Poniższe informacje nie stanowią porady prawnej. Przedstawione odpowiedzi stanowią jedynie ustosunkowanie się do przedstawionego stanu faktycznego w pytaniu i co do zasady nie mogą stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (jako jednostka naukowo-badawcza) nie jest organem wydającym decyzje administracyjne ani jednostką mogącą dokonywać wiążącej interpretacji przepisów prawa lub oceny danego stanu faktycznego. Z uwagi na fakt, że każda sprawa jest inna i wymaga pogłębionej analizy w oparciu m.in. o dokumenty, wskazane jest aby osoby zainteresowane uzyskaniem konkretnej porady prawnej lub bardziej szczegółowych informacji skontaktowały się z podmiotami świadczącymi usługi w tym zakresie.
Geotermia
Czy podane w §33, ust. 1, pkt 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zapis, iż odległość studni dostarczającej wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, niewymagającej, zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony ujęć i źródeł wodnych, ustanowienia strefy ochronnej, powinna wynosić licząc od osi studni - co najmniej do budynków inwentarskich i związanych z nimi szczelnych silosów, zbiorników do gromadzenia nieczystości, kompostu oraz podobnych szczelnych urządzeń - 15 m – sformułowanie: „podobnych szczelnych urządzeń” obejmuje również instalację służącą do wykorzystania ciepła Ziemi i należy zachować ww. odległość od istniejących studni przy projektowaniu instalacji służących wykorzystaniu ciepła Ziemi?.
W rozdziale 6 w § 31 ust. 1cytowanego rozporządzenia ustawodawca przewidział odległości dla studni dostarczającej wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, niewymagającej, zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony ujęć i źródeł wodnych, ustanowienia strefy ochronnej. W pkt. 3 ust. 1 tego paragrafu wskazano, iż odległość do budynków inwentarskich i związanych z nimi szczelnych silosów, zbiorników do gromadzenia nieczystości, kompostu oraz podobnych szczelnych urządzeń winna wynosić 15 m. Punkt ten wskazuje jednoznacznie iż chodzi wyłącznie o urządzenia na gromadzenie nieczystości związanych z budynkami inwentarskimi.
Organizacja i technologia robót geologicznych, polegających na wykonaniu gruntowych wymienników ciepła, powinna między innymi zapewnić:
ochronę wód podziemnych przed zanieczyszczeniem z powierzchni terenu oraz izolację przewiercanych poziomów wodonośnych;ochronę środowiska oraz obiektów budowlanych;zapobieganie szkodom i ich naprawienie.
Lokalizacja otworu dla zabudowy wymienników ciepła winna uwzględnić następujące uwarunkowania:
sposób wykorzystania projektowanego otworu wiertniczego;uzbrojenie terenu;projektowane zagospodarowanie terenu;warunki BHP.
Minimalna odległość pomiędzy otworem wiertniczym, a innymi elementami infrastruktury podziemnej powinna wynosić (wg Lachman red. i in., 2013)*:
od granicy sąsiedniej posesji: 3,0 m;od fundamentów budynku: 1,5 m;od instalacji wodnej i kanalizacyjnej: 1,5 m;od korony drzew o głębokich korzeniach: 1,5 m;od instalacji elektrycznych, gazowych, ciepłowniczych i telekomunikacyjnych: 1,5 m,dopuszcza się montaż pionowych gruntowych wymienników ciepła pod budynkiem, po dokonaniu odpowiednich uzgodnień budowlanych.
* LACHMAN P., MIROWSKI A., OCZOŚ A., KARCZMARCZYK A., SAWICKI C., KOCZOROWSKI J., SMUCZYŃSKA M., FRANKE M., ZBROJKIEWICZ S. red., 2013. Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła. Część 1. Dolne źródła do pomp ciepła. Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła, Kraków (Port PC).
Odległość od studni otworów musi zapewnić jej bezpieczne korzystanie po zabudowie wymienników ciepła. W okresie wiercenia otworów należy zwrócić uwagę na budowę geologiczną, gdyż wiercenie w zależności od rodzaju skał budujących podłoże niesie za sobą konsekwencje
Odpowiedzi udzieliła: Agata Spiżewska ; lipiec, 2024 r.
Czy zalecana przez PORT PC odległość 2,5 m od granicy działki otworów wykonywanych w celu wykorzystania ciepła Ziemi (na która powołują się projektujący w PRG) nie narusza/ogranicza praw własności właścicieli działki z którą bezpośrednio sąsiadują poprzez termiczne oddziaływanie na działkę sąsiada (a tym samym uniemożliwiają sąsiadowi wykonanie podobnej instalacji przy granicy na swojej działce), w przypadku gdy połowa projektowanej odległości pomiędzy otworami (promień oddziaływania otworów) stanowi dwukrotność podanej wyżej odległości od granicy działki?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie zacytowano zalecaną odległość od granicy sąsiedniej nieruchomości wg przywołanych przez Pana „Wytycznych…” (Port PC) i wynosi ona minimum 3,0 m, a nie 2,5 m. Termiczne oddziaływanie może wiązać się jedynie z wytworzeniem leja temperaturowego wokół otworu podczas eksploatacji pionowych wymienników ciepła, tj. obniżenie temperatury ośrodka, z którego czerpane jest ciepło. Rozkład i zasięg takiego leja jest zależny od tego z jakim ośrodkiem mamy do czynienia. Inaczej rozkłada się on w ośrodku niezawodnionym (jest symetryczny), a inaczej w zawodnionym (jest rozwinięty w dół strumienia wód podziemnych). Niezależnie od powyższego, jeżeli sąsiad zechce również wybudować pionowe wymiennik ciepła i zachowa bezpieczną odległość 3,0 m od granicy swojej nieruchomości to zostanie zachowana bezpieczna odległość (minimum 6,0 m )pomiędzy pionowym wymiennikiem ciepła, która jest wskazana w przedmiotowych „Wytycznych …” na str. 18.
Odpowiedzi udzieliła: Agata Spiżewska ; lipiec, 2024 r.
Wpłynął do mnie PRG dotyczący ciepła Ziemi. Projektowane są 4 otwory do głębokości 100 m. Przewidywany profil 0,0-65 m piaski drobnoziarniste (Q), 65-72 m iły (Ng), 72-100 m piaski drobnoziarniste (Ng), przy czym z uwagi na geologię obszaru możliwe jest nawiercenie utworów kredowych w spągu otworu. W projekcie zakłada się wiercenie na płuczkę polimerową lub bentonitową, natomiast wypełnienie otworu urobkiem wiertniczym lub mleczkiem iłowym. Mam duże wątpliwości dotyczące wypełnienia otworu - moim zdaniem nie zapewni prawidłowej izolacji horyzontów wodonośnych oraz izolacji warstwy wodonośnej przed przedostaniem się glikolu propylenowego w razie awarii, rozszczelnienia kolektora.W związku z tym, że w wytycznych do projektowania otworów pod pompy ciepła są jedynie wytyczne wskazujące na parametry masy wypełniającej trudno to odnieść do konkretnych rozwiązań. Bardzo proszę o informację, jak powinny wyglądać konkretne zapisy dotyczące wypełnienia otworu w PRG
W przypadku trudności z utrzymaniem stabilności ścian otworów lub izolacją poziomów wodonośnych poza płuczką wodną w tego typu otworach stosuje się płuczkę polimerową lub bentonitową. Płuczka powinna być sporządzona według instrukcji przedsiębiorstwa wykonującego wiercenie, przy użyciu materiałów ekologicznych, posiadających atest Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny.
Urobek z wiercenia winien być odebrany z terenu prowadzonych robót geologicznych przez specjalistyczną firmę zajmującą się utylizacją odpadów.
Aby zapewnić prawidłową wymianę ciepła oraz zabezpieczyć wymiennik gruntowy przed uszkodzeniem przestrzeń pomiędzy rurami pionowego otworowego wymiennika ciepła, a ścianami otworu, winno wypełniać się przeznaczonym do tego celu materiałem. W tym celu wraz z rurami wymienników do otworów wprowadza się rurę do iniekcji materiału wypełniającego (w przypadku otworów o głębokości poniżej 150 m np. HDPE Ø 25). Po stwierdzeniu szczelności układów zamykane są szczelnie końcówki rur wymiennika i wypełniana jest przestrzeń pierścieniowa otworów specjalistyczną mieszanką uszczelniającą, dedykowaną dla otworów wiertniczych pod pompy ciepła o wysokiej przenikalności cieplnej (przewodność termiczna min. 2,0 W/m∙K - cement termiczny). W przypadku zastosowania innych materiałów, np. na bazie bentonitu, istnieje ryzyko zwiększenia oporu termicznego otworu. Materiał wypełniający powinien charakteryzować się ponadto niskim współczynnikiem przepuszczalności (co zapewni izolację poziomów wodonośnych) oraz odpornością na agresywne działanie gruntu i wód podziemnych, a także na cykliczne zamrażanie i odmrażanie (właściwości antykorozyjne). Szczelne wypełnienie otworów w istotnym stopniu wpłynie na zwiększenie powierzchni wymiany ciepła, przeciwdziałając spadkowi efektywności dolnego źródła.
Minimalne wymagania masy wypełniającej (Lachman red. i in., 2013)*
współczynnik filtracji (przepuszczalności) <10-9 m/s
współczynnik przewodzenia ciepła >0,8 W/(m∙K)
gęstość >1250 kg/m3
wytrzymałość na ściskanie >2,5 N/mm2 (po 28 dniach)
mrozoodporność -10˚C
odporność na korozję XA2
odstój wody po 24 godzinach <2%
brak składników szkodliwych dla wód podziemnych i środowiska
* LACHMAN P., MIROWSKI A., OCZOŚ A., KARCZMARCZYK A., SAWICKI C., KOCZOROWSKI J., SMUCZYŃSKA M., FRANKE M., ZBROJKIEWICZ S. red., 2013. Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła. Część 1. Dolne źródła do pomp ciepła. Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła, Kraków.
Główną rolą prawidłowo wykonanego wypełnienia jest:
zapewnienie maksymalnego przepływu strumienia cieplnego pomiędzy górotworem a nośnikiem ciepła w wymienniku;zapewnienie izolacji przewiercanych poziomów wodonośnych za pomocą wypełnienia cementowego przestrzeni pierścieniowej;zagwarantowanie bezpieczeństwa pracy wymiennika przez zapobieganie uszkodzeniom mechanicznym ze strony górotworu oraz przed korozją.
