BUDOWA GEOLOGICZNA STRUKTURY SOLNEJ WAPNA W WIELKOPOLSCE

Joanna JAWORSKA1, Rafał RATAJCZAK1


1
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geologii, Zakład Geologii Dynamicznej i Regionalnej; ul. Maków Polnych 16, 61-606 Poznań; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.


Abstrakt. Wysad solny w Wapnie składa się z dwóch elementów: właściwego słupa solnego i czapy gipsowej przykrywającej ciało solne. Podczas prowadzenia eksploatacji w wysadzie Wapna nie stwierdzono obecności soli cyklotemu Werra (PZ1). Prawdopodobnie ta część grupy solnej występuje na większej głębokości niż granica poznania złoża (–580 m n.p.m.). Profil utworów cyklotemu Stassfurt (PZ2) zaczyna się od starszej soli kamiennej. Zajmuje ona centralną partię złoża i stanowi około 90% całej masy solnej w diapirze Wapna. Grupa solna w Wapnie na skutek wyciskania mas solnych uległa intensywnym zaburzeniom, uwidaczniającym się w rozmieszczeniu różnych typów litologicznych zarówno na planach, jak i na przekrojach geologicznych. Sole starsze występują w osiowej części wysadu, młodsze – na zewnątrz. Powierzchnia spągowa czapy gipsowej znajduje się na głębokości 160–180 m, czyli 60–80 m n.p.m.; poniżej występuje zwierciadło solne, nad którym leży warstwa „gruzu solnego”. Strop czapy w dwóch miejscach sięga powierzchni terenu, natomiast przeciętnie leży na głębokości 20–40 m. Miąższość czapy waha się od 5 do 160 m, średnio wynosi 109 m. Jej powierzchnię szacuje się na ok. 0,52 km2, a objętość – na blisko 57 mln m3 (0,057 km3) gipsu. Czapę wysadu solnego Wapna można podzielić na dwie części: czapę gipsowo-ilastą (rzadko występującą) i właściwą czapę gipsową. Zaawansowane rozpuszczanie skał gipsowych i solnych doprowadziło do utworzenia się na obszarze czapy subrozyjnych zapadlisk, lejów krasowych, szczelin i kawern wypełnionych przez alochtoniczne osady, deponowane w różnych etapach rozwoju wysadu. Zapadliska subrozyjne charakteryzują się dużymi głębokościami i sięgają niekiedy samego ciała solnego. Niszczenie wychodni czapy gipsowej spowodowało powstanie osadów zwietrzelinowych, wykształconych jako rezydualne pokrywy zbudowane z gipsowego gruzu, lokalnie występującego z ciemnym iłem. Miejscami przykrywają one wychodnie skał gipsowych lub wypełniają niecki. Badania makro- i mikroskopowe tych skał wykazały, że kluczowe znaczenie dla powstania czapy wysadu Wapna miały procesy rozpuszczania ekshumowanych mas solnych, procesy hydratacji i dehydratacji siarczanów i ich rozpuszczania, procesy wtórnej krystalizacji z roztworów oraz aktywność tektoniczna, halokinetyczna i grawitacyjna redepozycja skał i osadów.

Słowa kluczowe: tektonika solna, wysady solne, budowa geologiczna czap gipsowych.