Scientific Editors: Hanna WINTER, Panagiotis BALABANIS

The international workshop “Reconstruction of Quaternary palaeoclimate and palaeoenvironments and their abrupt changes” in Białowieża, Poland, September 29th–October 2nd, 2004 has been organised by the Polish Geological Institute Centre of Excellence: Research on Abiotic Environment (REA) in cooperation with University in Białystok. The workshop took place in a small village close to the Białowieża Primeval Forest.
The major goal of the workshop was the presentation of palaeoclimate reconstruction and palaeoenvironments changes in the Quaternary, with the special emphasis on palaeobotanical data (pollen analysis, macroremains analysis, diatom analysis and testate ameobae).
42 participants from 7 countries took part in the workshop. The workshop was divided into two parts: lectures sessions and field trips. The oral (17) and poster (8) presentations covered a wild range of themes and focused on the palaeobotanical methods, witch are remarkably suitable for environment reconstruction at the past, from the Early Pleistocene to the last millennia including aspects of a new method (tastate amoebae analysis as a new tool for reconstruction of palaeoenvironments). One of the main topic was the reconstruction based on fossil pollen data of climate and vegetations dynamics during the Eemian Interglacial, the last glacial period, and the last glacial/postglacial transition in Europe. The workshop stressed a need to integrate multidisciplinary approaches in the understanding of the past climate changes.
During the field trips the participants examined forest communities in a Special Protection Area (SPA) of the Białowieża Primeval Forest. Prof. Janusz Feliński presented a variety of ecosystems and long-term dynamics of the forest communities changes in respect to human impact. The history of the past and origin of plant communities of Białowieża Forest during the Late Pleistocene and Holocene have also been presented.
The workshop showed how the international funding and networking may be used for scientific development, and it was greatly appreciated by researchers from Central and Eastern Europe.

SCIENTIFIC EDITORS

Laboratory of Evolutionary Geography, Institute of Geography, Russian Academy of Science, Staromonetny 29, 119017 Moscow, Russia; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 9–17

Abstract. Palynological analysis of core Butovka obtained from the Protva River basin 80 km south-west of Moscow (55°10’N, 36°25’E) provides a record of vegetation and climate change in the central Russian Plain spanning the Last Interglacial and the beginning of the following glacial epoch. Pollen profiles of the Mikulino (Eemian) Interglaciation in the Central Russian Plain show a distinctive pattern of the vegetation changes, reflecting an increase in temperatures towards the optimum phase of the interglaciation followed by a gradual cooling. Rapid climatic deterioration, manifesting an onset of the Valdai (Weichselian) Glaciation, took place after a slower cooling accompanied by increasing humidity of climate during the post-optimum part of the Mikulino Interglaciation. The interglacial/glacial transition had a complex structure, being marked by a sequence of secondary climatic oscillations of varying magnitude. A decreasing role of mesophilic plants and an increase in abundance and diversity of the xerophytes and plants growing at present in the regions with highly continental climate in the Butovka pollen record suggests that during the Early Valdai the climate grew both more continental and arid. With this tendency at the background, two intervals of climatic amelioration can be distinguished. Both of them are marked by the development of the open forest communities similar to the contemporary northern taiga of West Siberia. The latter of the two warm intervals had a larger magnitude of temperature changes than the first one, as indicated by a greater landscape role of dark-coniferous trees (Picea + Abies + Pinus sibirica). Based on its stratigraphic position and inferred features of climate and vegetation, the latter of the two warm intervals identified in the Butovka pollen profile can be correlated with the Upper Volga Interstade in the Russian Plain, or the Brőrup Interstade in West Europe. We can also tentatively correlate it with warm DO event 23 as reflected in the oxygen isotope record from the Northern Greenland deep ice-core (NorthGRIP Members, 2004). A slighter and shorter warming within the first cold stage of the Early Valdai probably had an interphasial rank and corresponded to a shorter DO event 24 in the NorthGRIP oxygen-isotope curve.