Mieszanka wypełniająca powinna posiadać atest higieniczny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - PZH oraz certyfikat potwierdzający przewodność cieplną.
Informacja dotycząca wypełnienia powinna zostać umieszczona w dokumentach końcowego odbioru instalacji dolnego źródła. Po zakończeniu wypełnienia otworu należy sporządzić protokół. Wokół wprowadzonego przewodu rurowego wytwarza się praktycznie nieprzepuszczalna warstwa stanowiąca uszczelnienie zabezpieczające przed przenikaniem wód z powierzchni w głąb górotworu, zamykająca poziomy wodonośne oraz zapewniająca dobre przewodnictwo ciepła górotworu.
Wszelkie procedury związane z odbiorem otworu wiertniczego, przeprowadzeniem szczelności układu grzejnego wymiennika ciepła, oraz wypełnieniem pastą cementową powinny być przeprowadzone protokolarnie na terenie badań w obecności geologa dozoru. Wszystkie materiały użyte do zabudowy otworu wiertniczego muszą mieć atesty i certyfikaty zgodne z normami w zakresie bezpieczeństwa osób i mienia oraz ochrony środowiska, w tym wód podziemnych.
W układzie zazwyczaj czynnikiem roboczym, podobnie jak w tym przypadku, jest glikol propylenowy (30 - 35 % wodny roztwór glikolu) z dodatkiem inhibitorów korozji oraz środków przeciwpieniących, charakteryzujący się temperaturą krzepnięcia na poziomie około -15 oC. Glikol propylenowy jest substancją nietoksyczną i stosunkowo łatwo biodegradowalną.
Wypełnienie otworu to nie tylko poprawa warunków wymiany ciepła i zwiększenie bezpieczeństwa pracy wymiennika gruntowego, ale także uszczelnienie otworu na całej długości w celu zapobiegania przedostawania się zanieczyszczeń powierzchniowych oraz separowania przewierconych poziomów wodonośnych (wymóg zgodnie z § 1 ust. 2 pkt. 4 lit. c rozporządzenia w sprawie projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji) Projekt robót winien uszczegóławiać jaki rodzaj materiału wypełniającego zostanie użyty do wypełnienia otworu.
W tym przypadku, gdy otwory zaprojektowano do głębokości 100 m zastosowanie ma również § 5 ww. rozporządzenia.
Projekt winien zawierać opis przedsięwzięć technicznych, technologicznych i organizacyjnych, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska.
Projekt winien dać odpowiedź czy teren wykonywanych robót znajduje się w obszarze zasobowym, obszarze spływu do ujęcia wód podziemnych, strefie ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych lub w obszarze górniczym wyznaczonym w koncesji na wydobywanie wód leczniczych współwystępujących z wodami podziemnymi i czy wykonywanie robót znajduje się na napływie wód do ujęć, co może przyczynić się do braku zgody na realizację inwestycji. Każdorazowo należy przeanalizować konkretny przypadek, gdyż nie zawsze oznacza, iż nie ma możliwości realizowanie robót wiertniczych i instalacji wymienników, nawet w zasięgu leja depresji ujęcia.
Odpowiedzi udzieliła: Agata Spiżewska; czerwiec, 2024 r.
Jakie są zagrożenia środowiskowe związane z instalacją gruntowych pomp ciepła?
Zgodnie z art 85, ust. 1. pkt. 1. ustawy Pgig [6] projekt robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi nie wymaga zatwierdzenia. Rozpoczęcie robót geologicznych może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedłożenia projektu robót starosta nie wniesie do niego sprzeciwu, w drodze decyzji. Zgodnie z art 85, ust. 3. pkt. 1 i 2 Pgig [6] może on zgłosić sprzeciw, jeżeli projekt nie odpowiada przepisom prawa (tj. jego zawartość nie odpowiada wytycznym Rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych [3, 4]), a także jeżeli sposób wykonania zamierzonych robót zagraża środowisku. Zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić przykładowo w sytuacji gdy roboty związane z odwierceniem otworowych wymienników ciepła zostały zaprojektowane w obrębie obszaru zasobowego ujęcia wód podziemnych i istnieje prawdopodobieństwo, że może to negatywnie oddziaływać na jakość ujmowanych wód. Sytuacja taka może wystąpić również wtedy, gdy roboty geologiczne planuje się prowadzić na obszarze górniczym, wyznaczonym na koncesji na wydobywanie wód leczniczych współwystępujących z wodami podziemnymi lub na koncesji na wydobywanie torfów leczniczych [1].
Również wykonywanie dużej ilości wierceń geotermalnych w rejonach o niekorzystnych warunkach hydrogeologicznych może zagrozić środowisku [2]. Takie rejony to m.in. miejsca, w których mogą występować poziomy wodonośne o warunkach naporowych, a w szczególności o warunkach artezyjskich. W takich przypadkach może dochodzić do samoistnego wypływu wód podziemnych a także ich zanieczyszczenia, spowodowanego przebiciami hydraulicznymi. Może również dojść do zakłócenia naturalnego reżimu hydrologicznego. Kolejnym zagrożeniem związanym z wykonywaniem otworów pod pionowe wymienniki ciepła jest przewiercanie utworów słabo przepuszczalnych, które chronią leżące niżej warstwy, poziomy lub piętra wodonośne o znaczących ekonomicznie zasobach.
W praktyce, wniesienie sprzeciwu do projektu robót geologicznych przez starostę jest jedynym momentem, w którym organy administracji geologicznej mają możliwość wpływu na proces wykonywania odwiertów pod otworowe wymienniki ciepła. Istotną kwestią jest również przekazywanie informacji geologicznej, czyli dokumentacji geologicznej z wykonanych robót, opracowywanej jako dokumentacja geologiczna inna (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 grudnia 2016 r. w sprawie innych dokumentacji geologicznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2023) [5]) do Narodowego Archiwum Geologicznego prowadzonego przez Państwową Służbę Geologiczną. Gromadzenie informacji geologicznej o otworowych wymiennikach ciepła jest konieczne dla opracowywania i weryfikacji map potencjału płytkiej geotermii.
Więcej informacji na temat zagrożeń środowiskowych można znaleźć pod poniższymi linkami:
- Podręcznik "GeoTrainet Training Manual for Designers of Shallow Geothermal Systems. Instrukcja Szkoleniowa GeoTrainet dla Projektantów Płytkich Systemów Geotermalnych" (rozdział 19)
- Prezentacja z warsztatów w Chęcinach: "Dobre praktyki, czyli jak uniknąć zagrożeń dla środowiska naturalnego związanych z instalacjami płytkiej energii geotermalnej, część 2"
Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.
Kiedy należy wykonywać projekt robót geologicznych dla gruntowych wymienników ciepła?
Uwarunkowania formalno-prawne są różne dla poszczególnych typów systemów dolnego źródła ciepła. Wykonywanie instalacji poziomych (ZH), instalacji spiralnych w otworach o niewielkiej głębokości (ZK), oraz instalacji w palach fundamentowych (ZF) nie jest regulowane ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 868 ze zm.) [3] (dalej Pgig). Zgodnie z art. 3, ust. 2 przepisów ustawy nie stosuje się do wykonywania wykopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m, wykonywanych w celu wykorzystania ciepła Ziemi, poza obszarami górniczymi.
Systemy zamknięte typu ZH (instalacje poziome) i ZK (kolektory spiralne) podlegają przepisom ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 1186 z późn. zm.) [4] i należy je interpretować jako przyłącze cieplne do budynku, które nie wymaga pozwolenia na budowę (art. 29, ust 1 pkt. 20) [2].
Spośród powszechnie stosowanych dolnych źródeł ciepła w systemach zamkniętych (takich, w których czynnik roboczy krąży w układzie zamkniętym w systemie rur z tworzywa sztucznego, bez kontaktu z otaczającym masywem skalno-gruntowym), jedynie wykonywanie otworowych wymienników ciepła o głębokości większej niż 30 m jest robotą geologiczną i jako taka podlega przepisom prawa geologicznego i górniczego. W przedziale głębokościowym od 30 do 100 m sporządzany jest projekt robót geologicznych, który jest zgłaszany odpowiednim miejscowo organom administracji geologicznej (Starostwo Powiatowe). Dla głębokości przekraczających 100 m konieczne jest dodatkowo wykonanie planu ruchu zakładu górniczego, który należy zatwierdzić w odpowiednim miejscowo Okręgowym Urzędzie Górniczym. W przypadku, kiedy planowane wiercenia pod otworowe wymienniki ciepła będą zlokalizowane na terenie górniczym, projekt robót geologicznych oraz plan ruchu należy sporządzać w każdym przypadku, niezależnie od głębokości.
W praktyce prowadzenie działań pod powierzchnią terenu, związane z pozyskiwaniem ciepła Ziemi, w strefie do głębokości 30 m poza obszarami górniczymi nie wymaga zgłaszania tych działań organom administracji geologicznej oraz nie podlega przepisom prawa geologicznego i górniczego.
Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.
- Kapuściński J. & Rodzoch A. 2010; Geotermia niskotemperaturowa w Polsce i na świecie. Stan aktualny i perspektywy rozwoju. Uwarunkowania techniczne, środowiskowe i ekonomiczne. MŚ, Warszawa.
- PORT PC. 2013; Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła. Część 1. Dolne źródła do pomp ciepła. Wydanie pierwsze 01/2013. Kraków 2013 r.
- Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r. poz. 868 późn. zm.) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.
- Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 1186, z późn. zm.).
Czy otworowe wymienniki ciepła podlegają przepisom ustawy Prawo wodne?
Systemy zamknięte nie podlegają przepisom ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 2268 z późn. zm.), bez względu na głębokość zabudowy. Wyjątkowo mogą one dotyczyć gruntowej pompy ciepła w systemie zamkniętym, kiedy otwór wiertniczy będzie wykonywany w strefie ochrony pośredniej ujęcia wód, a wykonanie takiego otworu mogłoby być uznane za czynność powodującą zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia. Ustawa Prawo wodne ma zastosowanie przede wszystkim do gruntowych pomp ciepła w systemach otwartych.
Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.
Jakie są uwarunkowania formalno-prawne i procedury postępowania przy projektowaniu robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi za pomocą otworowych wymienników ciepła?
Zawartość projektu robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1696) [3] wraz z rozporządzeniem zmieniającym (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2015 r., poz. 964) [4]).
