PROCEEDINGS OF THE CONFERENCE “VALORISATION OF THE ENVIRONMENT IN THE AREAS EXPOSED TO LONG TERM INDUSTRIAL AND MINING ACTIVITIES”

June 2–4, 2004, Ustroń, Poland


Scientific Editors:
Izabella BOJAKOWSKA, Stanisław WOŁKOWICZ, Panagiotis BALABANIS




PREFACE

The International Conference “Valorisation on the Environment in the areas exposed to long-term industrial and mining activities”, took place in Ustroń, in the Carpathian Mts,. Poland, from 2 to 4th June. In conference 45 persons participated. There were specialist from France, Belgium, Lithuania and Poland. During conference several oral and poster presentations were presented. Introduction lectures were presented by: Prof. Gerard Verraes (Ecole Nationale Superieure des Techniques Industrielles et des Mines D’AlŔs, France), Prof. Andrzej Paulo (University of Mining and Metallurgy) and Dr Ryszard Strzelecki (Polish Geological Institute). Prof. Gerard Verraes gave the lecture: “Panorama about post-mine residue risks”. Prof. Andrzej Paulo presented the lecture: “Natural and economical conditions applicable to post mining areas development” and Dr Ryszard Strzelecki approached the problem of brownfields in the lecture “Brownfields — outline of problem”. Four sessions took placed on conference: Remediation of Contaminated Lands and Waters, Remediation Technology of Contaminated Lands and Waters, Trace Elements and Organic Contaminants in Environment and Use of Risk Assessment Methods, GIS Application to Postindustrial Areas Management. During conference the poster session took place as well. In the course of the Conference a Field Trip took place, which aim was displaying environmental transformation on Upper Silesia due to the impact of coal mining. The conference participants have seen mining subsidence and remediation of degraded areas in the “Szczygłowice”. They have visited two plants of desalting of saline water, Conference participants have seen liquidation of contamination of the environment in the area of former Chemical Plants in Tarnowskie Góry and construction of new landfield. Programme of trip involved also the visit in historical mine of silver-bearing ores in Tarnowskie Góry.


SCIENTIFIC EDITORS



PAHs SPECTRUM IN THE SOILS OF THE INDUSTRIAL AREAS

Izabela BOJAKOWSKA

Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 9–16
 
Abstrakt. Oznaczono zawartość węgla organicznego oraz siedemnastu wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w próbkach gleb pobranych na terenach przemysłowych, gdzie w przeszłości przetwarzano surowce bogate w materię organiczną. Zaobserwowano zróżnicowanie spektrum WWA w glebach z obszarów będących w sąsiedztwie różnych źródeł zanieczyszczenia. W glebach w pobliżu elektrowni przeważającymi związkami są fluoranten i piren, przy czym w strefie elektrowni opalanej węglem brunatnym znaczący udział ma również perylen, a w sąsiedztwie elektrowni opalanych węglem kamiennym — benzo(b)fluoranten, benzo(a)piren i chryzen. Odnotowano, że spektra WWA w glebach w sąsiedztwie gazowni, koksowni i elektrowni opalanych węglem kamiennym wykazują podobieństwo do spektrum WWA w węglu kamiennym. Ponadto w spektrum WWA w glebach na terenie huty miedzi obserwowana jest podwyższona zawartość fenentrenu i chryzenu (przeważających składników WWA w łupkach miedzionośnych), zaś w glebach w sąsiedztwie kolumny rektyfikacyjnej na terenie rafinerii widoczny jest znaczący udział fluorenu i fenantrenu, co jest niewątpliwie związane z dużym udziałem tych WWA w ropie naftowej. W zbadanych glebach stosunek WWA/TOC jedynie w sąsiedztwie elektrowni opalanych węglem brunatnym jest względnie niski (0,20 x 10–4), podczas gdy w pozostałych lokalizacjach był on znacznie wyższy i przekraczał najczęściej 1 x 10–4.