Key words: palynology, the Eemian/Weichselian transition, Central Russian Plain.

pdf  Full text (3.85 MB)

Institute of Geological Sciences, University of Wrocław, Cybulskiego 30, 50-205 Wrocław, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 18–34

Abstrakt. W pracy wykazano, że węglany jeziorne powstałe w wyniku mikrobiologicznego utleniania związków organicznych (w tym metanu), przy redukcji jonów siarczanowych, mogą stanowić ważny geochemiczny zapis zmian środowiskowych. Najprawdopodobniej niskie wartości ¹³C w kalcycie, w rzekach i jeziorach eutroficznych wynikają z silnego utleniania związków organicznych w warunkach turbulencji i/lub podwyższonych stężeń siarczanu. Podobnie, wysokie wartości ¹³C w kalcycie, zawartym w osadach słodkowodnych bogatych w materię organiczną, mogą wskazywać na niski potencjał redox. Na podstawie tego typu badania wydaje się możliwe wykalibrowanie nowego narzędzia do rekonstrukcji palaeośrodowiskowych. Z drugiej strony, utlenianie metanu (związków organicznych) może powodować wzbogacenie rezydualnego jonu siarczanowego w ciężkie izotopy tlenu i siarki. Dlatego, aby lepiej zrozumieć sygnał izotopowy w węglanach jeziornych, wykonano badania stężenia i badania izotopowe siarczanu kolumny wodnej oraz badania metanu i kalcytu w osadach 24 jezior, 2 stawów i 4 rzek w Polsce.
Rozpuszczony jon siarczanowy jest jednym z głównych składników rozpuszczonych w wodach jeziornych, a siarka, jako istotny biopierwiastek, wpływa na procesy zachodzące w jeziorach, w tym na jakość wód (mikrobiologiczny rozkład związków organicznych, inhibitor metanogenezy). Najwyższe stężenie jonu siarczanowego stwierdzono w rzekach (85,47 SO₄^2- mg/l) i sztucznym jeziorze (70,3 SO₄^2- mg/l) w regionie silnego zanieczyszczenia (tzw. „Czarny Trójkąt”) w Polsce południowo-zachodniej. Najniższe stężenie siarczanu stwierdzono w jeziorach dystroficznych i oligotroficznych — górskich (od 0,5 do 3 mg/l SO₄^2-). Najniższe wartości δ³⁴S(SO₄^2-) i δ¹⁸O(SO₄^2-) występują w niezanieczyszczonych jeziorach wschodniej Polski (–0,94 i 1,38‰). Najwyższe wartości δ³⁴S(SO₄^2-) i δ¹⁸O(SO₄^2-) stwierdzono w Polsce zachodniej i jeziorach dystroficznych (12,95 i 16,15‰). Wykazano, że δ³⁴S(SO₄^2-) i δ¹⁸O(SO₄^2-) jezior mogą być dobrym narzędziem do ilościowej charakterystyki antropopresji (kwaśne opady) oraz do monitorowania zmian trofii i procesów redoks związanych z biodegradacją związków organicznych w osadach i kolumnie wodnej. W przeciwieństwie do czystych jezior, jeziora silnie zanieczyszczone jonem siarczanowym wykazują wzrost wartości δ¹³C(CH₄) wraz ze wzrostem głębokości kolumny wodnej. Może to być wskaźnikiem utraty przez jezioro mikrobiologicznej zdolności buforującej.

Słowa kluczowe: woda słodka, węgiel, tlen, siarka, metan, węglany, siarczany, izotopy, antropopresja.

pdf Pełny tekst (518.02 kB)

¹ Institute of Geological Sciences, National Academy of Sciences of Belarus, Kuprevich 7, 220141 Minsk, Belarus; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
³ Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 35–44

Abstract. The lacustrine-boggy-fluvial sequence at Komorniki, NE Poland was subject to complex (geological, palynological, diatomological and malacological) investigations. These sediments occur between the Narevian and Nidanian glaciations tills and belong to the Augustovian Interglacial of Poland correlated with the Cromerian 1 Interglacial of the  Netherlands. Two cold stages of a glacial rank and one warm stage of interglacial rank (with dominant pollen of Quercus, Ulmus, Carpinus, Alnus, Tilia and Corylus in sediments corresponding to the climatic optimum) have been distinguished in the pollen succession. The latter is similar to that known from the Augustovian Interglacial profiles at Szczebra, Kalejty and Czarnucha. Diatom succession from the Komorniki section includes certain unidentified, apparently new small species of Stephanodiscus, Staurosirella and Pseudostaurosira side be side with the Pleistocene extinct taxon of Stephanodiscus niagarae var. insuetus and a relatively widespread species of S. rotula characterizing by some morphological peculiarities. In the composition of the malacofauna the fluvial extinct species of Fagotia wuesti and Sphaerium cf. rivicola are the most important molluscs for the biostratigraphy. Among them, Sphaerium cf. rivicola is known from the late Tiglian in the Netherlands. Fagotia wuesti is characteristic of the Bavel Interglacial in the Netherlands, as well as of the Borntal and Artern interglacials in Germany.