Projekt taki musi być sporządzony przez geologa posiadającego odpowiednie uprawnienia. W przypadku otworowych wymienników ciepła muszą to być kwalifikacje kategorii IV lub V. Projekt musi zawierać m.in. opis konstrukcji otworu, informacje dotyczące zamykania poziomów wodonośnych, opis budowy geologicznej, syntetyczny profil geologiczny w miejscu projektowanych odwiertów, opis i uzasadnienie przewidywanej liczby, lokalizacji i rodzaju projektowanych otworów, opis obszarów i obiektów chronionych, określenie wpływu zamierzonych robót geologicznych na obszary chronione, w tym Natura 2000. Określenie przewidywanej liczby i głębokości projektowanych odwiertów jest szacowane na podstawie przewidywanego profilu geologicznego projektowanych otworów wiertniczych oraz wielkości parametrów stosowanych do wymiarowania sond pionowych, przyjętych z danych literaturowych (np. monografii naukowych [2]) lub z wytycznych PORT PC [1]). W przypadku instalacji o dużej mocy (powyżej 100 kW łącznej mocy grzewczej pomp ciepła wg wytycznych PORT PC) projekt powinien również zawierać informację o możliwej zmianie liczby projektowanych otworów, w zależności od wyników badania metodą testu reakcji termicznej (TRT) oraz wyników modelowania numerycznego.
Zgodnie z art 85, ust. 1. pkt. 1. ustawy Pgig [14] projekt robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi nie wymaga zatwierdzenia. Rozpoczęcie robót geologicznych może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedłożenia projektu robót Starosta nie wniesie do niego sprzeciwu, w drodze decyzji. Zgodnie z art. 85, ust. 3. pkt. 1 i 2 Pgig [5] może on zgłosić sprzeciw, jeżeli projekt nie odpowiada przepisom prawa (tj. jego zawartość nie odpowiada wytycznym Rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych [3, 4]), a także jeżeli sposób wykonania zamierzonych robót zagraża środowisku.
Na rysunku oznaczono również dla porównania schemat postępowania przy projektowaniu gruntowych wymienników ciepła typu ZH, ZK i ZF, które nie podlegają przepisom ustawy Prawo geologiczne i górnicze [5]. Zgodnie z Wytycznymi [1] na etapie projektowania takich instalacji nie jest konieczne pozwolenie na budowę. Wymienniki gruntowe typu ZH, ZK i ZF zgodnie z przepisami ustawy Prawo budowlane [6] należy interpretować jako przyłącze cieplne do budynku, które nie wymaga pozwolenia na budowę (art. 29 ust. l pkt. 20 ustawy Prawo budowlane). Zamiar przystąpienia do wykonywania poziomego gruntowego wymiennika ciepła należy zgłosić wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi, właściwemu ze względu na miejsce prowadzenia prac. Zgłoszenie powinno być dokonane najpóźniej na 30 dni przed zamierzonym terminem rozpoczęcia prac (art. 30 ust.5 ustawy Prawo budowlane). Zgłoszenie przystąpienia do rozpoczęcia wykonywania wymiennika powinno zawierać takie informacje jak rodzaj, zakres i sposób wykonania wymiennika ciepła oraz planowany termin rozpoczęcia prac (art. 30 ust. 2-4 ustawy Prawo budowlane). Do wykonywania wymiennika ciepła można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu (art. 30 ust. 5 ustawy Prawo budowlane). Zalecane jest uzgodnienie lokalizacji wymiennika w Powiatowym Zespole Uzgadniania Dokumentacji Projektowej. W tej procedurze nie ma udziału zarówno organów administracji geologicznej, jak i geologów z uprawnieniami kategorii IV i V, nie ma też archiwizacji informacji geologicznej, a dokumentacja powykonawcza nie jest przekazywana do Narodowego Archiwum Geologicznego.
- PORT PC. 2013; Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła. Część 1. Dolne źródła do pomp ciepła. Wydanie pierwsze 01/2013. Kraków 2013 r.
- Rubik M., 2011; Pompy ciepła w systemach geotermii niskotemperaturowej. Monografia. Oficyna wydawnicza Multico, Warszawa 2011 r.
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1696);
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2015 r., poz. 964
- Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r. poz. 868) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.
- Ustawa Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 1202, z późn. zm.).
Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.
Na czym polega test reakcji termicznej?
Badanie TRT jest testem in situ, wykonywanym w odwiercie pilotażowym – otworowym wymienniku cieplnym, pierwszym z serii przewidzianych do wykonania w planowanej inwestycji geotermalnej. Wartość przewodnictwa cieplnego otrzymywana w wyniku badania jest bardzo wiarygodna, ponieważ oblicza się ją w rzeczywistych warunkach pracy wymiennika ciepła. Badanie TRT jest wykonywane w celu uniknięcia niedoszacowania lub przeszacowania zdolności gruntu do przekazywania ciepła, zwłaszcza w przypadku projektowania dolnego źródła pomp ciepła do zasilania dużych obiektów. Metoda polega na iniekcji do otworu ładunku energii cieplnej o znanej wartości i pomiarze na powierzchni terenu temperatury zasilania oraz powrotu czynnika, dostarczającego ciepło do urządzenia pomiarowego. Medium wypełniające wymiennik krąży w obiegu zamkniętym, a iniekcja ciepła drogą podgrzewania płynu roboczego jest prowadzona przez cały czas trwania testu. Mierzona wartość współczynnika przewodnictwa cieplnego jest wartością efektywną, tj. uwzględniającą reakcję całego ośrodka gruntowo-wodnego, a także materiału wypełniającego przestrzeń pierścieniową otworu (iniektu). Warunkiem otrzymania poprawnych wyników jest odpowiednio długi czas prowadzenia testu. Minimalny, zalecany w literaturze, wynosi 48 godzin. Badanie TRT jest powszechnie stosowane w krajach, gdzie wykonuje się masowe ilości otworowych wymienników ciepła (np. Niemcy, Szwecja, Francja). W związku z dynamicznym rozwojem gruntowych pomp ciepła coraz częściej wykonuje się je także w Polsce.
Więcej informacji na temat testu TRT można znaleźć pod poniższymi linkami:
- Podręcznik "GeoTrainet Training Manual for Designers of Shallow Geothermal Systems. Instrukcja Szkoleniowa GeoTrainet dla Projektantów Płytkich Systemów Geotermalnych"
- Prezentacja z warsztatów projektu Geothermal4PL
Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.
Gdzie szukać informacji geologicznej niezbędnej do planowania instalacji gruntowych pomp ciepła?
W projektowaniu gruntowych wymienników ciepła w dużej mierze biorą udział specjaliści nie będący geologami. W związku z tym występuje duże zapotrzebowanie na informację geologiczną, przeznaczoną specjalnie do projektowania gruntowych wymienników ciepła, nie tylko otworowych, ale także instalacji poziomych ZH i spiralnych ZK, wykorzystujących energię cieplną z płytkich warstw gruntowo-skalnych. Taką informację mogą zapewnić dedykowane mapy potencjału geotermalnego oraz popularyzowanie i zwiększanie dostępności do otworowych baz danych państwowej służby geologicznej i hydrogeologicznej. Dane powinny być tak przedstawione (objaśnione), by mogły być zrozumiane przez osoby nie posiadające specjalistycznego wykształcenia geologicznego czy geotechnicznego.
W celu poprawnego zaprojektowania otworowych wymienników ciepła należy wykorzystywać wszystkie dostępne źródła informacji geologicznej. W tabeli zestawiono pozycje, których uwzględnienie jest konieczne w projektach robót geologicznych, wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi. Są to mapy geologiczne publikowane przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, Mapa Hydrogeologiczna Polski i Mapa Geośrodowiskowa Polski) oraz bazy danych geologicznych obejmujące Centralną Bazę Danych Geologicznych, Centralną Bazę danych Hydrogeologicznych oraz Bazę Danych Geologiczno-Inżynierskich. Źródła danych wymienione w tabeli poniżej, wraz z pozyskanymi przez autora projektu opracowaniami archiwalnymi z rejonu projektowanych prac, stanowią podstawę do opracowania opisu budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych oraz sporządzenia przewidywanych profili geologicznych projektowanych otworów. Szczególną uwagę należy poświęcić Centralnej Bazie Danych Hydrogeologicznych, w której zgromadzono m.in. dane o profilach ujęć wód podziemnych i studni. Baza ta jest podstawowym źródłem informacji przy opracowywaniu projektów robót geologicznych pod zabudowę otworowych wymienników ciepła. Należy zaznaczyć, że dobrze opracowany przewidywany profil geologiczny umożliwia dokładniejsze oszacowanie wydajności projektowanego otworowego wymiennika ciepła. Część danych zestawionych w tabeli poniżej jest możliwa do pobrania bezpośrednio ze stron internetowych i geoportali (np. arkusze SMGP lub karty wierceń z Bazy Danych Geologiczno-Inżynierskich), cześć z nich wymaga wypełnienia odpowiednich wniosków i formularzy (Baza CBDH – karty otworów z Banku HYDRO). Kluczowe dla bezpieczeństwa wód podziemnych są informacje dostępne w przeglądarce mapowej Państwowej Służby Geologicznej w zakładce „Wody podziemne”. Dane z warstwy przestrzennej GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych są jedną z podstawowych informacji, która musi znaleźć się w projekcie robót geologicznych. Podstawowym źródłem informacji o lokalizacji terenów górniczych jest System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Midas.
W tabeli zestawiono również pozostałe źródła informacji geologicznej dedykowanej dla potrzeb geotermii niskotemperaturowej. Są to międzynarodowe projekty mapowe – ThermoMap, TransGeoTherm, GEOPLASMA CE oraz projekt Geothermal4PL.
Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.
Budownictwo
Jakie są zasady oceny warunków posadowienia i bezpieczeństwa budowli oraz ich wpływu na środowisko?
Zasady oceny warunków posadowienia i bezpieczeństwa budowli należą do projektanta, geotechnika i są szczegółowo określone w normach (np. Eurokod 7 – PN-EN ISO 1997-1 i PN-EN ISO 1997-2). W dokumentacji geologiczno-inżynierskiej przedstawiona jest prognoza zmian w środowisku mogących powstać na skutek realizacji lub eksploatacji obiektów budowlanych, którą opracowuje się na podstawie wyników prac geologicznych oraz opis zjawisk i procesów geodynamicznych i antropogenicznych występujących na dokumentowanym terenie i w jego sąsiedztwie. Zasady oceny wpływu projektowanej inwestycji na środowisko powinny być szczegółowo określone w „Raporcie oddziaływania inwestycji na środowisko” opracowywanym w trakcie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Zagadnienia dotyczące opracowania oceny oddziaływania na środowisko zostały określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2019, poz. 1396 z późn. zm.), ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz.U.2020, poz. 55) oraz w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2020, poz. 283). Jeśli istnieje „Raport”, należy się na niego powołać w dokumentacji, a jeśli brak, to postulować o jego sporządzenie. Geolog wykonujący dokumentację może tylko w ogólny sposób zasygnalizować, na jakie elementy środowiska geologicznego będzie miała wpływ projektowana inwestycja.