Słowa kluczowe:
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, elektrownie, gazownie, koksownie, rafineria, huta miedzi.

pdf  Pełny tekst (340.56 kB)



INCORE — CONTRIBUTION TO STUDIES OF THE POST-INDUSTRIAL URBAN AREAS POLLUTION; A CASE STUDY: BYDGOSZCZ OLD GASWORKS, POLAND

Izabela BOJAKOWSKA1, Wojciech IRMIŃSKI1, Monika KONIECZYŃSKA1, Tomasz GLIWICZ1

1
Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mails: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 17–21
 
Abstrakt. Projekt INCORE (Integrated Concept for Groundwater Remediation) przeprowadzony został w ramach 5-tego Programu Ramowego Unii Europejskiej. Głównym jego celem było sprawdzenie w praktyce metod wstecznego śledzenia smug zanieczyszczeń w wodach podziemnych (plume backtracking) dla identyfikacji ognisk zanieczyszczeń. Parametry badanych smug zanieczyszczeń określano na podstawie zmiany stężeń substancji w czasie testowych pompowań imisyjnych (IPT) otworów hydrogeologicznych umieszczonych wzdłuż odpowiednio zaprojektowanych płaszczyzn kontrolnych. W Polsce do badań wytypowano obszar starej gazowni miejskiej w Bydgoszczy. Głównymi zanieczyszczeniami stwierdzonymi na tym terenie były wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) oraz węglowodory lotne z grupy BTEX. Testowe pompowania imisyjne były prowadzone w 21 małośrednicowych otworach badawczych, umieszczonych w płaszczyźnie kontrolnej prostopadłej do głównego kierunku spływu wód podziemnych, w badanej przypowierzchniowej warstwie wodonośnej i jednocześnie równoległej do koryta rzeki Bzury, drenującej teren gazowni. Analizy laboratoryjne pobranych próbek wód podziemnych wykazały zawartości węglowodorów lotnych w przedziale od poniżej granicy wykrywalności do kilku tysięcy mikrogramów w litrze. W większości pobranych próbek oznaczone ilości BTEX przekraczały dopuszczalne stężenia w wodach pitnych. Przekroczenia dotyczyły głównie benzenu i w mniejszym stopniu toluenu. Stężenia WWA w wielu próbkach przekroczyły wartość 10 000 mg/l, przy czym stwierdzono dominację związków o mniejszej liczbie pierścieni, takich jak naftalen, acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren i antracen.


Słowa kluczowe:
wody podziemne, zanieczyszczenie, stara gazownia, WWA, BTEX.

pdf  Pełny tekst (286.4 kB)

 



A GEOLOGICAL EDUCATION ROUTE ACROSS POST-MINING AREAS OF THE TRZEBINIA COMMUNE

Magdalena GŁOGOWSKA

University of Mining and Metallurgy, Mickiewicza 30, 30-059 Kraków; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 22–27 
 
Abstrakt. Zanik górnictwa stwarza nowe wyzwania dla gmin, w których żywe są tradycje górnicze, a jednocześnie ujawniają się skutki eksploatacji oraz potrzeba nowego zagospodarowania terenu i ochrony formacji geologicznych, jako stanowisk dokumentacyjnych lub przyrodniczo-krajobrazowych. Można z nich uczynić atrakcję turystyczną i przedmiot edukacji. Geologiczna ścieżka dydaktyczna, zaprojektowana w gminie Trzebinia, obejmuje dwa naturalne odsłonięcia interesujących formacji skalnych (zlepieńce myślachowickie i dolomity triasu) oraz trzy miejsca związane z eksploatacją górniczą. Są to: dawny kamieniołom miejski w Trzebini (dzisiaj zalew Balaton), obszar zapadlisk nad byłą kopalnią węgla kamiennego (KWK) „Siersza” oraz zrekultywowany teren po eksploatacji piasku. Ścieżka jest przeznaczona dla uczniów gimnazjów i liceów, studentów kierunków przyrodniczych, nauczycieli przedmiotów związanych ze środowiskiem oraz osób interesujących się geologią. Do każdego punktu ścieżki został przygotowany folder i tablice objaśniające. Uzupełnieniem tych materiałów jest „Przewodnik po geologicznej ścieżce dydaktycznej” (Paulo, Głogowska, 2003). Przewodnik ten zawiera pytania i zadania dla uczniów, opracowane dla każdego punktu ścieżki, wraz z szeroko uzasadnionymi odpowiedziami dla nauczycieli. Trasa geologicznej ścieżki dydaktycznej jest wytyczona w ten sposób, aby poszczególne punkty były łatwo dostępne, a zarazem ukazywały georóżnorodność gminy.


