W dniach 11-13 października 2023 r. pracownicy PIG-PIB wzięli udział w XXVII Międzynarodowym Sympozjum Solnym QUO VADIS SAL, które odbyło się na Zamku w Uniejowie oraz w Kopalni Soli Kłodawa S.A. Tegorocznym tematem wiodącym spotkania były „Wysadowe złoża soli – ich rola w polityce energetycznej”. Międzynarodowe Sympozjum Solne QUO VADIS SAL jest największym solnym forum dyskusyjnym w Polsce i jednym z największych na świecie. Wydarzenie organizowane jest co roku przez Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego. Uczestniczą w nim przedstawiciele władz państwowych, pracownicy naukowi z uniwersytetów i instytutów badawczych oraz specjaliści z polskich i zagranicznych firm solnych oraz przedsiębiorstw górniczych.
Uczestnicy sympozjum solnego przed wejściem do zamku w Uniejowie
Tegoroczne spotkanie odbyło się przy współorganizacji z Kopalnią Soli Kłodawa S.A., która pełniła rolę gospodarza. Dzięki zaangażowaniu Kopalni uczestnicy Sympozjum mieli możliwość zapoznania się w przeddzień obrad z budową geologiczną wysadu solnego Kłodawa i metodami eksploatacji soli podczas wycieczki profesjonalną trasą geologiczno-górniczą po wyrobiskach podziemnych kopalni.
Już w latach 30-tych XX wieku w okolicy Kłodawy prowadzone były badania grawimetryczne, które wykazały obecność płytko położonego, ogromnego wysadu solnego. II wojna światowa wstrzymała dalsze prace nad rozpoznaniem tej struktury solnej, jednak zaraz po jej zakończeniu wznowiono badania, uzyskując zarys wystąpień soli kamiennych oraz, co było bardziej interesujące, soli potasowo-magnezowych. Wkrótce zapadła decyzja o budowie podziemnej kopalni i zakładu przeróbczego soli potasowych. Jednak dalsze rozpoznanie geologii wysadu wykazało dominację w jego budowie soli kamiennych, a sole potasowo-magnezowe występują w znacznie mniejszych ilościach niż wstępnie oceniono. Mimo to dokończono budowę kopalni podziemnej, a pierwsze wydobycie soli nastąpiło w 1956 roku. Obecnie Kopalnia Soli Kłodawa S.A. jest największym producentem soli kamiennej w Polsce, pozyskiwanej tradycyjną metodą górniczą.
Punkt trasy geologiczno-górniczej (kontakt utworów anhydrytu głównego [A3] i szarego iłu solnego [T3]) w wyrobisku na poziomie 600 m
Podczas wycieczki uczestnicy mieli możliwość odwiedzenia wyrobisk podziemnych zakładu górniczego na poziomie 600, 690, 770, 780 i 810 m. Pracownicy kopalni przedstawili budowę geologiczną złoża oraz pokazali najciekawsze struktury i obiekty znajdujące się w kopalni. Były to m.in. charakterystyczne granice pomiędzy wydzieleniami litologicznymi trzech kolejnych cyklotemów ewaporatowych górnego permu (cechsztyn), dostępnych do prześledzenia jedynie w Kopalni Soli Kłodawa S.A. Obserwowano różne odmiany barwne soli: sole białe, różowe i rzadko spotykane sole niebieskie. Interesujące były wystąpienia soli potasowo-magnezowych – zarówno siarczanowych, w postaci polihalitów, jak i chlorkowych (np. karnality).