Key words: lithology, pollen analysis, diatoms, malacofauna, palaeoenvironment, Lower Pleistocene, NE Poland.

pdf  Full text (550.9 kB)

¹ Institute of Geology and Geography, T. Sevcenkos 13, LT-03223, Vilnius, Lithuania
² Vilnius University, Universiteto 3, LT-01513, Vilnius, Lithuania

str. 45–52

Abstract. The organic-rich material has been studied from the bottom part of lacustrine sediments of the Lake Kasuciai, western Lithuania. Radiocarbon dates and palaeobotanical data showed that these sediments accumulated between 13,500 and 9000 ¹⁴C yr BP. The Late Glacial interstadial is defined by the dominance of Characeae and accumulation of carbonate. The Bölling is characterized by the pioneer taxa and the communities of open habitats. During the Alleröd pine replaced the light demanding taxa that show development of a closer woodland habitat and dryness of climate. The short period between Bölling and Alleröd with increasing representation of Betula and plants typical for the highly eroded habitats could be correlated with Older Dryas. The onset of the Younger Dryas is marked by degradation of the forest cover and expansion of heliophytic grasses. Entire vegetation cover with birch and pine forest was settled during the Preborial. Formation of calcareous sediments and appearance of thermophilous taxa confirm the climatic amelioration.

Key words: environmental changes, pollen and plant macroremains, Late Glacial, western Lithuania.

pdf  Full text (1.11 MB)

¹ Institute of Biology, University of Białystok, Świerkowa 20 b,15-950 Białystok, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Institute of Geography and Regional Development, Wrocław University, Pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
³ Institute of Geological Sciences Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00-818 Warszawa, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
⁴ Institute of Geography, Pomeranian Pedagogical University, Partyzantów 27, 76-200 Słupsk, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 53–57

Abstrakt. W Solnikach na Wysoczyźnie Białostockiej (północno-wschodnia Polska) odkryto serię osadów jeziornych reprezentujących interglacjał eemski i wczesny vistulian. Wstępne wyniki badań interdyscyplinarnych (analiza pyłkowa, okrzemkowa i Cladocera, pomiary podatności magnetycznej osadów oraz zawartości izotopów stabilnych tlenu i węgla) wykorzystano do zilustrowania zmian klimatu podczas interglacjału eemskiego. Udokumentowano dwie gwałtowne oscylacje klimatu — pierwsza z ciepłym i bardzo wilgotnym klimatem (?opady) miała miejsce w środkowej części poziomu pyłkowego E5 Carpinus, druga z klimatem suchym i bardzo zimnym — w środkowej części poziomu E7 Pinus.

Słowa kluczowe: pyłek, okrzemka, Cladocera, izotopy stabilne, podatność magnetyczna, zmiany klimatu, interglacjał eemski, północno-wschodnia Polska.

pdf Pełny tekst (454.12 kB)

¹ Department of Biogeography and Palaeoecology, Adam Mickiewicz University, Fredry 10, 61-701 Poznań, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Laboratoire des Systèmes Écologique — ECOS — École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL), Institut Fédéral de Recherches WSL, Antenne Romande, Case postale 96, CH-1015 Lausanne, Switzerland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 58–64

