PALAEO- AND ROCK MAGNETISM OF MESOZOIC CARBONATE ROCKS IN THE SUB-TATRIC SERIES (CENTRAL WEST CARPATHIANS) — PALAEOTECTONIC IMPLICATIONS

Jacek GRABOWSKI

Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland. E-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Abstrakt. W pracy przedstawiono nowe i częściowo opublikowane dane paleo- i petromagnetyczne z mezozoicznych skał węglanowych płaszczowin reglowych dolnej (kriżniańska - Fatricum) i górnej (choczańska - Hronicum) w polskiej części Tatr. Próbki do badań paleomagnetycznych pobrano z 8 stanowisk (środkowy trias-dolna kreda) w płaszczowinie reglowej dolnej i 1 stanowiska (środkowy trias) w płaszczowinie reglowej górnej. Ogółem pobrano 55 niezależnie zorientowanych próbek ręcznych. Wyniki badań zinterpretowano razem z opublikowanymi już danymi z tatrzańskich serii wierchowych i odniesiono do paleomagnetycznej bazy danych z obszaru wschodnich Alp, Karpat i rejonu pannońskiego.
Przeprowadzone eksperymenty petromagnetyczne obejmowały badania izotermicznej pozostałości magnetycznej (IRM), parametrów pętli histerezy, analizy termomagnetyczne i pomiary podatności magnetycznej w niskich temperaturach. Wszystkie badane skały uległy przemagnesowaniu. Wiek przemagnesowania zinterpretowano na przedział 113-88 mln lat temu, najprawdopodobniej podczas ruchów płaszczowinowych na obszarze Centralnych Karpat Zachodnich, w czasie trwania długiej zony o normalnej polarności ("Cretaceous Quiet Zone"). W jednym stanowisku (wapienie "biancone" wieku tyton-berias) stwierdzono obecność składowych namagnesowania o mieszanej polarności, które dają pozytywny wynik testu inwersji i zostały wstępnie zinterpretowane jako składowe pierwotne. Jednak zróżnicowane właściwości petromagnetyczne normalnie i odwrotnie namagnesowanych próbek (maksymalne temperatury odblokowujące i parametry pętli histerezy) sprawiają, że kwestia pierwotności namagnesowania pozostaje otwarta.
Wyróżnienie syntektonicznego przemagnesowania późnokredowego pozwoliło na określenie położenia warstw w poszczególnych jednostkach tektonicznych podczas ruchów płaszczowinowych. Najliczniejsze i najbardziej wiarygodne dane uzyskano z jednostki wierchowej parautochtonicznej oraz z jednostek kriżniańskich Bobrowca, Suchego Wierchu i Hawrania. Parautochton uległ przemagnesowaniu w pozycji subhoryzontalnej (ą5°), podczas gdy wymienione jednostki reglowe uzyskały namagnesowanie zapadając 10-20° w kierunku S do SW. Wniosek ten może mieć znaczenie przy określaniu mechanizmu transportu płaszczowin reglowych: w tym wypadku wydaje się, że główną rolę odgrywała pozioma kompresja. Jednak w dwóch stanowiskach z innych jednostek kriźniańskich wtórne kierunki przemagnesowania wskazują, że skały zostały przemagnesowane zapadając 20-60° na N.
Paleoszerokość Tatr w późnej kredzie wynosiła 30-36°, natomiast na przełomie jury i kredy 21-23°. Paleodeklinacje kierunków mezozoicznych z Tatr wykazują 20-50° prawoskrętnej rotacji w stosunku do platformy europejskiej. Jest to najprawdopodobniej wypadkowa wartość dwóch rotacji o różnym wieku: lewoskrętnej o kąt 60° po oligocenie i prawoskrętnej o kąt 80-110° między cenomanem/turonem a eocenem.
Po odjęciu efektów rotacji trzeciorzędowych paleobieguny z Tatr stają się bliskie przedsenońskim paleobiegunom z północnych Alp Wapiennych. Wymienione dwie rotacje najprawdopodobniej objęły również cały blok Centralnych Karpat Zachodnich na Słowacji, jednak ich amplituda mogła być zróżnicowana wskutek efektów lokalnych. Dane paleomagnetyczne wskazują na bliskość Centralnych Karpat Zachodnich i północnych Alp Wapiennych w mezozoiku, natomiast wykazują różnice w stosunku do obszarów zaliczanych do płyty adriatyckiej (Alpy Południowe, Wewnętrzne Karpaty Zachodnie, Północna Pannonia). Zróżnicowane zwroty pokredowych rotacji tektonicznych w Centralnych Karpatach Zachodnich i obszarach położonych bezpośrednio na N i S od nich (tzn. w Wewnętrznych Karpatach Zachodnich i Karpatach Zewnętrznych) wskazują na możliwość rotacji tektonicznych wzdłuż linii pienińskiego pasa skałkowego i szwu oceanu Meliata.

Słowa kluczowe: paleomagnetyzm, petromagnetyzm, paleotektonika, mezozoik, trzeciorzęd, Karpaty, Tatry.

 

pdf  Pełny tekst (5.19 MB)