Państwowy Instytut Geologiczny-PIB, jako jednostka badawcza nie tylko docenia wkład kobiet w pracę naukową, ale także aktywnie wspiera równość płci – niemal połowa pracowników to kobiety (49%). Wspieramy i promujemy sukcesy oraz staramy się, aby talent i potencjał każdego pracownika, niezależnie od płci, były w pełni wykorzystywane i doceniane.
Ważny wkład kobiet w pracę naukową w Państwowym Instytucie Geologicznym-PIB jest niezaprzeczalnym elementem historii instytucji. Od początku kobiety odgrywały kluczową rolę w prowadzeniu badań, formułowaniu teorii i przyczyniały się do rozwoju wiedzy geologicznej na wielu płaszczyznach.
Kobiety są aktywne w dziedzinie publikacji naukowych, prezentacji na konferencjach oraz działalności edukacyjnej i społecznej. Ich prace naukowe wpływają na rozwój wiedzy geologicznej oraz znajdują zastosowanie w praktyce, a osiągnięcia i determinacja inspirują kolejne pokolenia naukowców i pokazują, jak istotną rolę kobiety odgrywają w rozwoju nauk o Ziemi.
Z okazji Dnia Kobiet wszystkim pracowniczkom PIG-PIB życzymy sukcesów i satysfakcji zawodowej. A inspiracją dla wszystkich niech będą te trzy, spośród wielu kobiet związanych z PIG-PIB w ciągu niemal 105 lat jego historii.
Regina Danysz-Fleszarowa (1889-1969)
W 1906 r. rozpoczęła studia w Zurychu, jednak naukę kontynuowała na Sorbonie, gdzie w 1910 r., otrzymała licencjat z zakresu geografii. W 1912 r. przybyła do Lwowa, gdzie pod kierunkiem prof. Eugeniusza Romera wykonała pracę pt. Etudes critique d`une carte ancienne de Pologne dressée par Stanislas Staszic (1806), za którą na Sorbonie, w 1913 r., jako pierwsza Polka i jedna z pierwszych Europejek, uzyskała doktorat z dziedziny nauk geologicznych.
Po zakończeniu I wojny światowej została zatrudniona w Ministerstwie Wyznań i Oświecenia Publicznego, w którym zajmowała się dokształcaniem nauczycieli. W 1919 r. w nowo utworzonym Państwowym Instytucie Geologicznym, powierzono jej zorganizowanie biblioteki i obowiązki bibliotekarza. W Instytucie została do 1944 r. Opracowała katalog centralny zbiorów, których niestety większość została spalona podczas Powstania Warszawskiego.
Była redaktorem Bibliografii Geologicznej Polski (Bibliographie Géologique de Pologne). Wykładała geografię w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W latach 1926–1930 pracowała także jako redaktor pisma Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego „Ziemia”. Zasiadała w Komisji Geograficznej Polskiej Akademii Umiejętności. Była encyklopedystką. Została wymieniona w gronie 180 edytorów pięciotomowej Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego (1926–1928), do której napisała hasła o tematyce geograficznej i geologicznej.
W 1935 r. została mianowana senatorem. Zaangażowała się w 1937 r. w tworzenie klubów demokratycznych. Od wiosny 1939 r. należała do Stronnictwa Demokratycznego. Pozostawała członkiem jego najwyższych władz. Była kandydatką wspólnej listy PPS i SD na radną Warszawy w wyborach samorządowych w 1938 r.
W czasie II wojny światowej była związana z podziemiem. Pozostawała członkiem SD, znajdowała się w kręgu grupy popierającej działania rządu emigracyjnego w Londynie („Prostokąt”). Pomagała ukrywać się i przechodzić na „aryjską stronę” warszawskim Żydom. W 1945 r. uczestniczyła w konferencjach pokojowych, była jednym z kartografów wyznaczających zachodnią granicę Polski. Po II wojnie światowej, w latach 1946–1948, zasiadała w Radzie Warszawy.
W 1951 r. zaczęła pracować w Muzeum Ziemi, które w latach 1953–1959 wchodziło w skład Instytutu. W 1958 r. przeszła na emeryturę. Za swą pracę naukową, polityczną i społeczną została uhonorowana wysokimi odznaczeniami państwowymi, m.in.: Medalem Niepodległości (1931), Złotym Krzyżem Zasługi (trzykrotnie w latach 1932, 1946 i 1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1945) oraz Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1960).