Słowa kluczowe:
ścieżka edukacyjna, dziedzictwo geologiczne, dawna działalność górnicza.

pdf  Pełny tekst (588.82 kB)

 



ENVIRONMENTAL EVALUATION FOR REGIONAL PLANNING AND MANAGEMENT: THE UPPER SILESIA CASE STUDY

Dariusz GRABOWSKI1, Małgorzata SIKORSKA-MAYKOWSKA1, Ryszard STRZELECKI1

1
Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mails: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 28–33
 
Abstrakt. W artykule przedstawiono podstawowe założenia metodyczne przyjęte dla przeprowadzenia waloryzacji kartograficznej obszaru województwa śląskiego. Waloryzację przeprowadzono dla następujących komponentów środowiska: kopalin, wód podziemnych i powierzchniowych oraz przyrody prawnie chronionej. Na podstawie stopnia oddziaływania (antropopresji) poszczególnych zagrożeń na trzy sfery środowiska: antroposferę, hydrosferę i biosferę uzyskano trzy mapy sumy negatywnych oddziaływań, które pozwoliły na wyróżnienie czterech klas obszarów o różnym stopniu konfliktowości (A – bardzo wysoki, B – wysoki, C – średni, D – niski). Porównanie tych map z mapą rozmieszczenia najcenniejszych zasobów przyrody w województwie śląskim pozwoliło na wskazanie terenów wymagających szczególnej ochrony ze względu na występujące tam zagrożenia pochodzenia antropogenicznego.


Słowa kluczowe:
waloryzacja środowiska, mapy antropopresji, województwo śląskie.

pdf  Pełny tekst (183.31 kB)

 



USE OF RISK ASSESSMENT METHOD IN DECISION-MAKING FOR THE BROWNFIELDS RECLAMATION

Barbara GWOREK1, Andrzej BARAŃSKI1

1
Institute of Environmental Protection, Krucza 5/11D, 00-548 Warszawa; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 34–38
 
Abstrakt. Racjonalne wykorzystanie terenów jest jednym z najważniejszych priorytetów w państwowej polityce ekologicznej. Ochrona gleb jest także jednym z najważniejszych strategicznych celów Komisji Europejskiej, nazwanym Towards Thematic Strategy for Soil Protection. Jakość gleb w Europie nie jest zadowalająca: żyzność gleb ulega obniżeniu, wzrasta ich erozja, ponadto funkcja gleb jest poważnie ograniczona z powodu ich rolniczego wykorzystania. W polskim prawie standardy jakości gleb są określone zarządzeniem wydanym przez Ministra Środowiska. W akcie tym jest określona maksymalna dopuszczalna zawartość zanieczyszczeń w różnych warstwach gleb dla trzech typów lokalizacji. Kwalifikacja gleb polega na porównaniu zmierzonych koncentracji zanieczyszczeń z zawartością określoną w zarządzeniu. Jeśli zmierzona zawartość przekracza standardy, dana lokalizacja jest kwalifikowana jako zanieczyszczona. Po przeprowadzeniu kwalifikacji miejsce jest poddawane bardziej szczegółowej ocenie na podstawie metod oceny ryzyka. Kwalifikacja zanieczyszczonego miejsca nie daje realnego rozwiązania nawet naglącego problemu z powodu zwykle ograniczonych funduszy. Realne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi zależy nie tylko od stężenia poszczególnych zanieczyszczeń, ale również od lokalnych warunków, np. od poziomu wód gruntowych, zagospodarowania terenu itd. Z tego powodu szczegółowa analiza powinna być wykonana odpowiednią metodą — procedurą oceny ryzyka. Wypełniając tę procedurę można uzyskać rzeczywistą ocenę zagrożenia, jakie stwarza zanieczyszczone miejsce.