Pomocne materiały dotyczące oceny wpływu inwestycji na środowisko można znaleźć m.in. w:
- Poradniku przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, pod redakcją W. Lenart i A. Tyszecki, Gdańsk 1998,
- Biuletynach Komisji do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko.
Odpowiedzi udzielił: Zbigniew Frankowski, marzec 2020.
Jakie są metody określania przydatności podłoża do celów budowlanych?
Metody określania przydatności podłoża do celów budowlanych określa Instrukcja ITB 303 – Ustalanie przydatności gruntów na potrzeby budownictwa, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1990 oraz rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43, poz, 430). Metody badań podłoża gruntowego dla dróg przedstawiono w załączniku 4. W rozporządzeniu zmieniającym z 2016 roku (Dz.U.2016, poz. 124) załącznik 4 został uchylony.
Dużo informacji o metodach badań dla różnych rodzajów budownictwa zawierają opracowania, które można pobrać bezpłatnie pod adresem: geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Jakie są nowe technologie w fundamentowaniu budowli?
Obecnie istnieje wiele nowych technologii fundamentowania budowli. Metody te zależą od technologii opracowanych przez firmy, przedsiębiorstwa projektujące lub/i wykonujące fundamenty. Informacje na temat nowych technologii można znaleźć w ogólnie dostępnych czasopismach branżowych lub materiałach konferencyjnych i seminaryjnych, np.: Inżynieria Morska i Geotechnika, GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele, seminaria np.: „Wzmacnianie podłoża i fundamentowanie 2020” (Warszawa, 2020). Do uznawanych za nowe technologie można zaliczyć: zbrojenie wgłębne – różne rodzaje kolumn, wibroflotację, jet-grouting, mieszanie wgłębne, dynamiczne zagęszczanie, nowe technologie palowania, konsolidację – drenaż pionowy, mikrowybuchy, kolumny żwirowe, zastosowanie keramzytu przy budowie nasypów odciążających i inne.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Na jakich zasadach powinni współdziałać pracownicy administracji geologicznej, nadzoru budowlanego i administracji architektoniczno-budowlanej w zakresie weryfikacji proponowanych rozwiązań dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich (geotechnicznych)?
W przypadkach budzących wątpliwości dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich lub geotechnicznych pracownicy administracji geologicznej mogą wystąpić do nadzoru budowlanego lub rzeczoznawcy budowlanego o opinię w zakresie ustalenia kategorii geotechnicznej projektowanego, modernizowanego lub remontowanego obiektu. Mogą również wystąpić o opracowanie opinii do proponowanych rozwiązań dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich, na przykład do Komisji Dokumentacji Geologiczno-Inżynierskich przy Ministrze Środowiska.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Czym różni się dokumentacja geologiczno-inżynierska od dokumentacji geotechnicznej i dla jakich przedsięwzięć powinny być sporządzane poszczególne dokumentacje?
Geotechniczne warunki posadowienia opracowuje się w formie opinii geotechnicznej, dokumentacji badań podłoża gruntowego i projektu geotechnicznego (rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku (Dz.U.2012, poz. 463) w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych –§ 3 ust 3). Definicja dokumentacji geotechnicznej (dokumentacji badań podłoża gruntowego – zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem) według normy PN-B-02479: 1998 pkt 1.3.2 jest następująca: „dokumentacja powstała na podstawie czynności badawczych, wykonywanych w celu określenia rodzaju, właściwości, cech wytrzymałościowych i odkształcalności gruntów, ich zmienności, poziomu wody gruntowej oraz stateczności wykopów i nasypów”. W wymienionej normie poniżej definicji zwrócono uwagę, że „badania geotechniczne obejmują roboty terenowe nie wywołujące negatywnych zmian środowiska naturalnego, jako małośrednicowe wiercenia geotechniczne, sondowania statyczne i dynamiczne, badania presjometrem i dylatometrem, geofizyczne (bez użycia materiałów wybuchowych), odkrywki fundamentów, wykopy badawcze oraz laboratoryjne określanie cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych gruntów i wód gruntowych itp.
W ustawie Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm.) nie przytoczono definicji dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Podano w jakich przypadkach opracowuje się dokumentację, co powinna zawierać oraz kto ją przyjmuje. Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze określają, że pracą geologiczną jest projektowanie i wykonywanie badań w celu między innymi określania warunków geologiczno-inżynierskich (art. 6 . ust 1. pkt.8). Robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi (art. 6. ust 1. pkt. 12).
Z powyższych definicji wynika, że robotą geologiczną są czynności związane z określaniem warunków geologiczno-inżynierskich. Zgodnie z art. 79. ust 1 prace geologiczne obejmujące roboty geologiczne mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych. Z wyżej przedstawionych definicji wynika, że zapisy prawa budowlanego i prawa geologicznego są niespójne, co stwarza problem we właściwej interpretacji przepisów oraz postawieniu granicy między dokumentacją geologiczno-inżynierską, a dokumentacją badań podłoża gruntowego.
W praktyce dokumentacja badań podłoża gruntowego zawiera podobne elementy, jak dokumentacja geologiczno-inżynierska opracowana dla ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia. W przypadku występowania skomplikowanych warunków gruntowych (trzecia kategoria geotechniczna i druga w złożonych warunkach gruntowych) opracowuje się oddzielnie dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz dokumentację badań podłoża gruntowego (geotechniczne warunki posadowienia) opracowaną zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej dnia 25 kwietnia 2012 roku.
Dokumentacja geologiczno-inżynierska powinna zawierać między innymi prognozę wpływu projektowanych obiektów na środowisko, opis procesów geodynamicznych, jeśli takie występują oraz informacje o lokalizacji i zasobach złóż kopalin, które mogą być wykorzystane przy wykonywaniu projektowanej inwestycji. Zgodnie z Eurokod 7 - PN-EN 1997-1: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne. wyróżniono projekt geotechniczny (rozdz. 2.8) oraz dokumentację badań podłoża (rozdz. 3.4). Zgodnie z rozdziałem 2.8 (3) projekt geotechniczny powinien być opracowany na podstawie wyników badań podłoża. W związku z tym dokumentacja badań podłoża stanowi część projektu geotechnicznego (pkt. 3.4.1 (1). Zapisy zawarte w Eurokod 7, normie PN-B-02479:1998 Dokumentowanie geotechniczne, rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku, w ustawie Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawie Prawo budowlane nie są spójne i wymagają uporządkowania.
Zagadnienia związane z różnicami lub ich brakiem między dokumentacjami geologiczno-inżynierskimi a dokumentacjami badań podłoża gruntowego zostały między innymi opisane w artykułach:
- Marek Tarnawski – Badania geologiczno-inżynierskie i geotechniczne w świetle nowych przepisów prawa geologicznego i budowlanego, Materiały XXVIII Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła 2013 r.
- Marek Tarnawski – Propozycje optymalizacji przepisów prawnych dotyczących badań i oceny podłoża budowli, Materiały XXXII Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła 2017 r.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Geotechnika a geologia inżynierska
Wg. Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych w zakresie interpretacji zapisów dotyczących stopnia skomplikowania warunków gruntowych: warunki skomplikowane – występujące w przypadku warstw gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych, osuwiskowych, sufozyjnych, kurzawkowych, glacitektonicznych, gruntów ekspansywnych i zapadowych, na obszarach szkód górniczych, przy możliwych nieciągłych deformacjach górotworu, w obszarach dolin i delt rzek oraz na obszarach morskich. Często można spotkać się z interpretacją powyższego zapisu polegającego na stosowaniu zasady, że wszystkie wymienione po przecinku przesłanki muszą występować równolegle aby stwierdzić warunki skomplikowane, np. aby stwierdzić skomplikowane warunki gruntowe w dolinie rzeki powinny występować tam również warstwy gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych. Czy jest to słuszne podejście? Czy sama lokalizacja w dolinie rzeki lub delcie bez względu na faktyczne warunki gruntowe jest wystarczająca w rozumieniu ww rozporządzenia aby stwierdzić warunki gruntowe skomplikowane.
Zgodnie z przepisami wystarczy, że zaistnieje choćby jedno ze zjawisk, by uznać je za warunki skomplikowane. Na pewno możliwość uznania, że mamy do czynienia z warunkami skomplikowanymi nie jest uzależniona od jednoczesnego wystąpienia wszystkich zjawisk ujętych w par. 4 ust. 2 pkt 3) rozporządzenia - "warunki skomplikowane – występujące w przypadku warstw gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych, osuwiskowych, sufozyjnych, kurzawkowych, glacitektonicznych, gruntów ekspansywnych i zapadowych, na obszarach szkód górniczych, przy możliwych nieciągłych deformacjach górotworu, w obszarach dolin i delt rzek oraz na obszarach morskich".
maj, 2022 r.
Czy pobór próbek gruntów sondą ręczną lub mechaniczną na potrzeby analiz laboratoryjnych (geotechnicznych) i kartowania są robotą geologiczną i wymagają PRG?
W świetle definicji prac i robót geologicznych wszelkie czynności, które w ramach prac geologicznych są wykonywane poniżej powierzchni terenu, zaliczają się do robót geologicznych (art. 6 ust. 1 pkt 8 i 11 pr.g.g.). Nie ma znaczenia głębokość na jakiej są one wykonywane ani metoda ich wykonywania. W istocie przesądza o tym ustalenie, że dane czynności mają na celu ustalenie budowy geologicznej kraju.
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
O tym czy mamy do czynienia z robota geologiczną nie decyduje wyłącznie sposób jej wykonywania ale także cel w którym jest ona wykonywana (np. nie każde wiercenie jest robotą geologiczną).
Wynika to z analizy treści definicji robót geologicznych i prac geologicznych zawartych w art. 6 ust. 1 pkt 8 i 11 ustawy z dnia 9 czerwca 211 r. Prawo geologiczne i górnicze.
