Geopark Krajowy „Góra Św. Anny” znajduje się około 4 km na północ od Leśnicy, na Garbie Chełmu, w zachodniej części Wyżyny Śląskiej. Jest to jedno z tych miejsc, gdzie w stosunkowo krótkim czasie można odbyć wędrówkę do wnętrza wulkanu, by potem „zanurzyć się” w ciepłych wodach środkowotriasowego morza. 26 października 2023 roku na taka wędrówkę wybrali się uczniowie klasy pierwszej XII Liceum Ogólnokształcącego im. C.K. Norwida w Krakowie wraz z nauczycielami. Ich przewodnikami byli pracownicy z Oddziału Karpackiego PIG – PIB w Krakowie oraz Oddziału Górnośląskiego PIG – PIB w Sosnowcu.
O burzliwej historii geologicznej tego obszaru związanej z działalnością wulkaniczną opowiedział podczas wykładu mgr Paweł Woźniak z Oddziału Górnośląskiego.
Wykład Pawła Woźniaka o burzliwych, geologicznych dziejach tego rejonu
A o tym, jak biło „gorące serce Góry Św. Anny” i dlaczego sanktuarium wraz z zabudowaniami klasztornymi nie stoi na szczycie wulkanu, uczestnicy mogli się już przekonać sami, schodząc do wnętrza kaldery i oglądając charakterystyczne słupy nefelinitów (bazaltów). To ciemnoszare, prawie czarne i z pozoru nie wyróżniające się niczym szczególnym pionowe kolumny, ale na ich powierzchni można dostrzec kryształy oliwinów lub piroksenów. O typie wulkanu świadczy zlokalizowana nad krawędzią wyrobiska charakterystyczna „czerwona górka”. W niemal czerwonej masie tufu znaleźć można ostrokrawędziste lub bardziej zaokrąglone fragmenty lawy, takie jak bomby wulkaniczne czy lapille. Był to zatem jeden z najgroźniejszych wulkanów – stratowulkan, taki sam jak Wezuwiusz, choć z pewnością nie tak duży.
Uczestnicy wycieczki
Idąc od siedziby Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny” w kierunku kamieniołomu „Amfiteatr” uczestnicy wyprawy uważnie przypatrywali się płytom wapiennym, jakimi była wybrukowana część drogi. Zawierały one wyraźnie widoczne, charakterystyczne u-kształtne, pofałdowane i przypominające labirynt ślady. To ichnofosylia, czyli ślady działalności życiowej organizmów. W tym przypadku nazywane są one Rhizocorallium commune. Są to kanały żerowiskowe, utworzone w miękkim pierwotnie osadzie na dnie morza, a ich powstanie przypisuje się skorupiakom z rzędu Decapoda (raki dziesięcionogi).
Wapienne płyty kryją także inne szczątki - kości kręgowców morskich, najprawdopodobniej należących do gadów z rodzaju Nothosaurus.
Znajduje się tu ogromny amfiteatr skalny, utworzony w latach 30. ubiegłego wieku w miejscu dawnego kamieniołomu. Mógł pomieścić nawet 300 tysięcy widzów. Jego historia geologiczna jest bardzo ciekawa, gdyż tworzące go wapienne skały powstały w triasie środkowym w płytkim morzu i zawierają sporo skamieniałości: małży, ramienionogów i krynoidów.
Uczestnicy wycieczki oglądają utwory geologiczne
Na koniec wycieczki uczestnicy zatrzymali się przy siedzibie parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny”. Znajduje się tutaj pochodzący z kamieniołomu „Amfiteatr” fragment zlepu muszlowego - jest to tzw. muszlowiec tempestytowy (sztormowiec) złożony z dobrze zachowanych licznych ramienionogów i małży (głównie ostryg).
Uczniowie w amfiteatrze na Górze św. Anny
To był już koniec małej geologicznej wyprawy zorganizowanej przez pracownika Oddziału Karpackiego PIG – PIB dr Małgorzatę Garecką przy współpracy z Oddziałem Górnośląskim PIG –PIB w Sosnowcu w ramach działalności statutowej PIG-PIB. Zapraszamy na kolejne, geologiczne wycieczki!
Tekst i zdjęcia: Małgorzata Garecka