Abstrakt. Ameby skorupkowe (Testacea) to jednokomórkowe organizmy, które żyją w środowiskach słodkowodnych, w większości siedlisk lądowych (glebie, mszakach, jeziorach, rzekach) oraz w siedliskach słonawych (np. w ujściowych partiach rzek). Testacea występują licznie w mchach torfowcach (Sphagnum), gdzie zasiedlają ich górną część oraz natleniony stropowy fragment torfu. Skorupki ameb dobrze zachowują sie w torfie oraz w mniejszym stopniu w osadach jeziornych.
Główny wysiłek powinien być skoncentrowany na budowaniu regionalnych funkcji transferu (transfer function; matematyczny obraz relacji organizmu w stosunku do środowiska – obecność poszczególnych taksonów w materiale kopalnym jest funkcją przeszłych parametrów środowiskowych). Dla kilku obszarów już one powstały, ale brak tego rodzaju danych dla centralnej części Europy. Polskie dane są wyjątkowo istotne, ponieważ obszar ten znajduje się pod wpływem różnych wpływów klimatycznych – od klimatu oceanicznego do kontynentalnego. Porównanie naszych danych z informacjami z innych stanowisk w Europie i na świecie może wykazać, w jak odmienny sposób reagują polskie torfowiska na zmiany klimatyczne.
Artykuł ma trzy cele: (a) zaprezentowanie potrzeby badań ekologii ameb skorupkowych w Europie centralnej, (b) przedstawienie potencjału rekonstrukcji paleośrodowisk na bazie wielu wskaźników, gdzie ameby skorupkowe stanowią integralną część metod badań paleoekologii i (c) zaprezentowanie naszych badań nad Testacea w Polsce w szerszej, globalnej perspektywie.
 

Słowa kluczowe: torfowiska mszarne (Sphagnum), ameby skorupkowe, Protozoa, funkcja transferu, analiza pyłkowa, holocen, paleoekologia, hydrologia, klimat, Bory Tucholskie.

pdf Pełny tekst (167.97 kB)

¹ Polish Geological Institute, Branch of Marine Geology, Kościerska 5, 80-328 Gdańsk, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² The Archaeological Museum in Gdańsk, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 65–70

Abstrakt. W okolicy Cypla Rzucewskiego, na zachodnim brzegu Zalewu Puckiego, jest zlokalizowane najbardziej znane stanowisko neolitycznej kultury rzucewskiej, na którym od wielu lat są prowadzone badania archeologiczne, od kilku lat również badania palinologiczne. Materiał do badań palinologicznych stanowiły osady organiczne występujące w strefie brzegowej obecnej laguny, jak i próbki osadów pobrane bezpośrednio z wykopów archeologicznych.
Wyniki zarówno badań palinologicznych, jak i archeologicznych wskazały na ślady osadnictwa wcześniejsze niż kultura rzucewska. Ta wcześniejsza faza, związana z osadnictwem preneolitycznym, jest datowana palinologicznie na koniec okresu atlantyckiego. Teren badań zajmowały wówczas torfowiska i jeziora, co decydowało o tym, że głównym zajęciem ludzi było rybołówstwo. Prowadzona na niewielką skalę hodowla bydła była zajęciem dodatkowym.
Osadnictwo kultury rzucewskiej, datowane archeologicznie na 4400–3700  lat BP, rozwijało się w czasie, gdy na obszar obecnego Zalewu Puckiego transgredowało morze. Jednak i w tym przypadku wyniki badań palinologicznych wskazują, że zarówno hodowla, jak i uprawa roli były zajęciami mniejszej rangi. Głównymi zajęciami gospodarczymi było rybołówstwo i polowanie na foki. Taki typ gospodarki, przypominający bardziej gospodarkę mezolityczną niż neolityczną, słabo zaznacza się na diagramach pyłkowych.

Słowa kluczowe: analiza pyłkowa, łowcy fok, kultura rzucewska, osadnictwo neolityczne, palinologia, Zalew Pucki, Cypel Rzucewski.

pdf Pełny tekst (447.36 kB)

Institute of Geological Sciences Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55, 00-818 Warszawa, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 71–76

Abstrakt. Wykonano oznaczenia składu izotopów trwałych tlenu i węgla dla osadów jeziornych, zawierających węglan wapnia, z dwóch profili: Besiekierz i Studzieniec (centralna Polska). W Besiekierzu (ok. 30 km na północ od Łodzi) pod osadami piaszczysto-gliniastymi występuje seria osadów jeziorno-bagiennych złożona z gytii, mułków organicznych i torfów. W Studzieńcu k. Sierpca (112 m n.p.m.) osady jeziorne wykształcone są: w spągu — w postaci mułków słabo węglanowych, wyżej — gytii, a w stropie — mułków organicznych i torfów. Na podstawie wyników analiz palinologicznych stwierdzono, że badane osady były akumulowane od schyłku zlodowacenia warty, przez interglacjał eemski, do początku zlodowacenia wisły. Uzyskane wyniki oznaczeń izotopowych pozwoliły na wydzielenie i scharakteryzowanie horyzontów izotopowych (Is) dla każdego profilu. Korelacja danych izotopowych i palinologicznych umożliwiła rekonstrukcję zmian klimatycznych i hydrologicznych zachodzących w okresie interglacjału eemskiego, takich jak: pogłębienie zbiornika i/lub dopływ wód bogatych w lekkie izotopy (Besiekierz — Is 3-Be, Studzieniec — Is 3-St), ocieplenie klimatu (Besiekierz — Is 3–8-Be, Studzieniec — Is 3–6-St), wzrost aktywności biologicznej lub występowanie zjawiska metanogenezy (Studzieniec — Is 7-St). Ponadto zaobserwowana współkształtność krzywych izotopowych w obu profilach jest charakterystyczna dla zamkniętych systemów jeziornych.