Roboty geologiczne to (wg art. 6 ust. 1 pkt 11) „wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni terenu, w tym przy użyciu środków strzałowych, a także likwidacja wyrobisk po tych czynnościach”. Z definicji tej wynika, że czynności zaliczane o robót geologicznych muszą się mieścić w pojęciu prac geologicznych i jednocześnie być wykonywane poniżej powierzchni terenu.
Prace geologiczne opisane są jako (wg art. 6 ust. 1 pkt 8) „projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin, wód podziemnych oraz kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, określenia warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła Ziemi lub korzystania z wód podziemnych”. Definicja ta wskazuje, że wykonywana czynność nazywana może być robotą geologiczną jeżeli jej celem jest „ustalenie budowy geologicznej kraju…..”.
Biorąc powyższe pod uwagę jeżeli pobór próbek gruntów sondą ręczną dokonywany jest poniżej powierzchni terenu i ma na celu sporządzanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej jest robotą geologiczną (musi być wykonywany na podstawie zatwierdzonego projektu robót geologicznych).
Ten sam pobór prób wykonywany wyłącznie w celu ustalania geotechnicznych warunków posadawiania bez zamiaru sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, nie jest robotą geologiczną (nie musi być wykonywany na podstawie zatwierdzonego projektu robót geologicznych).
Opisana wyżej z interpretacja znajduje potwierdzenie w treści art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 9 czerwca 211 r. Prawo geologiczne i górnicze, zgodnie z którym jej przepisów nie stosuje się do „ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych”.
Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.
Jakie działania należy podjąć aby zakończyć wykonywanie prac i robót geologicznych pod płaszczykiem badań geotechnicznych? Jak udowodnić, że na terenie zaprojektowanych robót geologicznych (a projekt robót geologicznych nie został zatwierdzony lub roboty są wykonywane poza zgłoszeniem) wykonywane są roboty geologiczne a nie geotechniczne? (jaki jest przepis prawny?)
Wedle art. 3 pkt 7 pr.g.g. jego rozwiązań „nie stosuje się do ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiekt w budowlanych bez wykonywania robót geologicznych”. Roboty geologiczne zdefiniowano w art. 6 ust. 1 pkt 11 pr.g.g. Podstawą ich wykonywania w zasadzie jest odpowiednio koncesja (na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin wymienionych w art. 10 ust. 1, na poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla) bądź projekt robót geologicznych (zatwierdzany bądź podlegający tylko zgłoszeniu). Wykonywanie robót geologicznych bez spełnienia opisanych wyżej wymagań uzasadnia podjęcie decyzji odpowiednio nakazującej wstrzymanie działalności, niezwłoczne usunięcie stwierdzonych naruszeń, a w razie potrzeby podjęcie czynności mających na celu doprowadzenie środowiska do należytego stanu (art. 159 i 160 pr.g.g.). Konsekwencją działalności wykonywanej bez wymaganej koncesji albo bez (zatwierdzanego bądź zgłaszanego projektu robót geologicznych) jest również obowiązek nałożenia opłaty podwyższonej (art. 140 pr.g.g.). Organ administracji geologicznej ma prawo kontroli i nadzoru nad działalnością stanowiącą przedmiot Prawa geologicznego i górniczego (art. 158). Dowodem w postępowaniu administracyjnym może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych i oględziny (art. 75 § 1 k.p.a.).
Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.
Czy wykorzystanie archiwalnych otworów geotechnicznych w dokumentacji (poza wykonanymi otworami w ramach bieżącego PRG) jest błędem? A co z otworami z BDGI, z Atlasów G-I?
Błędem jest nie tyle wykorzystanie w treści dokumentacji geologicznej archiwalnych otworów geotechnicznych (z ustalania geotechnicznych warunków posada wiania obiektów budowlanych), co wykorzystywanie ich jako materiału przesądzającego o treści dokonanych w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej ustaleń. Wymienione wyżej materiały stanowić mogą natomiast zdaniem autora uzupełnienie informacji i danych geologicznych pozyskanych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 09 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze.
Pamiętać należy, że w przypadku większości profili czy map geotechnicznych były one wykonywane jako czynności, do których nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (na podstawie jej art. 3 pkt 11). Ich projektanci i wykonawcy zakładali, że są to czynności w ramach ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych. W zaistniałej sytuacji brak podstaw prawnych do oceny wynikających z nich wniosków na podstawie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze (a tak byłoby w przypadku weryfikacji sporządzonej na ich podstawie dokumentacji geologicznej).
Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.
Czy sprawdzając dokumentacje geolog inż. dot. posadowienia budynku to należy brać pod uwagę § 19, czy też § 21 rozp. MŚ w spr. dok. hydrolog. i geolog. inż.?
Dokumentacja geologiczno-inżynierska sporządzana w związku z planowanym posadowieniem obiektu budowlanego innego niż obiekty budownictwa wodnego i obiektów budowlanych inwestycji liniowych (np. budynku mieszkalnego) musi spełniać wszystkie wymagania opisane zarówno w § 19 jak i § 21 ( a także odpowiednio § 2 i § 4) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. W treści przywołanego rozporządzenia (jak i ustawy Prawo geologiczne i górnicze) brak przepisów umożliwiających odstępstwa w pełnego spełnienia wymogów w/w przepisów.
Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.
Pytanie dotyczące interpretacji rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, a ściśle paragrafu 21 ust 1 pkt 11 tj. opisu zjawisk i procesów geodynamicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz oceny wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany.
Pytanie dotyczące interpretacji rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, a ściśle paragrafu 21 ust 1 pkt 11 tj. opisu zjawisk i procesów geodynamicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz oceny wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany. Jakie informacje geolog powinien uwzględnić w tym punkcie, gdy projektowany jest obiekt na hałdzie pogórniczej (teren antropogeniczny, wysokość ok. 20 m) ? Czy już na etapie projektu powinny zostać zaprojektowane konkretne roboty geologiczne, aby powyższy wymóg z rozporządzenia został należycie uwzględniony w dokumentacji? Zgodnie z bazą SOPO teren hałdy nie obszaru osuwiska, ani do terenu zagrożonego ruchami masowymi.
Zwrócić należy uwagę że cytowany przepis (§ 21 ust. 1 pkt 11) brzmi „opis zjawisk i procesów geodynamicznych oraz antropogenicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz ocenę wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany i kartę rejestracyjną osuwiska lub kartę rejestracyjną terenu zagrożonego ruchami masowymi ziemi, o których mowa w przepisach w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi – jeżeli zostały opracowane”.
Takie sformułowanie treści w/w przepisu wskazuje, że obok opisu zjawisk geodynamicznych istnieje także konieczność przedstawienia opisu procesów i zjawisk antropogenicznych (o ile oczywiście takie występują czy mogą wystąpić). Do procesów i zjawisk antropogenicznych moim zdaniem zaliczyć należy ruchy gruntu nasypowego z jakiego jest zbudowana hałda. W praktyce będą to zjawiska analogiczne do procesów geodynamicznych występujących w naturalnym podłożu.
W sytuacji projektowania obiektu budowlanego na terenie hałdy geolog dokumentujący powinien sporządzając projekt robót geologicznych zawrzeć w nim zakres badań uwzględniający nietypowy charakter podłoża budowlanego oraz samego obiektu hałdy. W praktyce konieczne jest zazwyczaj dokładniejsze rozpoznanie podłoża wierceniami i sondowaniami lub też stosowanie dodatkowo innych metod badawczych. Pamiętać przy tym trzeba, że ich wyniki umożliwić mają zazwyczaj poza oceną nośności podłoża ocenę stabilności skarp, jednorodności podłoża, możliwości powstawania osunięć, uplastycznienia czy wyciskania nagromadzonego na hałdzie materiału odpadowego.”
Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.
Czy można zatwierdzić DG wykonaną tylko na podstawie materiałów archiwalnych (dawnych DG), bez PRG?
Z analizy treści ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze a w szczególności jej art. 88 ust. 1 wynika, że w dokumentacja geologiczna to dokument, w którym przedstawia się wyniki prac geologicznych (wraz z ich interpretacją, określeniem stopnia osiągnięcia zamierzonego celu wraz z uzasadnieniem). Zwrócić należy uwagę, że cytowany przepis mówi o wynikach prac geologicznych a nie robót geologicznych, które są jedynie formą tych prac (wg art. 6 ust. 1 pkt 11).
Z kolei definicja prac geologicznych opisuje je jako (w art. 6 ust. 1 pkt 8) „projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin, wód podziemnych oraz kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, określenia warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła Ziemi lub korzystania z wód podziemnych”.
Definicja ta wyraźnie obejmuje nie tylko „badania” ale także „inne czynności” a warunkiem uznania że mamy do czynienia z pracami geologicznymi jest ich cel (opisany w definicji).
Uwzględniając powyższe moim zdaniem brak przeszkód by uznać, że dopuszczalne jest sporządzenie dokumentacji geologicznej w oparciu o analizę dostępnych archiwalnych informacji geologicznych (w tym zawartości innych dokumentacji geologicznych i map geologicznych). Analizę taką moim zdaniem uznać można za „inne czynności” zaliczane do prac geologicznych.
Akceptacja powyższego postępowania nie zwalnia oczywiście dokumentatora ze spełnienia wymagań dotyczących zawartości sporządzanej dokumentacji geologicznej, co często ze względu na braki dostępnych danych archiwalnych wymusza wykonywanie robót geologicznych i sporządzanie projektu robót geologicznych).
Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.
Czy istnieje możliwość prawna sporządzenia dokumentacji geologiczno - inżynierskiej na podstawie jedynie badań archiwalnych wykorzystując materiały zawarte we wcześniej wykonanych badaniach geotechnicznych w ramach prac prowadzonych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych?
Czy istnieje możliwość prawna sporządzenia dokumentacji geologiczno - inżynierskiej na podstawie jedynie badań archiwalnych wykorzystując materiały zawarte we wcześniej wykonanych badaniach geotechnicznych w ramach prac prowadzonych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych? Chodzi o sytuację kiedy została wcześniej wykonana szczegółowa dokumentacja badań podłoża gruntowego pod niewielki obiekt budowlany typu wieża telekomunikacyjna, budynek wielorodzinny, czy hala magazynowa, a przeprowadzone prace wykazały złożone warunki gruntowo - wodne. W myśl ww. rozporządzenia w złożonych warunkach geotechnicznych przy drugiej kategorii obiektu należy sporządzać dokumentację geologiczno - inżynierską. Ilość wcześniej wykonanych prac pozwoliła na dokładne rozpoznanie budowy geologicznej terenu (warunków gruntowo - wodnych w rejonie inwestycji), a konstruktorowi na odpowiednie zaprojektowanie fundamentów. Wykonywanie dodatkowych odwiertów nic nie wniosłoby do projektu budowlanego a jedynie naraża Inwestora na dodatkowe koszty. Czy w takim przypadku można sporządzić DGI z pominięciem projektu robót geologicznych ponieważ nie są prowadzone roboty geologiczne? W takim przypadku zostałyby wykorzystane w opracowaniu DGI materiały z badań przeprowadzonych na etapie sporządzania DBPG i w niej zawarte.