Słowa kluczowe:
ocena ryzyka, środowisko, zanieczyszczenie, gleby.

pdf  Pełny tekst (1.52 MB)

 



GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEMS FOR OLD WASTE DISPOSAL SITES AND BROWNFIELDS

Wojciech IRMIŃSKI1, Tomasz NAŁĘCZ1

1
Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 39–41
 
Abstrakt. Od końca lat 80. XX w., kiedy w Europie Zachodniej zaczęto systematycznie inwentaryzować i badać stare składowiska oraz stare lokalizacje przemysłowe, będące przede wszystkim potencjalnym miejscem emisji zanieczyszczeń do wód podziemnych, szybko przyrasta ilość danych na ten temat. Proces badań na różnych etapach oraz ewentualny monitoring dawniej zanieczyszczonego terenu generuje ogromną ilość danych pomiarowych i analitycznych, które mogą utworzyć bazę danych. Jednocześnie dane te wraz z innymi informacjami, np. na temat technologii, przeznaczenia i historii obiektu, archiwalnych map i zdjęć, mają przyporządkowaną lokalizację w kartograficznym układzie współrzędnych. Już te dwa elementy wystarczą, by przy takiej ilości informacji z bazy danych powiązać je aktywnie z obrazem na mapie poprzez GIS. Daje to zupełnie nową jakość w inwentaryzowaniu, klasyfikowaniu i zarządzaniu takimi zjawiskami postindustrialnymi, jakimi są stare składowiska i stare tereny przemysłowe. Komputerowe przetwarzanie zdjęć lotniczych czy satelitarnych, a także modeli terenu (DTM) pozwala niejednokrotnie znacznie poszerzyć wiedzę o badanych terenach. Nowoczesne projekty urbanizacyjne i samo planowanie przestrzenne w mniejszych lub większych miastach musi obecnie uwzględniać stare składowiska i tereny poprzemysłowe, ponieważ są one trudne do zagospodarowania. Wiąże się to z wykrywaniem tam zanieczyszczeń gruntu, wód oraz powietrza gruntowego, nierzadko wielokrotnie przekraczających obowiązujące normy i standardy. Artykuł prezentuje metodyczne założenia systemu informacji przestrzennej (GIS) dla rozwijających się także w Polsce badań terenów zanieczyszczonych przez dawną działalność człowieka. Pokazuje też, że obligatoryjne dla starostw spisy terenów zanieczyszczonych powinny mieć swój obraz kartograficzny, by ułatwić współpracę z planistami na każdym szczeblu administracyjnym. Stopniowy rozwój i opanowanie technik komputerowych w urzędach, np. w starostwach, pozwoli też z czasem stworzyć dla powiatowych map środowiskowych specjalną warstwę informacyjną o nazwie „stare składowiska i stare lokalizacje przemysłowe”. Informacje zawarte w takiej warstwie mogą być tworzone i modyfikowane przez specjalistyczne firmy, jako wynik postępu w badaniach poszczególnych obiektów, a także systematycznie aktualizowane (przyjazne oprogramowanie) w trakcie prowadzenia monitoringu różnych elementów środowiska. Może to być dobry mechanizm ilustrowania np. zjawisk rozprzestrzeniania lub zmniejszania się plamy zanieczyszczeń na tle różnych uwarunkowań fizjograficznych oraz istniejącej infrastruktury.


Słowa kluczowe:
składowiska odpadów, tereny poprzemysłowe, GIS

pdf  Pełny tekst (69.6 kB)

 



ANTHROPOGENIC SOILS POLLUTION WITHIN THE LEGNICA–GŁOGÓW COPPER DISTRICT

Józef LIS1, Anna PASIECZNA1

1
Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.; This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 42–48
 
