Nowatorskie podejście do kartografii przy jednoczesnym wykorzystaniu wyników najnowszych badań geologicznych to wyjątkowe cechy opracowanych ostatnio przez PIG-PIB cyfrowych map geologicznych Polski w skali przeglądowej. Zainteresowani użytkownicy Internetu mają teraz możliwość korzystania z nowych map w skali 1:500 000 – powierzchniowej (zakrytej) oraz dwóch map odkrytych – bez utworów czwartorzędu i kenozoiku.
W przygotowaniu trzech map wykorzystano (po raz pierwszy dla przeglądowej mapy geologicznej Polski) nowe technologie opracowania cyfrowego GIS w postaci nakładanych na siebie trzech następujących pakietów wydzieleń stratygraficznych:
- warstwa utworów czwartorzędu (1,8 mln lat – do dziś),
- warstwa utworów paleogenu i neogenu (65,5–1,8 mln lat),
- warstwa utworów podłoża kenozoiku: neoproterozoik, paleozoik i mezozoik (635–65,5 mln lat).
Trzy warstwy stratygraficzne (pakiety), z których składa się Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000 (MGP 500): utworów podłoża kenozoiku (A), utworów paleogenu i neogenu wraz z Karpatami zewnętrznymi (B) oraz utworów czwartorzędu (C)
Wskazując na MGP 500 w przeglądarce https://geologia.pgi.gov.pl dowolnie wybrane miejsce otrzymujemy informacje dotyczące jego budowy geologicznej wraz z kompletem atrybutów.
Lista atrybutów wydzieleń znajdujących się we wskazanym przez użytkownika miejscu (w pojawiającym się oknie prezentowane są atrybuty z pierwszej warstwy – mapa utworów czwartorzędu. Symbol ‣ pozwala wyświetlić atrybuty z pozostałych warstw mapy).
Tego typu rozwiązanie daje wiele dodatkowych możliwości – pozwala każdemu na wykonanie analiz przestrzennych czy wizualizacji. Użytkownik może tworzyć nowe mapy – na przykład występowania określonych wydzieleń geologicznych, może także wydać polecenie by na mapie zostały wskazane miejsca, gdzie występują konkretne rodzaje skał, skały z danego okresu geologicznego lub znaleźć środowiska czy procesy, które odpowiadały za powstanie wydzieleń geologicznych.
Poniżej prezentujemy widok wyników przykładowych zapytań w przeglądarce https://geologia.pgi.gov.pl.
Zapytanie 1: Wskaż wydzielenia geologiczne podłoża kenozoicznego zawierające piaskowce o genezie morskiej
Zapytanie 2: Wskaż wydzielenia geologiczne podłoża kenozoicznego zawierające iłowce wieku jurajskiego
Zapytanie 3: Wskaż wydzielenia geologiczne czwartorzędu powstałe przed zlodowaceniem Wisły o genezie lodowcowe, zawierające gliny, ale nie zawierające piasków
Stworzona w ramach realizacji zadań państwowej służby geologicznej Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000 została opracowana w oparciu o analizę archiwalnych materiałów geologicznych oraz najnowsze wyniki badań kartograficznych. Wejściowymi danymi były przede wszystkim dane arkuszy Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, uzupełniane danymi Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 (SMGP) oraz danymi otworowymi, geofizycznymi.
Poza informacją o wydzieleniach i granicach geologicznych mapy zawierają informację o zasięgach zlodowaceń, obszarach podłoża czwartorzędu zaburzonych glacitektonicznie, lokalizacji uskoków, a także większych obiektów antropogenicznych. Prostota i niezwykła przejrzystość mapy to wynik pracy sporego zespołu fachowców.
Nad obrazem kartograficznym budowy geologicznej Polski pracowało ponad 80 specjalistów: geologów, kartografów, stratygrafów, geofizyków, tektoników.
Nową edycję mapy przygotowano również z myślą o możliwości dalszego jej wykorzystywania w celu przystępnej prezentacji ogólnej budowy geologicznej całego kraju, a także możliwości jej aktualizacji w miarę pozyskiwania nowych danych. Niezależnie od technologii GIS i cyfrowego udostępniania tej mapy przygotowano wersję do druku, w postaci trzech map z tekstem objaśniającym oraz przekrojami geologicznymi.
Mimo, iż cyfrowe mapy geologiczne niosą pokusę przeglądania ich w powiększeniu, czyli w dużych skalach (co umożliwiają nam zarówno przeglądarki internetowe – np. geologia.pgi.gov.pl jak i aplikacje GIS), należy pamiętać, że przedstawione dane mają dokładność odpowiadająco skali 1:500 000.
Nowa edycja Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 otwiera wiele możliwości jej prezentacji i wykorzystania. Mapa jest dostępna na stronie PIG-PIB w przeglądarce mapowej https://geologia.pgi.gov.pl, gdzie można obejrzeć zarówno interaktywną wersję mapy, jak i pobrać pliki pdf Mapy geologicznej Polski 1:500 000 (A – mapa powierzchni terenu, B – mapa podłoża czwartorzędu i C – mapa podłoża kenozoiku) oraz tekst objaśniający do mapy. Zachęcamy do zapoznania się z mapą i śledzenia kolejnych artykułów, w których będziemy przybliżać kolejne atuty nowej edycji cyfrowych przeglądowych map Polski.
Całe opracowanie:
- Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red), 2022 – Mapa geologiczna Polski 1:500 000. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa. Marks L., Grabowski J., Stępień U. (eds.), 2022 – Geological Map of Poland 1:500 000 (in Polish). Polish Geological Institute – NRI, Warsaw.
Wybrane elementy opracowania:
- Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red), 2022 – Mapa geologiczna Polski 1:500 000. A – Mapa powierzchni terenu. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
- Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red), 2022 – Mapa geologiczna Polski 1:500 000. B – Mapa podłoża czwartorzędu. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
- Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red), 2022 – Mapa geologiczna Polski 1:500 000. C – Mapa podłoża kenozoiku. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
- Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red), 2022 – Mapa geologiczna Polski 1:500 000. Przekroje geologiczne (A–B i C–D). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
- Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red), 2022 – Mapa geologiczna Polski 1:500 000. Tekst objaśniający. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
Tekst: Urszula Stępień, Anna Bagińska