Słowa kluczowe: izotopy stabilne, interglacjał eemski, paleośrodowisko, centralna Polska.

pdf Pełny tekst (1.41 MB)

¹ Institute of Geography, Russian Academy of Science, Staromonetny 29, 119017 Moscow, Russia; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Saxon Academy of Sciences, Karl-Tauchnitz-Str. 1, D-04107 Leipzig, Germany; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
³ UFZ Centre for Environmental Research Leipzig-Halle, Th.-Lieser-Str. 4, D-06120 Halle, Germany; e-mail:This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 77–82

Abstract. The organic sediments at the Cheremoshnik site (the centre of the East European Plain) have been reinvestigated by pollen and macrofossil analysis in order to gather more detailed information on vegetation dynamics during the Late Pleistocene Glacial/Interglacial transition (boundary between OIS 6 and OIS 5e). Two phases of vegetation can be determined: an earlier forest substage (“warm”) and a later (“cold”) substage, when the forest communities were reduced in their area. There are probably some similar features between the succession of vegetation at the end of Dnieper (Saale) cold epoch and during the Valdai (Weichselian) Late Glacial (Alleröd and Younger Dryas).

Key words: pollen records, vegetation dynamics, Eemian, the East European Plain.

pdf  Full text (740 kB)

Institute of Geological Sciences, National Academy of Sciences of Belarus, Kuprevich str. 7, 220141 Minsk, Belarus; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
 
str. 83–93

Abstract. In this article you will find the results of palaeoclimatical reconstructions made for Belovezhian, Mogilevian, Alexandrian, Muravian interglacials Pleistocene of Belarus on the basis of detailed palynological studying of composition fossil pollen flora. A was used the method of overlapping of “climatic areals” plants — components of the fossil flora. Reconstruction of palaeotemperature ranges are made for each of the picked up regional pollen zones that has allowed to trace process of changing palaeotemperatures during chronologically consecutive phases in development of flora and vegetation of every interglacials.
The reconstructions performed for four interglacials of the Pleistocene of Belarus have shown that temperatures of the warmest and coldest months were similar to each other and the highest ones recorded during the climatic optima of the Belovezhian and Muravian interglacials. The Mogilevian and Alexandrian interglacials were also similar in palaeotemperature parameters, but colder than the above-mentioned interglacials.

Key words: fossil palynoflora, reconstruction of palaeotemperatures, Pleistocene.

pdf  Full text (1.58 MB)

¹ Geological Survey of Lithuania, Konarskio 35, LT 03123 Vilnius, Lithuania; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Institute of Geology, Tallinn University of Technology, Estonia Blvd. 7, 10143 Tallinn, Estonia; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 94–102

Abstract. The Vilkiskes outcrop is approximately 40 metres high section of Quaternary sandy sediments, exposed in the slope of the Neris River valley and is located 15 km upstream from the city of Vilnius. The section is composed mainly of sand with one till layer in the middle part. The outcrop is of particular interest due to typical section of sandy formation presumably of lacustrine origin, occurring under the till. This formation is widely distributed in the vast area in between Vilnius city and Nemencine town, according to the data of geological mapping, and represents a particular period of nonglacial sedimentation of Saalian time. The new optically stimulated luminescence (OSL) dates (determined by A. Molodkov), obtained from the Vilkiskes section, fall into the time span of 307–230 and 147–137 ka. The age of the lower part of Vilkiskes lacustrine section (dated 307–230 ka by OSL) looks closest to the two ice free stages, which can be correlated with oxygen isotope stages (OIS) 7 (236–186 ka) and OIS 9 (328–301 ka). Ages of about 147.1 and 136.7 ka are obtained near the immediate contact with the underlying glacial lithocomplex. Assuming OSL ages, conditions of occurrence and palaeopalynological characteristics, the interval of the Vilkiskes outcrop with OSL dates falling into the time span 236–186 ka (OIS 7) can be introduced as the last Middle Pleistocene (Drenthe–Warthe) ice free interval in Lithuania, most probably, separating the Zemaitija and Medininkai stadials. The interval dated 147.1 and 136.7 ka is interpreted as the Pamarys Interstadial that tentatively can be correlated with the Zeifen Interstadial in the Kattegat Depression suggesting the existence of a ?Younger Dryas?-type climate oscillation just prior to the OIS 6/5e boundary.