Abstrakt. Kompleks przemysłowy Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego (LGOM-u), na który składają się kopalnie rud miedzi, dwie huty miedzi, zakłady przeróbcze i osadniki odpadów poflotacyjnych, jest głównym źródłem zanieczyszczenia gleb tego rejonu. Opróbowanie gleb na terenie LGOM-u przeprowadzono w 1996 r. stosując gęstość podstawową 1x1 km oraz zagęszczenia do siatki 500x500 m w rejonach hut i obszarach górnictwa miedziowego. Próbki gleb trawiono wodą królewską, a następnie oznaczano w nich zawartość Ag, Al, As, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mg, Ni, P, Pb, S, Sc, Sr, V i Zn metodą ICP-AES. Analizy Hg przeprowadzono metodą CV-AAS, a oznaczenia składu granulometrycznego wykonano metodą sitową w połączeniu z laserowym pomiarem wielkości cząstek. Badania geochemiczne ujawniły, że spośród analizowanych pierwiastków można wydzielić te, które związane są przede wszystkim ze składem chemicznym skał macierzystych (Al, Co, Cd, Mg, Ni, Sc, Sr, Ti i V). Wydobycie rud miedzi, ich przeróbka i procesy hutnicze są głównym źródłem zanieczyszczenia gleb miedzią i ołowiem, szczególnie w bezpośrednim sąsiedztwie hut. W glebach na terenie rozległych anomalii miedzi i ołowiu wokół hut obserwuje się również podwyższone ilości srebra, arsenu, cynku, kobaltu i niklu. W obszarach miejskich kontaminacja pochodzi również z emisji innych gałęzi przemysłu, transportu, elektrociepłowni i palenisk domowych. Gleby miejskie Legnicy i Głogowa w obszarach narażonych na emisje z hut są znacznie wzbogacone w miedź i ołów.


Słowa kluczowe:
zanieczyszczenia antropogeniczne, kartografia geochemiczna, gleby, południowo-zachodnia Polska.

pdf  Pełny tekst (230.4 kB)

 



ECONOMICAL AND NATURAL CONDITIONS APPLICABLE TO THE DEVELOPMENT OF POST-MINING AREAS

Andrzej PAULO

University of Mining and Metallurgy; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 49–69
 
Abstrakt. Koszt wykorzystania terenów pogórniczych zależy od miejscowych warunków przyrodniczych oraz od wybranego kierunku przyszłego rozwoju tych terenów. Koszty te są zwykle porównywalne z zyskami ze sprzedaży produktów górniczych. Jednakże już w czynnych kopalniach można kształtować końcową odkrywkę oraz hałdy nadkładu i odpadów górniczych, a także zaprojektować infrastrukturę kopalnianą w taki sposób, aby dalszy rozwój obszaru pogórniczego był tani i możliwie wielofunkcyjny. Jeszcze lepsze wyniki można osiągnąć, jeśli na etapie strategicznego planowania zostanie przewidziany wpływ środowiska geologicznego, rzeźby terenu, krajobrazu, warunków wodnych, roślinności i ochrony przyrody na przyszły rozwój obszaru pogórniczego i jeśli zostaną określeni potencjalni jego użytkownicy. W Europie preferowana jest zwykle rekultywacja biologiczna obszarów pogórniczych, ukierunkowana na tworzenie gruntów ornych, terenów leśnych oraz zbiorników wodnych. Warunki przyrodnicze niezbędne do osiągnięcia tych celów są w ogólności rozpoznane. Przedstawione zostały one obszernie w niniejszym artykule. Z kolei wczesna informacja o tym, że kierunki przyrodnicze zostaną odbudowane po zakończeniu eksploatacji, bardzo pomaga w uzyskaniu społecznej akceptacji dla raportów wpływu górnictwa na środowisko oraz dla planów dalszego rozwoju górnictwa. Odtwarzanie ziem uprawnych jest nieistotne w przypadku alternatywnych, niebiologicznych typów rewitalizacji terenów pogórniczych, takich jak: budownictwo mieszkaniowe, rozwój przemysłu, usług, budowa terenów rekreacyjno-sportowych połączona z kształtowaniem nowej rzeźby terenu terenu, a nawet tworzenie składowisk odpadów. Ponadto nowe formy wykorzystania terenu powinny umożliwić przyszłą eksploatację kopalin. Każdy z tych kierunków posiada jednak swoje ograniczenia środowiskowe. Czynniki ekonomiczne, społeczne, kulturowe, prawne i technologiczne odgrywają tu także ważną rolę. Znane są dwa sposoby rozwiązania problemów wyboru, zależne od wielu czynników i stosowanych kryteriów. Dlatego też podejmowane są próby stworzenia standardowych procedur decyzyjnych, a także rankingowego uszeregowania tych czynników i określenia kryteriów optymalnego wyboru typu zagospodarowania obszarów pogórniczych. Z drugiej strony specyficzny zespół warunków każdego obszaru górniczego z osobna inspiruje projektantów do tworzenia projektów funkcjonalnych i dobrze wkomponowanych w lokalne środowisko.