Zgodnie z art. 88 ust. 1 prawa górniczego i geologicznego ,,Wyniki prac geologicznych, wraz z ich interpretacją, określeniem stopnia osiągnięcia zamierzonego celu wraz z uzasadnieniem, przedstawia się w dokumentacji geologicznej.” Pracą geologiczną w rozumieniu ww. ustawy jest projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin, wód podziemnych oraz kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, określenia warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła Ziemi lub korzystania z wód podziemnych. Natomiast prace geologiczne z zastosowaniem robót geologicznych (czynności poniżej powierzchni terenu), mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych.
Tym samym, można uznać, że do sporządzenia dokumentacji geologicznej (zwaną dalej: DGI) nie trzeba każdocześnie wykonywać projektu robót geologicznych, jednakże, aby móc sporządzić DGI niezbędne są dane geologiczne wraz z ich interpretacją (informacja geologiczna). Informacja geologiczna podlega reżimom ustawy prawo górnicze i geologiczne (m.in. prawo do dysponowania informacją) i aby móc zgodnie z prawem sporządzić DGI należy również przestrzegać wymogów regulujących informację geologiczną.
Zgodnie z wiedzą eksperta nie ma przeciwwskazań aby DGI opierała się wyłącznie na wynikach badań archiwalnych, ale takich które zostały pozyskane w oparciu o p.g.g. i stanowią informację geologiczną. Innymi słowy dokumentacja geologiczno-inżynierska powinna zawierać albo wyniki robót i prac geologicznych pozyskanych w oparciu o zatwierdzony projekt robót geologicznych, albo powinna zawierać informację geologiczną z dokumentacji archiwalnych sporządzonych zgodnie z .p.g.g. Wyniki badań geotechnicznych nie są informacją geologiczną, gdyż informacją geologiczną ,,są dane i próbki geologiczne wraz z wynikami ich przetworzenia i interpretacji, w szczególności przedstawione w dokumentacjach geologicznych". Zatem opracowanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej z wykorzystaniem wyłącznie wyników badań geotechnicznych nie odpowiada wymaganiom prawa, zwłaszcza art. 88 ust. 1. A w takim przypadku, zgodnie z art. 93 ust. 3 p.g.g, organ administracji geologicznej ma możliwość odmowy zatwierdzenia dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Oczywiście dane geotechniczne mogą zostać również wykorzystane w dokumentacji, ale nie mogą stanowić jedynej podstawy jej wykonania.
Odpowiedzi udzieliły: dr Sokołowska Marta, dr Majer Edyta
Konsultacje: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz, grudzień 2020 r.
Problematyka analizy stateczności zbocza w dokumentacjach geologiczno-inżynierskich, ocena prawidłowości wykonania takiej analizy - Czy organ zatwierdzający projekt robót geologicznych/dokumentację geol-inż. może ingerować w zakres zaprojektowanych robót geologicznych/sposób zabezpieczenia skarpy?
Zgodnie z art. 80 ust. 1 pkt 7 prawa górniczego i geologicznego (zwany dalej ,,p.g.g.”) Organ administracji geologicznej odmawia zatwierdzenia projektu robót geologicznych, jeżeli:
"1) projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska;
2) projekt robót geologicznych nie odpowiada wymaganiom prawa;
3) rodzaj i zakres projektowanych robót geologicznych oraz sposób ich wykonania nie odpowiadają celowi tych robót”.
Przepis ten stanowi podstawę prawną do odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych (zwanego dalej: ,,PRG”). W związku z tym, że na podstawie pkt 3) organowi administracji geologicznej zostały przyznane kompetencje do oceny czy rodzaj, zakres i sposób wykonania odpowiada celowi robót geologicznych, organ może ingerować w zakres/ sposób zabezpieczenia skarpy w odniesieniu do celu i sposobu ich wykonania.
Ponadto organ może badać zgodność PRG z wymaganiami określonymi w przepisach prawa m.in. pod kątem bezpieczeństwa. Na podstawie §1 ust. 2 pkt 4) lit. a) i b) i pkt 1) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji, część tekstowa PRG zawiera w szczególności opis i uzasadnienie liczby, lokalizacji i rodzaju projektowanych otworów wiertniczych lub wyrobisk, przewidywaną konstrukcję projektowanych otworów wiertniczych lub wyrobisk oraz opis zagospodarowania terenu.
Tym samym skarpa – w zależności od rodzaju – może być elementem zagospodarowania terenu (np. skarpa stała) lub częścią wyrobiska (np. skarpa ruchoma) i jako takiej organ ma prawo dokonywać oceny również w tym zakresie jeśli stwierdzi, że dana skarpa/ stateczność danego zbocza może lub ma wpływ na sposób wykonania robót lub zagraża bezpieczeństwu.
Biorąc pod uwagę praktykę organów administracji geologicznej, z pewnością organ będzie zainteresowany wszystkimi okolicznościami, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo ludzi i w tym zakresie może analizować dany element sprawy (stateczność zbocza) i ewentualnie uznać, że projekt PRG nie odpowiada wymaganiom prawa np. określonym ww. rozporządzeniu tj. § 5 zgodnie z którymi: ,,W przypadku robót geologicznych, do których nie stosuje się przepisów w sprawie planów ruchu zakładu górniczego, projekt, poza wymaganiami wymienionymi w § 1, zawiera, w zależności od zakresu robót geologicznych przewidzianych do wykonania w tym projekcie, opis przedsięwzięć technicznych, technologicznych i organizacyjnych, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska.”
Organ zatwierdzając projekt robót geologicznych legitymuje sposób, zakres, rodzaj robót geologicznych i jeśli podczas postępowania wszczętego na skutek wniosku o zatwierdzenie PRG dostrzeże nieprawidłowości musi je stronie zasygnalizować i wezwać do zmiany/uzupełnienia/złożenia wyjaśnień na podstawie art. 50 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”).
Jeśli strona nie zdecyduje się na modyfikację dokumentacji (PRG) po poinformowaniu jej przez organ na podstawie art. 79a k.p.a. o możliwości wydania decyzji niezgodnej z wnioskiem strony, organ może wydać decyzję odmawiającą zatwierdzenia PRG. W przypadku, gdyby strona nie zgadzała się z uwagami podniesionymi przez organ (np. uważała, że sposób/ zakres określony przez organ jest niezgody z zasadami sztuki górniczej), może wnieść odwołanie do organu drugiej instancji ze wskazaniem, że np. dany sposób jest niemożliwy do wykonania.
Podkreślenia wymaga, że organy administracji geologicznej podczas weryfikacji i oceny PRG posługują się Polskimi Normami zatwierdzonymi przez Polski Komitet Normalizacyjny i dokumenty powinny co do zasady odpowiadać zasadom w nich określonych. Poniżej zamieszczono przepisy k.p.a., na podstawie których organ może wzywać do składania wyjaśnień oraz musi zawiadomić stronę o niespełnieniu przesłanek koniecznych do zatwierdzenia PRG.
Niezależnie od powyższego rozróżnić należy sytuacje, kiedy np. dana skarpa odpowiada wymogom bezpieczeństwa i nie można mieć również zastrzeżeń co do celu oraz sposobu wykonania robót geologicznych w odniesieniu do tej skarpy. W takim przypadku wydaje się, że organ administracji geologicznej nie jest uprawniony ingerować w rozwiązania przyjęte przez wnioskodawcę (uprawnionego geologa) i może ewentualnie wzywać stronę do złożenia wyjaśnień, jednakże nie powinna zostać wydana decyzja odmawiająca zatwierdzenia PRG.
Art. 9. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.
Art. 50. § 1. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.
Art. 79a. § 1. W postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Przepisy art. 10 § 2 i 3 stosuje się. § 2. W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których mowa w § 1.
Odpowiedzi udzieliły: dr Sokołowska Marta, dr Majer Edyta
Konsultacje: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz, kwiecień 2021 r.
"W nawiązaniu do ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r., w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych w jaki sposób rozgraniczyć badania geotechniczne i roboty geologiczne (geologiczno-inżynierskie) - co jest geologią inżynierską, a co jest geotechniką w praktyce? "
Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze określają, że pracą geologiczną jest projektowanie i wykonywanie badań w celu między innymi określania warunków geologiczno-inżynierskich (art. 6. ust 1. pkt. 8). Robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi (art. 6. ust 1. pkt. 12). Z powyższych definicji wynika, że robotą geologiczną są czynności związane z określaniem warunków geologiczno-inżynierskich. Zgodnie z art. 79. ust 1 prace geologiczne obejmujące roboty geologiczne mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych. Jeśli do ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych nie przewiduje się wykonania robót geologicznych, to ustawy nie stosuje się zgodnie z art. 3, pkt. 7.
Definicja badań geotechnicznych zgodnie z normą PN-B-02479: 1998 pkt. 1.3.2 jest następująca: „badania geotechniczne obejmują roboty terenowe nie wywołujące negatywnych zmian środowiska naturalnego, jako małośrednicowe wiercenia geotechniczne, sondowania statyczne i dynamiczne, badania presjometrem i dylatometrem, geofizyczne (bez użycia materiałów wybuchowych), odkrywki fundamentów, wykopy badawcze oraz laboratoryjne określanie cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych gruntów i wód gruntowych itp.” W obecnej praktyce nie ma rozgraniczenia, a zakres badań geotechnicznych i robót geologicznych często jest zbliżony. Dokumentowanie geotechniczne przede wszystkim dotyczy charakterystyki podłoża projektowanego obiektu, a w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dodatkowo poruszane są szerzej problemy związane z ochroną środowiska i występowaniem procesów geodynamicznych.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Kiedy dla opracowania projektu budowlanego wystarczy opinia (dokumentacja) geotechniczna na podstawie prawa budowlanego, a kiedy jest obowiązek opracowania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej?