Key words: lacustrine sedimentation, sandy deposits, OSL dating, Drenthe–Warthe Interstadial, Vilkiskes ice free interval, Quaternary, eastern Lithuania.

pdf  Full text (1009.5 kB)

¹ Institute of Geology and Geography, T. Sevcenkos 13, 03223 Vilnius, Lihuania; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 103–108

Abstract. The main features of vegetation and climate changes during Merkine Interglacial (Eemian) are discussed in the paper. Pollen data of about 34 sections were used in this study. Calculated climatic parameters indicate warmer and damper climate during the climatic optimum than at present in Lithuania. The mean year temperature fluctuated from +11 to +13°C, mean January temperature from +1 to –1°C and mean July temperature – from +22 to +23°C. Number of precipitation’s ranged from 1080 to 1100 mm. The natural vegetational changes took place during the climatic optimum, climatic changes played an insignificant role.
 

Key words: pollen, vegetation, temperature, climate, Eemian Interglacial.

pdf  Full text (748.04 kB)

Department of Quaternary Geology, Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences, 00-818 Warszawa, Twarda 51/55, Poland; e-mail:This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 109–115

Abstrakt. Analizę diatomologiczną wykonano dla próbek osadów holoceńskich z Małego Stawu w Karkonoszach (Polska) i z jeziora Somaslampi w Laponii (Finlandia). Z rdzenia osadów Małego Stawu o miąższości 882 cm oznaczono 184 taksony należące do 30 rodzajów. Do gatunków dominujących należą okrzemki obojętne względem pH. W diagramie okrzemkowym wydzielono 6 poziomów okrzemkowych (diatom assemblage zones – DAZ: DMS-1 – DMS-6) w oparciu o wyniki analizy klastralnej. W profilu osadów jeziora Somaslampi o miąższości 249 cm zidentyfikowano 250 taksonów należących do 40 rodzajów. W diagramie wyróżniono 4 poziomy okrzemkowe (DAZ: DS-1 – DS.-4). W jeziorze Somaslampi dominują formy alkalifilne i obojętne. Pomimo różnic wynikających z odmiennych warunków klimatycznych, środowiska naturalnego i podłoża, zaobserwowano występowanie tych samych gatunków okrzemek w obydwu jeziorach, ale w różnych zawartościach procentowych. Większość taksonów okrzemek występujących w badanych profilach określanych jest jako formy północnoalpejskie, typowe dla jezior oligotroficznych.

Słowa kluczowe: okrzemki, jeziora oligotroficzne, Karkonosze, Laponia, Finlandia.

pdf Pełny tekst (1.93 MB)

¹ Geological Institute of Russian Academy of Sciences, Pyzhevsky 7, 119017 Moscow, Russia; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Institute of Geography of Russian Academy of Sciences, Staromonetny 29, 119017 Moscow, Russia; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 116–122

Abstract. The available pollen data on 186 sites (896 samples) of the Bölling–Alleröd interstadial complex (12.4–10.9 ka) were summarised and entered in the electronic database. Results of the classification of sections with palynological data were analysed in the GIS. Based on the species composition and diversity of plants, as well as peculiarities of their ranges, we can establish the palaeovegetation coenoses during the latest interstadial warming of the final stages of the Late Pleniglacial.
 