Słowa kluczowe:
obszary pogórnicze, rekultywacja, czynniki i kryteria rozwoju obszarów pogórniczych.

pdf  Pełny tekst (1.12 MB)

 



CHANGE OF ZN, NI, AND CU CONTENT IN FLY ASH ON THE BASE OF THEIR MINERAL COMPOSITION

Danuta SMOŁKA-DANIELOWSKA

Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 70–73
 
Abstrakt. Zbadano popioły lotne powstające podczas spalania węgli w elektrociepłowniach wyposażonych w elektrofiltry, zlokalizowanych na obszarze górnośląskiego obszaru przemysłowego. Zebrane próbki poddano badaniom rentgenostrukturalnym, mikroskopii skaningowej (ASEM), badaniom spektrometrycznym (ICP) oraz określono ich skład ziarnowy metodą laserową. Badania wykonano dla różnych frakcji ziarnowych popiołów. W próbkach określono zawartość Ni, Cu i Zn. Zaobserwowano, że skład chemiczny cząstek popiołu bogatych w metale ma charakter glinokrzemianów. Wielkość cząsteczek popiołu, które były nośnikami Ni, Cu i Zn, wahał się od 1 do 5 mm, a agregatów — do 12 mm.


Słowa kluczowe:
popioły lotne, metale ciężkie, skład chemiczny.

pdf  Pełny tekst (152.28 kB)

 



THE EFFICIENCY OF RHIZOSPHERE BIOREMEDIATION OF SOILS FROM INDUSTRIAL AREAS CONTAMINATED WITH POLYCYCLIC AROMATIC HYDROCARBONS (PAHs)

Bożena SMRECZAK1, Barbara MALISZEWSKA-KORDYBACH1

1
Institute of Soil Science and Plant Cultivation, Czartoryskich 8, 24-100 Puławy, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 74–76
 
Abstrakt. W doświadczeniu wazonowym przeprowadzonym w warunkach szklarniowych badano efektywność bioremediacji w ryzosferze. Zastosowano dwa rodzaje materiału glebowego (PS1 i PS2), które pobrano z obszarów przemysłowych, zanieczyszczonych WWA na poziomie: 12,9 mg S13WWA/kg (PS1) i 22,1 mg S13WWA/kg (PS2). W doświadczeniu uprawiano cztery rodzaje roślin wieloletnich: wiechlinę łąkową, kostrzewę trzcinową, lucernę mieszańcową i koniczynę czerwoną. Efektywność bioremediacji w ryzosferze oceniano na podstawie zmian zawartości WWA w glebach pod uprawą roślin i bez uprawy roślin (gleba kontrolna) oraz aktywności mikroorganizmów glebowych (aktywność dehydrogenaz). Stwierdzono, że uprawa roślin nie wpływała w istotny sposób na rozkład WWA w badanych glebach, niemniej jednak po upływie drugiego sezonu wegetacyjnego oznaczono spadek zawartości tych związków o 3–7%. Spośród badanych związków uprawa roślin wpływała głównie na rozkład 3-pierścieniowych WWA. Nie stwierdzono statystycznie istotnej korelacji pomiędzy spadkiem zawartości WWA a aktywnością mikrobiologiczną badanych gleb.