W Prawie budowlanym jest ogólny zapis informujący o wykonywaniu dokumentacji geologiczno-inżynierskiej w miarę potrzeb (art. 34 ust. 3 pkt 4). W rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych, określono w paragrafie 7 ust. 3, że dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych dla drugiej kategorii, poza dokumentacją badań podłoża gruntowego, należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego. Tak więc zgodnie z zapisami tylko opinia (dokumentacja) geotechniczna opracowywana jest dla obiektów zaliczonych do pierwszej kategorii geotechnicznej lub do drugiej kategorii geotechnicznej w prostych warunkach gruntowych.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Omówić zagadnienie wykonywania wierceń w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych w nawiązaniu do rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r., w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U.2012, poz. 463), jakie są kompetencje organu administracji geologicznej w zakresie ustalania kategorii geotechnicznej i obowiązków sporządzenia dokumentacji geologiczno – inżynierskiej?
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. określiło szczegółowo zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem kategorię geotechniczną całego obiektu budowlanego lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu budowlanego na podstawie badań geotechnicznych gruntu, których zakres uzgadnia z wykonawcą specjalistycznych robót geotechnicznych (§ 4. ust. 4).
Kategorii geotechnicznej obiektu nie określa geolog. W rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. określono w (§ 7. ust.3), że dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych dla drugiej kategorii, poza dokumentacją geotechniczną należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z przepisami Prawa geologicznego i górniczego. Ustawy Prawo geologiczne i górnicze nie stosuje się do ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych (art. 3, ust. 7).
Zatem, w świetle obowiązujących przepisów, jeżeli do ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych konieczne jest wykonanie robót geologicznych (wierceń, sondowań), roboty te należy wykonać na podstawie zatwierdzonego projektu robót geologicznych i opracować w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. W świetle obowiązujących przepisów Prawa geologicznego i górniczego obowiązek sporządzania dokumentacji powstaje, gdy są wykonywane roboty geologiczne. Geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych opracowane w formie dokumentacji badań podłoża gruntowego stanowią oddzielny dokument i nie powinny być utożsamiane z dokumentacją geologiczno-inżynierską. Geotechniczne warunki posadowienia opracowuje się w oparciu o wyniki zawarte w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, jeżeli zachodzi taka potrzeba.
Powyższe zagadnienia dotyczące relacji między geologią inżynierską a geotechniką zostały szerzej przedstawione w artykułach:
- A. Drągowski – Geotechniczne aspekty w geologii inżynierskiej, Inżynieria Morska i Geotechnika, nr 3/4, 2003,
- L. Wysokiński – Dokładność dokumentowania geotechnicznego, III Ogólnopolskie Sympozjum „Współczesne problemy geologii inżynierskiej w Polsce”, Geologos 11, 2007,
- P. Dobak - Waloryzacja geologiczno-inżynierska dla potrzeb planowania przestrzennego, Problemy ocen środowiskowych, nr 4[31], 2005.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
W jaki sposób powinna administracja geologiczna postępować w przypadku wykonywania przez podmiot robót geologicznych jako badań geotechnicznych (powszechna praktyka!)?
Powszechne jest wykonywanie badań geotechnicznych, gdyż proces dokumentowania geologiczno-inżynierskiego jest bardzo długi, ze względu na konieczność zatwierdzania projektu robót geologicznych, a następnie dokumentacji. Krótkie terminy narzucane przez inwestora na wykonanie rozpoznania warunków gruntowo-wodnych w podłożu projektowanego obiektu powodują, że wykonywana jest opinia geotechniczna lub dokumentacja badań podłoża gruntowego. Spełnienie wymagań określonych w ustawie Prawo geologiczne i górnicze nie jest możliwe w krótkim okresie czasu (często 3-4 tygodnie).
Nieprecyzyjność przepisów prowadzi do sytuacji, że nawet dla 2 otworów wiertniczych do głębokości 2 m należałoby zatwierdzać projekt robót geologicznych (bo jest to robota geologiczna). Konieczne jest podjęcie działań w celu wyjaśnienia różnic w przepisach dotyczących dokumentowania geologiczno-inżynierskiego i geotechnicznego.
Odpowiedzi udzielił:dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Dokumentowanie Jakie powinny być zasady dokumentowania wyników prac geologicznych (tzw. dobra praktyka)?
Wszelkie wymogi prawne dotyczące dokumentowania wyników prac geologiczno-inżynierskich zawarte są w:
- Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2019 r.(Dz.U. 2019, poz.868 z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. Nr 288, poz. 1696),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1.07.2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. 2015, poz. 964),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18.11.2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz. U.2016, poz. 2033). Należy zaznaczyć, że akty prawne nie regulują zasad dokumentowania wyników prac geologicznych.
Pomocne informacje dotyczące zasad dokumentowania wyników prac geologicznych można znaleźć m.in. w następujących publikacjach:
- „Zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskiego (w świetle wymagań Eurokodu 7), PIG-PIB, Warszawa, 2018,
- „Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich” (PIG, Warszawa, 1999),
- „Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach” (PIG, Warszawa, 1999),
- Instrukcja badań podłoża gruntowego budowli drogowych i mostowych”, (GDDP, Warszawa 1998),
- „Wytyczne wykonywania badań podłoża gruntowego na potrzeby budownictwa drogowego, część 1 Wytyczne badań podłoża budowlanego w drogownictwie”, GDDKiA, Warszawa, 2019,
- „Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla celów likwidacji kopalń” (Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2009),
- „Zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskich warunków posadowienia obiektów budownictwa morskiego i zabezpieczeń brzegu morskiego” (PIG, Warszawa 2009),
- „Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb rekultywacji terenów zdegradowanych” (ITB, PIG ,Warszawa 2012),
- „Wytyczne badań podłoża gruntowego dla potrzeb budowy i modernizacji infrastruktury kolejowej Igo-1” (PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Warszawa 2016),
- PN-81 B-03020 Posadowienie bezpośrednie budowli,
- PN-B-02479: 1998 Dokumentowanie geotechniczne, Zasady ogólne,
- Polska Norma PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne,
- PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego.
Powyższe opracowania i inne są bezpłatnie dostępne pod adresem: geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Czy istnieje konieczność wykonywania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, w przypadku takich inwestycji jak np. przydomowe oczyszczalnie ścieków?
Przydomowe oczyszczalnie ścieków można zaliczyć do pierwszej kategorii geotechnicznej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25.04.2012 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. 2012, poz. 463) dla obiektów pierwszej kategorii geotechnicznej i drugiej kategorii geotechnicznej w prostych warunkach gruntowych nie jest wymagane wykonywanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Dla jakich przedsięwzięć sporządza się dokumentację geologiczno-inżynierską, czy dla wszystkich obiektów budowlanych?
Dokumentacje geologiczno-inżynierskie sporządza się w celu określenia warunków geologicznych dla potrzeb:
- zagospodarowania przestrzennego,
- posadawiania obiektów budowlanych, w tym obiektów budownictwa wodnego, inwestycji liniowych,
- podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji i lub podziemnego składowania odpadów,
- składowania odpadów na powierzchni,
- podziemnego składowania dwutlenku węgla.
Ustawa Prawo geologiczne i górnicze przewiduje tylko jedną formę przedstawienia wyników badań podłoża budowlanego – dokumentację geologiczno-inżynierską. Zgodnie z § 7 ust. 3 rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. dokumentację geologiczno-inżynierską sporządza się dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych drugiej kategorii geotechnicznej. W przypadku opracowywania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dla ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia, to inwestor w porozumieniu z projektantem określają konieczność opracowania takiej dokumentacji (ustawa Prawo budowlane art. 34 ust. 3 pkt. 4 – Dz.U.2019, poz. 1186 z późn. zm.).
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Jaki jest konieczny minimalny zakres badań laboratoryjnych próbek gruntu, który powinien być zamieszczany w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej?
Zakres badań laboratoryjnych zależy od celu prac geologicznych, dla którego opracowuje się dokumentację oraz rodzaju obiektu, którego dotyczyć ma dokumentacja.
W ramach badań laboratoryjnych należy wykonać podstawowe badania pozwalające na określenie rodzaju gruntu, uziarnienia, stanu gruntu i zawartości części organicznych. W zależności dla jakich celów sporządza się dokumentację, zakres badań laboratoryjnych będzie różny. W wycofanej normie PN-B-03020:1981 podano, że minimalna liczba próbek do badań powinna wynosić co najmniej 5. W Eurokod 7 PN-EN 1997-2 określone są ogólne zasady pobierania próbek gruntu i skał oraz zalecane minimalne liczby dla niektórych rodzajów badań (Załączniki od L do W). Zakres badań laboratoryjnych określają również dokumenty przywołane w odpowiedzi na pytania:
- jakie powinny być zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego – (wiadomości praktyczne)?
- jakie powinny być zasady dokumentowania wyników prac geologicznych (tzw. dobra praktyka)?
- jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych dla rozpoznania warunków geologicznych pod inwestycje liniowe (postępowanie w sprawie inwestycji liniowych – tzw. dobra praktyka?
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Projektowanie Jakie powinny być zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego – (wiadomości praktyczne)?
Zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych oraz warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego regulują następujące przepisy prawne:
- Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9.06.2011 (Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U., Nr 288, poz. 1696),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1.07.2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U. 2015, poz. 964),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18.11.2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz. U. 2016, poz. 2033) – § 20.1.
Informacje dotyczące zasad projektowania prac w zależności od kategorii geotechnicznej są zawarte w normach:
- Polska Norma PN-B-02479: 1998 Geotechnika. Dokumentowanie geotechniczne. Zasady ogólne
- Polska Norma PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne
- Polska Norma PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego
- Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25.04.2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. 2012, poz. 463) określa szczegółowe zasady ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia, które opracowuje się w formie opinii geotechnicznej, dokumentacji badań podłoża gruntowego i projektu geotechnicznego.
Zasady projektowania badań dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego nie zostały uregulowane w aktach prawnych ani w normach. Pomocne informacje dotyczące zasad projektowania prac dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego zawierają:
- „Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich”, PIG, Warszawa 1999 r.,
- „Zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskiego ( w świetle wymagań Eurokodu 7)”, PIG-PIB, Warszawa, 2018 – rozdział 4.3 Projektowanie badań na potrzeby planowania przestrzennego,
- Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach, PIG, Warszawa, 1999 r.,
- Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb rekultywacji terenów zdegradowanych, PIG, Warszawa, 2012 r.