Katarzyna Pawłowska (1917-2020)
Katarzyna Pawłowska (Fot. Archiwum domowe)
Była córką Jana Czarnockiego – wybitnego geologa, późniejszego współtwórcy i – w latach 1947–1951 – dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego. W latach 1928–1934 uczęszczała do żeńskiego Gimnazjum i Liceum J. Popielewskiej i J. Roszkowskiej w Warszawie, gdzie w 1934 r. zdała maturę. W tym samym roku rozpoczęła studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym (Sekcja Geologii) Uniwersytetu Warszawskiego. Wybuch wojny przekreślił możliwość ukończenia studiów w terminie. Wznowiła je dopiero w 1949 r.
Pracę w Państwowym Instytucie Geologicznym rozpoczęła w 1936 r. jako praktykantka. W latach 1936–1939, pod kierunkiem swego ojca, współuczestniczyła w badaniach geologicznych w regionie świętokrzyskim. Lata II wojny światowej spędziła u boku aktywnego zawodowo ojca oraz od 1940 r. męża – Stanisława Pawłowskiego – geodety, geofizyka i geologa. W latach 1940–1944 brała udział w terenowych pracach geofizycznych w rejonie Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia oraz w rejonie Krakowa. Po Powstaniu Warszawskim wraz z mężem zamieszkała w Kielcach, a po wyzwoleniu małżonkowie przenieśli się do Łodzi. W 1949 r. Katarzyna Pawłowska wznowiła przerwane wybuchem wojny studia na UW. W 1951 r. na podstawie pracy dyplomowej pt. Stratygrafia górnej jury na podstawie wiercenia w „Zagłobie” koło Strykowa pod Łodzią, wykonanej pod kierunkiem prof. Jana Samsonowicza, uzyskała tytuł magistra geologii.
W czerwcu 1952 r. została zatrudniona w Instytucie. W pierwszym kwartale 1953 r. była oddelegowana do pracy w Centralnym Urzędzie Geologii, gdzie brała udział w opracowaniu pierwszego w Polsce bilansu zasobów kopalin. W czerwcu 1953 r. wróciła do pracy w Instytucie i pracowała w nim 34 lata, kończąc swoją karierę zawodową na stanowisku docenta 31 grudnia 1987 r., kiedy przeszła na emeryturę.
Katarzyna Pawłowska podczas prac terenowych (Fot. Archiwum PIG-PIB)
Za jedno ze swoich największych życiowych dokonań zawsze uważała udział w odkrywaniu i dokumentowaniu złóż siarki. Miało to miejsce w latach 1953–1968 r., kiedy uczestniczyła w opracowaniu pierwszej dokumentacji geologicznej złóż siarki rodzimej w rejonie Tarnobrzega (1953–1954), Piaseczna (1956) i Staszowa (1957). Jest także autorem pierwszej dokumentacji geologicznej złoża Grzybów (1958). Wraz ze swoim mężem prof. Stanisławem Pawłowskim jest współautorem dokumentacji geologicznej najbogatszego w Polsce złoża siarki Jeziorko-Grębów (1967) i złoża Grzybów-Dobrów-Poręba-Wierzbicko (1968).
W latach 1959–1963 brała udział w badaniach struktur geologicznych w południowej części Gór Świętokrzyskich i Roztocza, wykonywała cenne opracowania stratygraficzne starszego paleozoiku – dewonu oraz cechsztynu w Górach Świętokrzyskich i na Niżu Polskim, czego efektem są wciąż wykorzystywane opracowania i publikacje.