Dyskusja przy warstwie soli potasowo-magnezowych (czerwona) w obrębie kompleksu młodszej soli kamiennej (Na3, szara i biała) w punkcie trasy geologicznej w wyrobisku na poziomie 600 m
Skupienia soli niebieskiej w obrębie kompleksu młodszej soli kamiennej (Na3) w punkcie trasy geologiczno-górniczej w wyrobisku na poziomie 600 m
Chodnik z różowymi solami kamiennymi cyklotemu PZ4 (najmłodsza sól kamienna dolna [Na4a]) w punkcie trasy geologiczno-górniczej na poziomie 600 m
Towarzyszące na całej trasie pofałdowane skały serii solnych świadczyły o silnym zaangażowaniu tektonicznym w wysadzie. Ponadto uczestnicy zapoznali się z systemem eksploatacji soli oraz przestrzenną strukturą kopalni. Odwiedzili zarówno komory, w obrębie których zakończono już prace wydobywcze, jak również te eksploatowane. Wizyta na przodku wiązała się z zaznajomieniem ze stosowanymi metodami eksploatacyjnymi oraz urządzeniami, które je wspomagały.
Prostokątna komora eksploatacyjna w obrębie starszej soli kamiennej (Na2) na poziomie 780 m
Kolejne dwa dni poświęcone były sesjom referatowym i posterowym. Oficjalną część sympozjum otworzył Podsekretarz stanu, Główny Geolog Kraju, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa dr Piotr Dziadzio. Podczas przemówienia podkreślił, jak ważną rolę odgrywa obecnie górnictwo solne, zwłaszcza w kontekście polityki energetycznej i związanej z nią budową podziemnych magazynów w strukturach solnych.
Główny Geolog Kraju dr Piotr Dziadzio podczas przemowy otwierającej obrady sympozjum
Zagadnienia wiodące na sympozjum dotyczyły m.in. kawernowych podziemnych magazynów węglowodorów, nowoczesnych technik ich budowy, zabezpieczeń i eksploatacji, a także tektoniki wysadowych struktur solnych i pokładowo-fałdowych złóż soli. Pozostała tematyka skupiała się na klasycznych i nowoczesnych technikach badań złóż soli, zagrożeniach geologiczno-górniczych i środowiskowych towarzyszących eksploatacji złóż solnych, zagospodarowaniu zasolonych wód kopalnianych i gospodarce solą w Polsce i na świecie.
Wśród zagranicznych gości po raz pierwszy pojawił się zespół geologów z wschodniej części Niemiec (rejon Erfurtu), który zaprezentował kilka referatów o nowoczesnych technologiach rozpoznawania złóż solnych (m.in. modelowania 3D, badania geofizyczne), ługowania kawern i prowadzenia działalności górniczej w Niemczech. Niektóre z rozwiązań proponowane były również dla polskich złóż, zwłaszcza związanych z eksploatacją otworową soli potasowo-magnezowych.
Dr hab. Grzegorz Czapowski, prof. PIG-PIB podczas referatu o mioceńskich zubrach
Pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB mogli pochwalić się własnymi dokonaniami w zakresie geologii solnej. Przedstawione zostały dwa referaty:
- Grzegorz Czapowski, Krzysztof Bukowski, Tomasz Toboła, Hanna Tomassi-Morawiec - Charakterystyka geochemiczno-mineralogiczna zubrów mioceńskich w Polsce
- Grzegorz Czapowski, Marta Hodbod - Obszar przedsudecki zagłębiem potasowym w Polsce
oraz poster:
- Jacek Chełmiński, Łukasz Nowacki, Grzegorz Czapowski, Adam Wójcicki, Marta Adamuszek, Ewa Szynkaruk - Model 3D budowy geologicznej złoża soli kamiennej Zatoka Pucka (północna Polska) podstawą prognozowania lokalizacji kawern magazynowych.
Dr Marta Hodbod referująca wyniki aktualizacji obszarów perspektywicznych występowania soli potasowo-magnezowych
Autorzy posteru podczas sesji posterowej
Ostatniego dnia, po zakończeniu części referatowej, zorganizowano kolejną wycieczkę do Kopalni Soli Kłodawa, tym razem trasą turystyczną.
Fragment trasy turystycznej kopalni (zdjęcie: Kopalnia Soli Kłodawa S.A.)
Tekst: Marta Hodbod, Grzegorz Czapowski
Zdjęcia: Marta Hodbod, Krzysztof Bukowski, Tomasz Toboła, Kopalnia Soli Kłodawa S.A.