Publikacje są dostępne bezpłatnie na stronie PIG-PIB: geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje
Brak aktów prawnych, które określałyby szczegółowo zasady projektowania prac geologicznych. Doświadczenie zawodowe dokumentatora powinno umożliwić mu opracowanie projektu robót geologicznych. Praktyczne informacje dotyczące zasad projektowania można znaleźć w w/w publikacjach lub w literaturze branżowej. Należy zauważyć, że przywołane Polskie Normy są dokumentem wysokiego zaufania społecznego, a ich stosowanie nie jest obowiązkowe.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych, przy budowie przydomowych oczyszczalni ścieków?
Obecnie oferowanych jest bardzo dużo rozwiązań konstrukcyjnych przydomowych oczyszczalni ścieków. Zakres badań należy dostosować do wybranego rodzaju oczyszczalni, gdyż budowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków między innymi z: drenażem rozsączającym, filtrem piaskowym, filtrem gruntowo-roślinnym, złożem biologicznym lub komorą osadu czynnego. Przy rozpoznaniu warunków gruntowych należy tak zlokalizować punkty badawcze, aby uwzględniały zalecane odległości oczyszczalni od budynków mieszkalnych, studni, granic działki i innych (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U.2019, poz. 1065 t.j.)) – akt uchylony zostanie z dniem 20 września 2022 r.
Przy określaniu zasad doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych przy budowie przydomowych oczyszczalni ścieków należy zaprojektować badania tak, aby scharakteryzować warunki gruntowo-wodne w obrębie projektowanej oczyszczalni z uwzględnieniem w/w odległości, w szczególności: rodzaj gruntu, uziarnienie, poziom wód gruntowych, kierunki spływu wód, współczynnik filtracji.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych przy budowie cmentarzy?
Badania geologiczno-inżynierskie dla lokalizacji cmentarza powinny uwzględniać zalecenia zawarte w:
- Ustawie z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1473 z późn. zm.),
- Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25.08.1959 r. w sprawie określania, jakie terenu pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze. (Dz. U. 1959, Nr 52, poz. 315),
- Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 7.03.2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków (Dz. U .2008, Nr 48, poz. 284).
Do zaprojektowania badań konieczne jest posiadanie planu sytuacyjnego terenu przewidzianego cmentarza oraz jego otoczenia do 150 m z zaznaczonymi obiektami budowlanymi, studniami i innymi ujęciami wody. Ważne jest rozpoznanie warunków hydrogeologicznych z dokładnym określeniem położenia zwierciadła wody gruntowej, kierunków spływu wód podziemnych i powierzchniowych oraz wykonanie podstawowych analiz chemicznych w celu oznaczenia tła hydrogeochemicznego. Na terenie cmentarza zwierciadło wody gruntowej powinno znajdować się na głębokości minimum 2,5 m poniżej powierzchni terenu (Dz. U.1959, Nr 52, poz. 315).
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 7.03.2008 r. wprowadzono wymóg: „w każdym przypadku odległość między najwyższym poziomem wody gruntowej a dnem grobu nie może być mniejsza niż 0,5 m” (§ 11.6). Charakterystyka gruntów występujących na terenie projektowanego cmentarza powinna obejmować określenie rodzaju gruntu, struktury, wilgotności, zawartości węglanu wapnia i kwasowości (pH).
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych dla rozpoznania warunków geologicznych pod inwestycje liniowe (postępowanie w sprawie inwestycji liniowych – tzw. dobra praktyka)?
Do inwestycji liniowych zaliczane są m. in. drogi, kolej, rurociągi, linie energetyczne, kanały i inne. Ściśle związane z inwestycjami są obiekty towarzyszące na trasie np. wiadukty, mosty estakady oraz obiekty obsługi np. stacje benzynowe, hotele, stacje kolejowe, budowle hydrotechniczne związane z kanałami. Zgodnie z Eurokod 7 rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego powinno być wykonywane etapowo.
Wyróżnione są trzy etapy badań:
- badania wstępne mające na celu wybór lokalizacji i koncepcji budowy,
- badania do celów projektowych,
- kontrolę i monitoring.
Zakres badań dla inwestycji liniowych będzie zależeć od etapu projektowania. Szczegółowe dane o zakresie i rodzajach badań dla nowych lub modernizowanych dróg oraz dla obiektów mostowych są podane w „Wytycznych wykonywania badań podłoża gruntowego na potrzeby budownictwa drogowego, część 1 Wytyczne badań podłoża budowlanego w drogownictwie. Dla linii kolejowych zostały podane w „Wytycznych badań podłoża gruntowego dla potrzeb budowy i modernizacji infrastruktury kolejowej Igo-1” (PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Warszawa 2016).
Informacje o zakresie badań dla rurociągów, kanałów i linii energetycznych zawiera publikacja Ministerstwa Środowiska pt. „Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich”, Warszawa 1999 r. Powyższe opracowania są dostępne bezpłatnie na stronie PIG-PIB - geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje.
W rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43, poz. 430) zostały podane badania specjalistyczne, które powinny być wykonane oprócz podstawowego rozpoznania podłoża drogowych budowli ziemnych. Załącznik 4, w którym opisano te badania, został uchylony przez zmianę rozporządzenia – Dz.U. 2016, poz. 124.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Czy organ administracji geologicznej ma możliwość upoważniania nadzoru geologicznego do korygowania liczby i lokalizacji projektowanych otworów wiertniczych?
Na podstawie art. 83.1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze organ administracji geologicznej może nakazać, w drodze decyzji podmiotom wykonującym prace geologiczne dokonanie, za wynagrodzeniem, dodatkowych prac geologicznych, w szczególności badań, pomiarów oraz pobranie dodatkowych próbek. Liczbę i lokalizację projektowanych otworów wiertniczych ustala geolog w projekcie prac geologicznych. Zakres badań musi być uzgodniony z inwestorem i/lub projektantem.
Jeżeli nie ma takiego uzgodnienia, organ administracji geologicznej może żądać uzupełnienia projektu o taki zapis. Decyzję o korygowaniu liczby i lokalizacji wierceń podejmuje geolog dozorujący wiercenia w zakresie ustalonym w projekcie prac geologicznych. Zatwierdzając projekt organ administracji geologicznej może upoważnić nadzór do korygowania liczby, lokalizacji otworów w uzasadnionych przypadkach określonych w projekcie.
Przy wykonywaniu kolejnego etapu robót geologicznych należy sporządzić dodatek do projektu robót geologicznych lub do dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz.U.2015, poz. 964 – § 3, ust.2 i Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm. – art. 93, ust. 4a).
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Czy sondowania są robotami geologicznymi?
Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo geologiczne i górnicze (wg stanu prawnego na dzień 9 czerwca 2011 r. – Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm.) robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi, w tym wykonywanych przy użyciu materiałów wybuchowych, oraz likwidacja wyrobisk po tych czynnościach. Na podstawie tej definicji sondowania wykonywane na potrzeby prac geologicznych można zaliczyć do robót geologicznych.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Co oznacza termin „małośrednicowy próbnik przelotowy” i czy na takie prace wymagany jest projekt prac geologicznych i dokumentacja geologiczno-inżynierska, czy prace takie są wyłączone spod działania przepisów Pgig?
W opublikowanych aktach prawnych i literaturze nie zdefiniowano pojęcia małośrednicowy próbnik przelotowy. Przez pojęcie to można rozumieć cylinder zakończony ostrzem tnącym wprowadzany w grunt za pomocą urządzenia wciskającego (próbnik wciskany) lub udarowego (próbnik udarowy wbijany). Wyróżnia się próbniki rurowe lub szczelinowo-rurowe, standardowo o średnicy 30-80 mm, długości 50-200 cm. Na podstawie definicji robót geologicznych (Prawo geologiczne i górnicze – Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm., art. 6, ust. 1, pkt. 11) prace takie podlegają przepisom ustawy jeśli wykonywane są w ramach prac geologicznych.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Czy robotami geologicznymi są wiercenia badawcze i tzw. sondowania penetracyjne dla potrzeb posadowienia obiektów budowlanych (drogi, kolektory wodociągowe i kanalizacyjne, budynki jednorodzinne, hale produkcyjne, parkingi)?
W oparciu o definicję robót geologicznych z ustawy Prawo geologiczne i górnicze art. 6, ust. 1, pkt. 11 wiercenia badawcze i sondowania penetracyjne dla potrzeb posadowienia obiektów budowlanych w celu wykonywania prac geologicznych są robotami geologicznymi.
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Czy na płytkie wiercenia badawcze i tzw. sondowania penetracyjne należy opracować projekt prac geologicznych i uzyskać jego zatwierdzenie przez organ administracji geologicznej?
Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo geologiczne i górnicze płytkie wiercenia badawcze i sondowania penetracyjne są robotą geologiczną z wyłączeniem przypadków z art. 3 w/w ustawy. Na podstawie powyższych zapisów należy opracować projekt robót geologicznych i uzyskać jego zatwierdzenie (jednak praktyka dokumentowania nie jest zgodna z przepisami prawnymi).
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.
Jaka jest odpowiedzialność organów administracji geologicznej za konsekwencje niewłaściwego rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich, tj. czy można (a może należy?)ingerować w proponowany sposób rozwiązanie zadania geologicznego (lub negować jego wyniki), jeżeli w trakcie postępowania ujawniono błędy merytoryczne (np. błędnie ustalono kategorię geotechniczną lub zakres prac jest niewystarczający do rozwiązania zadania)?
Organ administracji geologicznej nie ponosi konsekwencji niewłaściwego rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich. Organ administracji geologicznej nie może ingerować w proponowany sposób rozwiązania zadania geologicznego lub negować jego wyniki, jeśli zakres prac został uzgodniony z Inwestorem i/lub projektantem. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. określiło szczegółowo zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem kategorię geotechniczną obiektu lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu budowlanego na podstawie badań geotechnicznych gruntu, których zakres uzgadnia z wykonawcą specjalistycznych robót geotechnicznych (§ 4, ust. 4). Kategorii geotechnicznej obiektu samodzielnie nie określa geolog. Kategoria geotechniczna obiektu w trakcie procesu budowlanego może ulec zmianie (§4, ust. 5 w/w rozporządzenia). Organ administracji geologicznej może wymagać zapisu w projekcie robót geologicznych, że zakres prac został uzgodniony z inwestorem i/lub projektantem i jest on wystarczający do opracowania przez projektanta geotechnicznych warunków posadowienia (Dz.U.2012, poz. 463 – § 5).
Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.