Key words: pollen data, palaeovegetation, Bölling–Alleröd interstadial complex, Europe.

pdf  Full text (308.14 kB)

¹ Institute of Geological Sciences, University of Wrocław, Cybulskiego 30, 50-205 Wrocław, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
² Polish Geological Institute, Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 123–126

Abstrakt. Dwa rdzenie torfowe pochodzące z Karkonoszy i Gór Izerskich zostały przeanalizowane pod kątem zależności składu izotopowego węgla i temperatury powietrza okresu wegetacji w miejscu poboru. Ciągłe rdzenie torfowe o długości całkowitej 160 i 195 cm, obejmujące ostanie 4500 lat, podzielono na próbki o miąższości 4–6 cm. Uzyskane wartości δ¹³C zawierają się w przedziale od –26,85 do –21,8‰. Próbki z poszczególnych części rdzeni zostały skorelowane wiekowo na podstawie datowań radiowęglowych (¹⁴C). Temperatura powietrza była monitorowana za pomocą automatycznych rejestratorów HOBO Oneset podczas sezonu wegetacyjnego 2004. Na podstawie analizy temperatur stwierdzono, że sezon wegetacyjny w Karkonoszach (punkt na wysokości 1240 m n.p.m.) trwa od 29 kwietnia do 7 października przy średniej temperaturze powietrza 9,2°C, natomiast na Hali Izerskiej od 27 kwietnia do 7 października przy średniej temperaturze 10,4°C (wysokość 857 m n.p.m., las) i 11,5°C (843 m n.p.m., otwarta przestrzeń, hala). Wzrost temperatury powietrza sezonu wegetacyjnego o 1°C powoduje zmianę wartości δ¹³C materii organicznej roślin torfotwórczych o –0,83‰.

Słowa kluczowe: izotopy trwałe, węgiel, temperatura, profil torfowy.

pdf Pełny tekst (386.68 kB)

Institute of Botany of the Polish Academy of Sciences, Lubicz 46, 31-512 Cracow, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 127–132

Abstrakt. Organiczne osady jeziorne i jeziorno-rzeczne z profili Czarnucha i Żarnowo (NE Polska) zostały zbadane metodą analizy makroskopowych szczątków roślin. Łącznie z obu profili przeanalizowano 264 prób, a szczegółowa analiza wyselekcjonowanych szczątków wykazała, że wśród licznie oznaczonych taksonów znajduje się kilkanaście gatunków wymarłych oraz takie, które mają wyraźną wymowę klimatyczną i ekologiczną. Analiza palinologiczna obu profili (H. Winter) wskazuje, że badane serie jeziorne powstały w interglacjale augustowskim. W profilach Czarnucha i Żarnowo udokumentowane są ciepłe i zimne okresy tego interglacjału. Obecność gatunków wskaźnikowych w wydzielonych lokalnych zespołach makroszczątków roślinnych obu profili pozwala na wydzielenie ciepłych i zimnych jednostek interglacjału augustowskiego. Oznaczone z drugiego okresu ciepłego megaspory Azolla filiculoides, Salvinia natans oraz szczątki Euryale cf. ferox, Lemna trisulca, Trapa natans wskazują, że temperatury letnich miesięcy musiały być wyższe niż obecnie, a temperatury miesięcy zimowych mogły być niższe. W zimnych okresach interglacjału stwierdzone szczątki Betula nana, Selaginella selaginoides, Potamogeton pectinatus, P. vaginatus, P. filiformis wskazują na klimat borealny. Osady badanych stanowisk obfitują w gatunki tolerujące zwiększoną zawartość NaCl w środowisku.

Słowa kluczowe: analiza makroszczątków roślinnych, interglacjał augustowski, Równina Augustowska, północno-wschodnia Polska.

pdf Pelny tekst (248.91 kB)

Polish Geological Institute, Marine Geology Branch, Kościerska 5, 80-328 Gdańsk, Poland; e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

str. 133–141

Abstrakt. Badania sejsmoakustyczne oraz analizy osadów (litologiczne, palinologiczne, malakologiczne), a zwłaszcza datowania radiowęglowe torfów, pozwoliły na szczegółową charakterystykę stanowiska późnoglacjalnych i wczesnoholoceńskich torfów i osadów jeziornych we wschodniej części Ławicy Słupskiej. Wykazano, że od deglacjacji do początków transgresji litorynowej, około 8000–7500 lat BP, Ławica Słupska była lądem, a maksymalny poziom wód w zbiornikach bałtyckiego jeziora lodowego i jeziora ancylusowego nie był wyższy niż 24–25 m poniżej współczesnego poziomu morza.

Słowa kluczowe: torfy i osady jeziorne, spektrum pyłkowe, daty ¹⁴C, późny glacjał, wczesny holocen, Ławica Słupska, Bałtyk.

pdf Pełny tekst (1.02 MB)