1 września 2023 r. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze (Pgg) oraz niektórych innych ustaw. Postanowienia aktu prawnego mają na celu m.in. lepszą ochronę złóż kopalin, wprowadzają instrumenty prawne związane z transformacją energetyczno-klimatyczną i zmieniają przepisy regulujące działalność państwowej służby geologicznej (psg).
Z punktu widzenia Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB istotna zmiana dotyczy funkcjonowania dwóch bliźniaczych służb – państwowej służby geologicznej oraz państwowej służby hydrogeologicznej, przypisanych dotąd do kompetencji dwóch różnych ministrów. Ponieważ hydrogeologia jest w sensie naukowym i praktycznym częścią geologii ustawodawca uznał, że optymalnym rozwiązaniem jest gdy obie służby będą tworzyć jedną – państwową służbę geologiczną.
Włączenie zadań państwowej służby hydrogeologicznej do zadań państwowej służby geologicznej nastąpi 1 stycznia 2024 r.
W tym zakresie uległy zmianie także przepisy ustawy Prawo wodne.
Uregulowano również kwestię zdobywania kwalifikacji w zawodzie geologa przez osoby zatrudnione w PIG-PIB i realizujące zadania państwowej służby geologicznej. Po zmianie ustawy każdy pracownik tej służby wykonywujący prace przy opracowaniu i sprawdzaniu dokumentacji geologicznych i ubiegający się o stwierdzenie posiadania kwalifikacji geologa będzie mógł je zaliczyć do praktyki zawodowej. Warunkiem będzie wykonywanie zadań przy sporządzaniu projektów robót geologicznych i dokumentacji geologicznych przy realizacji zadań zmierzających do rozpoznania budowy geologicznej kraju, w tym dla ustalania zasobów złóż kopalin, jak również przy sprawdzaniu dokumentacji geologicznych, z uwzględnieniem aspektów geologicznych, przed ich zatwierdzeniem – na podstawie powierzenia realizacji tego zadania przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Wprowadzono nowelizację przepisów dotyczących realizacji przez PIG-PIB zadań psg w zakresie inicjowania, koordynacji i wykonywania zadań zmierzających do rozpoznania budowy geologicznej kraju, w tym prac o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. W wyniku dokonanej zmiany PIG-PIB będzie uprawniony do dokonania, na podstawie projektu robót geologicznych, rozpoznania budowy geologicznej kraju oraz ustalenia zasobów złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1 PGG. Takie rozwiązanie ma dodatkowy pozytywny aspekt polegający na umożliwieniu czerpania przez Skarb Państwa, w krótkim czasie po zatwierdzeniu projektu robót geologicznych korzyści płynących z rozporządzania informacją geologiczną pochodzącą z dokumentowania złóż przez psg.
W celu usprawnienia działań psg w zakresie gromadzenia, ewidencjonowania, archiwizowania, ochrony i udostępniania informacji geologicznej, nowelizacja nadaje służbie nowe uprawnienia. Pojawiały się dotychczas niejednokrotnie sytuacje, gdy podmioty dysponujące informacją geologiczną odmawiały jej udostępnienia. Teraz każdy, w czyim posiadaniu będą się znajdować dokumenty lub inne nośniki, na których jest zapisana informacja geologiczna, do której prawa przysługują Skarbowi Państwa, będzie miał obowiązek ich udostępnienia na wezwanie państwowej służby geologicznej, pod określonymi w ustawie warunkami. Wzmocniono także ochronę informacji geologicznej pozyskanej przez psg. Jej nieuprawnione ujawnienie będzie karane.
Z katalogu ustawowych zadań psg usunięto sprawdzanie prawidłowości poboru próbek z wykonania robót geologicznych oraz innych czynności pomocniczych, na podstawie odrębnego upoważnienia właściwego organu administracji geologicznej. Zadanie to może być nadal realizowane przez psg, ale nadaje mu się charakter „doraźny” uzależniony od powierzenia jego realizacji przez ministra nadzorującego psg.
Ponadto w konsekwencji zmiany przepisów w zakresie regulacji dotyczących złóż strategicznych, na psg nałożono zadanie opiniowania złóż pod kątem możliwości uznania ich za strategiczne. Minister właściwy do spraw środowiska, po zatwierdzaniu dokumentacji geologicznych obejmujących złoża określone w ar. 10 ust. 1 ustawy Pgg, będzie każdorazowo rozstrzygał, czy jest zasadne wszczęcie postępowania w sprawie uznania złoża za strategiczne. Minister będzie się przy tym posiłkował się opinią m. in. państwowej służby geologicznej. Zdaniem projektodawcy zmian ustawy, PIG-PIB jest wyspecjalizowaną instytucją, dysponującą zasobem kadrowym składającym się z fachowców uprawnionych do formułowania opinii o potrzebie uznania złoża za strategiczne. Dlatego zajęte przez psg stanowisko będzie miało istotne znaczenie w podjęciu decyzji przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Do katalogu zadań PIG-PIB w roli Krajowego Administratora Podziemnych Składowisk CO2, dodano nowe polegające na corocznym raportowaniu ministrowi właściwemu do spraw środowiska informacji dotyczących monitorowania podziemnych bezzbiornikowych magazynów substancji oraz podziemnych składowisk odpadów. Ponadto nowelizacja wprowadza obowiązek przygotowywania planu prac dotyczących realizacji zadań w zakresie KAPS CO2 .
Nowe prawo dołącza dodatkowo do listy zadań PIG-PIB obowiązek monitorowania i bilansowania transgranicznych jednolitych części wód podziemnych na obszarach szczególnie ważnych ze względu na interes publiczny.
Istotna zmiana dla pracowników PIG-PIB realizujących psg dotyczy obowiązku posiadania od 1 stycznia 2024 r. legitymacji służbowej pozwalającej zidentyfikować pracownika.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkami w niej przewidzianymi. Włączenie zadań państwowej służby hydrogeologicznej do zadań państwowej służby geologicznej następuje z dniem 1 stycznia 2024 r.