Pani Katarzyna Pawłowska z mężem Stanisławem Pawłowskim (Fot. Archiwum PIG-PIB)
Za wybitne osiągnięcia została odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1955) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970). W 1976 r. otrzymała zespołową Nagrodę Państwową I stopnia za udział w odkryciu i udokumentowaniu nowych złóż siarki rodzimej. Otrzymała także Złotą Odznakę Państwowego Instytutu Geologicznego. Katarzyna Pawłowska, która cieszyła się niekwestionowanym moralnym i społecznym autorytetem, została powołana do Klubu Matek Chrzestnych Statków Polskiej Żeglugi Morskiej. Została matką chrzestną statku m/s „Kopalnia Grzybów”. W 2003 r. Katarzyna Pawłowska otrzymała medal Sigillum Civis Virtuti – najwyższe miejskie odznaczenie przyznawane osobom związanym z Tarnobrzegiem. W maju 2013 r. Rada Miasta Tarnobrzega nadała Katarzynie Pawłowskiej tytuł honorowego obywatela miasta Tarnobrzeg.
Docent Katarzyna Pawłowska, lipiec 2020 r. (Fot. Archiwum PIG-PIB)
Halina Żakowa z d. Boruszak (1927-1996)
W 1947 r. rozpoczęła studia medyczne we Wrocławiu. Szybko jednak odkryła w sobie pasję przyrodnika i przeniosła się na Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie rozwinęły się jej zainteresowania paleontologiczne. Jeszcze jako studentka, w 1951 r., podjęła pracę w nowo tworzącej się placówce Instytutu we Wrocławiu.
Po ukończeniu studiów w 1951 r., prowadziła prace badawcze nad fauną karbońską Sudetów, szczegółowo dokumentując paleontologicznie skamieniałości ramienionogów i innych bezkręgowców karbońskich. Swoją pierwszą monograficzną publikację z tego zakresu pt. Fauna kulmowa z Jabłowa na Dolnym Śląsku przedstawiła na łamach „Biuletynu Instytutu Geologicznego” w 1953 r. i był to początek bardzo długiej serii publikacji, jakie opracowała w trakcie swojej kariery naukowej.
W 1955 r. Halina Żakowa została przeniesiona służbowo do Kielc, gdzie jej mąż stanął na czele reorganizowanej w tym czasie kieleckiej placówki Instytutu. Przez pierwsze lata pobytu w Kielcach kończyła opracowywanie swoich sudeckich zbiorów, publikując kolejne ich opracowania paleontologiczne, a następnie rozpoczęła i kontynuowała przez następne dziesięciolecia badania głównie, bardzo słabo wówczas jeszcze rozpoznanych paleontologicznie, osadów karbonu Gór Świętokrzyskich.
Łącznie, w czasie trwającej prawie 45 lat kariery naukowej, opublikowała 143 monografie, artykuły i komunikaty naukowe, przygotowała ponad 70 opracowań archiwalnych. W swoich pracach koncentrowała się głównie na problemach paleontologicznych, ale często uzyskane dane wykorzystywała do celów ustalenia biostratygrafii osadów karbonu i dewonu. Sama organizowała także lub włączała się w działalność zespołów badawczych realizujących badania regionalne i złożowe.
W 1959 r. uzyskała stopień doktora, w 1970 r. – doktora habilitowanego, a w 1981 r. – tytuł profesora nadzwyczajnego. Była opiekunem czterech prac doktorskich, recenzentką kilku prac habilitacyjnych, przez kilka lat wykładała paleontologię na Uniwersytecie Śląskim. Była bardzo aktywną działaczką Polskiego Towarzystwa Geologicznego, aktywizując kieleckie środowisko geologów i organizując Zjazdy PTG, liczne sesje naukowe i konferencje terenowe. Dzięki jej osobistej determinacji powstało w kieleckiej placówce Instytutu muzeum geologiczne.
Dla współpracowników i podwładnych w Pracowni Stratygrafii Oddziału Świętokrzyskiego Halina Żakowa była wzorem zaangażowania w prace naukowe, konsekwencji w realizacji programów badawczych, sumienności, wnikliwości i wielkiej pracowitości. Cechy te pozostały przy niej aż do jej odejścia na emeryturę w 1995 r. Niestety podupadające zdrowie nie pozwoliło jej już wziąć udziału w obradach XIII Kongresu Geologicznego Karbonu i Permu, który był organizowany w Polsce, a do którego intensywnie przygotowywała materiały, opublikowane w syntetycznym dziele pt. The Carboniferous System in Poland (1995).
Zmarła wkrótce po przejściu na emeryturę. Była odznaczana m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Odznaką Zasłużony dla Kielecczyzny, Odznaką Zasłużony Działacz Kultury.