Słowa kluczowe:
bioremediacja w ryzosferze, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, rośliny wieloletnie, rozkład WWA.

pdf  Pełny tekst (78.3 kB)

 



CASE OF THE ENVIRONMENT RECLAMATION IN THE REGION OF KALINA POND IN ŚWIĘTOCHŁOWICE

Andrzej M. TKACZYK1, Maciej PIETRZAK1, Grzegorz KOŁAK1

1
SEGI-AT, Sp. z o.o., Baletowa 30, 02-867 Warszawa; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 77–83
 
Abstrakt. Staw Kalina jest naturalnym zbiornikiem wodnym położonym w bezodpływowej niecce w rejonie Świętochłowic. Woda w stawie jest silnie zanieczyszczana. Badania wykazały, że głównym źródłem zanieczyszczeń była hałda odpadów poprodukcyjnych. Woda w stawie jest pozbawiona tlenu i ma silnie alkaliczny odczyn. Na dnie stawu zalega warstwa gęstego osadu o miąższości od 20 do 40 cm. Osad ten ma odczyn alkaliczny (pH = 8,5–10,2), zawiera fenole lotne w stężeniu od kilkuset do kilku tysięcy mg/dm3 i ChZT powyżej 10 000 mg O2/dm3. Rozważano kilka koncepcji unieszkodliwienia tego osadu. Skomplikowane warunki geologiczne i hydrogeologiczne tego rejonu wymagały wykonania badań modelowych przed przyjęciem którejkolwiek ze zgłoszonych koncepcji. Konieczne było zastosowanie symulacji komputerowych określających dominujące kierunki przepływu wody, co pozwoliło w efekcie na określenie zachowania się ładunku zanieczyszczeń przy zwiększonym poborze wody ze stawu. Przestrzenny model budowy geologicznej oraz modelowanie hydrogeologiczne wykonano na podstawie 139 otworów wiertniczych. Geologiczny model cyfrowy (program Earth Vision) pozwolił na analizę warunków geologicznych oraz wydzielenie rejonów zagrożonych przenikaniem zanieczyszczeń z hałdy. Modelowanie programem Modflow pozwoliło określić warunki hydrogeologiczne w utworach czwartorzędowych oraz związki hydrauliczne pomiędzy poszczególnymi warstwami wodonośnymi.


Słowa kluczowe:
rekultywacja, modelowanie geologiczne, modelowanie hydrogeologiczne, zanieczyszczenie, fenole, składowanie odpadów.

pdf  Pełny tekst (357.96 kB)

 



PANORAMA OF THE POST-MINE RESIDUAL RISKS

Gerard VERRAES

Ecole Nationale Superieure des Techniques Industrielles et des Mines D’Alès, 6 avenue de Clavières 30319 Alès Cedex, France; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 84–88
 
Abstrakt. Zagrożenia występujące na terenach opuszczonych przez przemysł górniczy można podzielić na następujące kategorie: niestabilność powierzchni terenu, mechaniczna i chemiczna niestabilność składowisk odpadów górniczych, pożary hałd górniczych, niestabilność składowisk odpadów poflotacyjnych oraz ogólne zanieczyszczenie terenu. Większość tych zagrożeń występuje na wszystkich terenach starych kopalń, jednakże zależą przede wszystkim od stosowanych metod wydobywczych, głębokości kopalń, rodzaju rudy i nadkładu oraz metody konstrukcji składowiska poflotacyjnego. Rodzaj zagrożeń może bardzo różnić się w zależności od kopalni. Należy zatem zbadać je w każdym przypadku oddzielnie, a następnie dla każdego przypadku opracować niezależne procedury ochrony wszystkich budowli oraz infrastruktury znajdujących się na zagrożonym terenie. Taka procedura może być wzorowana na ograniczeniach wypracowanych dla budowli przemysłowych w przypadku Seveso.


