radosławem Dobrowolskim, Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Bialskiej im. Jana Pawła II w Białej Podlaskiej oraz Uniwersytetu Narodowego im. Franko we Lwowie z profesorem Andrejem Boguckim i Narodowego Uniwersytetu Gospodarki Wodnej i Zarządzenia Zasobami Naturalnymi w Równym na Ukrainie. Gośćmi specjalnymi byli pracownicy naukowi Poleskiego Parku Narodowego z oraz jego dyrektor Jarosław Szymański. Poleski Park Narodowy (PPN) znajduje się na terenie objętym wykonaną Mapą...
Uczestnicy Geologicznego Poleskiego Seminarium Transgranicznego. Fot. Elżbieta Gruszczyńska
Obrady kameralne odbywały się 12 czerwca 2023 r. w Hotelu Drob. Prof. Leszek Marks wygłosił słowo wstępne o projekcie badawczym, a nieco później przedstawił zagadnienie zlodowaceń plejstoceńskich na pograniczu polsko-białorusko-ukraińskim. Dyrektor Jarosław Szymański zapoznał uczestników seminarium z walorami przyrodniczymi Poleskiego Parku Narodowego.
Katarzyna Pochocka - Szwarc i Marcin Żarski z Zakładu Kartografii Geologicznej PIG - PIB przedstawili budowę geologiczną Polesia na pograniczu trzech państw. Najważniejszym wnioskiem z tego wystąpienia była teza o nie pokryciu obszaru Polesia Zachodniego lądolodem zlodowacenia Odry.
W kolejnym wystąpieniu Anna Orłowska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przedstawiła wyniki badań sedymentologicznych w reperowych stanowiskach opracowanych w ramach grantu. Anna Hrynowiecka z Oddziału Geologii Morza PIG - PIB omówiła wyniki badań paleobotanicznych; sukcesje roślinne w stanowiskach dokumentujących kopalne jeziora z okresów interglacjalnych (na pograniczu polsko-białorusko-ukraińskim), w tym wyniki swojej rewizji stratygraficznej w stanowiskach archiwalnych.
Analizę paleośrodowiskową w środkowym plejstocenie na podstawie wyników badań skorupek mięczaków przedstawił Marcin Szymanek z Uniwersytetu Warszawskiego. Aleksandra Majecka, również z Uniwersytetu Warszawskiego, omówiła wyniki badań palinologicznych rdzenia pobranego z zatoki jeziora Świtaź (Pojezierze Szackie na Ukrainie).
Pierwszym punktem terenowej wycieczki, która odbyła się 13 czerwca 2023 r. było Bagno Bubnów z przejściem ścieżki edukacyjnej Czachory, znajdującej się w granicach PPN. Prowadzącymi byli: Jarosław Pietruczuk oraz Radosław Dobrowolski, którzy omawiali zagadnienia procesów, jakie miały miejsce na przełomie plejstocenu i holocenu; roztopienie wieloletniej zmarzliny spowodowało uruchomienie denudacji chemicznej (procesy krasowe). W ten sposób powstało obniżenie Bagna Bubnów – o skomplikowanej morfologii dna, wypełnione gytiami jeziornymi i torfami (późnovistuliańskimi i holoceńskimi).
Widok na Bagno Bubnów na terenie Poleskiego Parku Narodowego. Fot. M. Żarski
W stanowisku Karczunek Katarzyna Pochocka-Szwarc przedstawiła odsłonięcie piasków i żwirów wodnolodowcowych (zlodowacenia Sanu 2 ) wypełniających stropową część głębokiej rynny polodowcowej. Obecne wzgórze w Karczunku uważane jest jako ostaniec powstały na przełomie vistulianu i holocenu, w wyniku nierównomiernej denudacji chemicznej (zjawiska krasowe) pobliskich wychodni skał węglanowych.
Budowę geologiczną Krowiego Bagna przedstawiła Katarzyna Pochocka-Szwarc w kolejnym punkcie terenowym. To rozległe obniżenie o powierzchni ponad 36 ha, wypełnione torfami, też ma genezę krasową, podobnie jak prezentowane wcześniej Bagno Bubnów.
Prezentacja stanowiska przez Katarzynę Pochocką – Szwarc i Jarosława Pietruczuka. Fot.M.Żarski
Anna Hrynowiecka na podstawie wyników analizy palinologicznej przedstawiła historię roślinności okolic Krowiego Bagna: od późnego vistulianu przez okres Holocenu. Marcin Żarski omówił historię wczesnośredniowiecznego grodziska Okop (Okopy Szwedzkie). Grodzisko to posadowione jest na niewielkim ostańcu kredowym, wznoszącym się ponad powierzchnię torfów.
W Sosnowicy, po przerwie obiadowej, uczestnicy zapoznali się z punktem o tematyce historycznej. Przy pobliskich stawach sosnowickich Marcin Żarski omówił budowę geologiczną tego rejonu, a Katarzyna Pochocka - Szwarc zaprezentowała odsłonięcie, dokumentujące osady bardzo bliskiej obecności lądolodu w tym miejscu. Są to osady moreny czołowej z okresu zlodowacenia Sanu 2. Omówiona została też budowa geologiczna Garbu Włodawskiego.
14 czerwca 2023 r. w czasie krótkiego spotkania kameralnego, podsumowano główne problemy geologii pogranicznego obszaru Polesia.
Odsłonięcie osadów budujących morenę czołową w Mariance na Garbie Włodawskim. Fot. Elżbieta Gruszyńska
Tekst: M. Żarski (PIG-PIB), K. Pochocka-Szwarc (PIG-PIB).