Słowa kluczowe:
stare kopalnie, zagrożenie, zapadanie, osuwiska, kwaśne wody, zbiornik osadów poflotacyjnych.

pdf  Pełny tekst (84.68 kB)

 



LIQUIDATION AND RECULTIVATION OF REPOSITORIES CONTAINING UNWANTED PESTICIDES IN POLAND: CURRENT STATUS AND PERSPECTIVES FOR SOLVING THE PROBLEM

Stanisław WOŁKOWICZ1, Dariusz CHOROMAŃSKI1, Wojciech WOŁKOWICZ1, Ryszard STRZELECKI1

1
Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, e-mails: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 89–93
 
Abstrakt. Składowiska zawierające przeterminowane środki ochrony roślin stanowią w Polsce bardzo ważny problem geośrodowiskowy. Budowa pierwszych tego typu obiektów nazywanych mogilnikami rozpoczęła się w 1965 roku, kiedy to na południu Polski niewielkie ilości przeterminowanych pestycydów były składowane bezpośrednio w gruncie. Ponieważ dołów ziemnych z przeterminowanymi pestycydami przybywało, w 1971 roku pojawiła się specjalna instrukcja precyzująca sposób konstruowania oraz składowania tego typu odpadów. Ponadto adaptowano różnego rodzaju fortyfikacje jako miejsca składowania przeterminowanych środków ochrony roślin. Całkowita liczba różnego rodzaju składowisk — mogilników, zawierających przeterminowane pestycydy, szacowana jest w Polsce na około 300. W latach 1999–2002 na terenie Polski zlikwidowano łącznie 95 mogilników, z których usunięto i spalono około 5400 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin. W tym okresie średni koszt likwidacji jednej tony odpadów wahał się od 3000 do 3500 euro. Jeśli obecne tempo likwidacji mogilników będzie utrzymane, to wszystkie te obiekty będą zlikwidowane w ciągu 5–7 lat. Proces likwidacji mogilników mógłby być przyspieszony, lecz jest on ograniczony ze względu na możliwości finansowe. W „Planie zagospodarowania odpadów” przewiduje się likwidację składowisk przeterminowanych pestycydów do końca 2010 r.


Słowa kluczowe:
przeterminowane pestycydy, mogilniki, składowiska pestycydów, likwidacja składowisk.

pdf  Pełny tekst (424.67 kB)

 



TRACE ELEMENTS IN THE TANNERIES ENVIRONMENT

Rimante ZINKUTĖ1, Ričardas TARAŠKEVIČIUS1, Alfredas RADZEVIČIUS1

1
Institute of Geology and Geography, T. Ševčenkos 13, 03223, Vilnius, Lithuania; e-mails: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 94–99
 
Abstrakt. Dwie garbarnie ,,Elnias” i ,,Stumbras”, które funkcjonowały w Šiauliai (Litwa) od dziewiętnastego wieku, spowodowały anomalię metali ciężkich w środowisku: w powierzchniowym poziomie gleb, w jeziorze Talëa i w rzece KulpĹ. Celem badań było określenie zakresu wpływu garbarni na otaczające środowisko i zaobserwowanie zachodzących zmian w porównaniu do roku 1989. Powtórne opróbowanie gleb zostało wykonane w 2003 r. w tych samych 55 punktach obserwacyjnych (na obszarze garbarni oraz w ich najbliższym sąsiedztwie). Osady jeziora Talša zostały opróbowane w latach 1989, 1991 i w 2002. We wszystkich próbkach oznaczono zawartość Ag, B, Ba, Co, Cr, Cu, Mo, Mn, Ni, Pb, Sn, V i Zn. Akumulacja metali ciężkich w górnej warstwie glebowej na terenie garbarni w obu okresach badawczych obejmowała Cr>>Zn, Cu, Pb, Mo, Ni i Sn. Akumulacja w osadach jeziora Talša była podobna, jednakże oprócz wymienionych poprzednio pierwiastków obejmowała także Ag, Ba, Co i V. Zaobserwowano, że średni poziom zanieczyszczeń w glebach wzrósł w tym czasie na terenie garbarni ,,Stumbras” i w sąsiedztwie garbarni ,,Elnias”. Odnotowano także wzrost zanieczyszczenia w osadach jeziora Talša; był on spowodowany głównie wzrostem zawartości Zn i Pb.


Słowa kluczowe:
garbarnie, metale ciężkie, gleby, osady jeziorne.

pdf  Pełny tekst (242.82 kB)