minerały

Minerały - Zewnętrzna postać minerałów

Spis treści

 ZEWNĘTRZNA POSTAĆ

W przyrodzie rzadko występują pojedyncze kryształy. Stanowią one najdoskonalszą postać. Najczęściej jednak minerały występują w skupieniach krystalicznych o różnej wielkości i kształcie, rzadziej bezpostaciowych lub koloidalnych. Dla niektórych minerałów rodzaj skupienia może być cechą charakterystyczną. Niekiedy pojedyncze kryształy w trakcie formowania tworzą zrosty dwóch lub rzadziej większej ilości osobników ułożonych symetrycznie względem siebie wzdłuż płaszczyzny lub osi zrostu. Tego typu formy to zrosty bliźniacze lub bliźniaki. Charakterystyczne zbliźniaczenia przypominające jaskółczy ogon tworzy gips.

 

struktura1

Większa ilość kryształów różnej wielkości, narastających blisko siebie i łączących się u podstawy, nazywana jest szczotką krystaliczną. Jeśli szczotka krystaliczna wypełnia pustkę skalną, najczęściej zbliżoną w kształcie do owalu nazywana jest geodą (druzą). W takich formach kryształy narastają od ścianek do środka.


Jeśli pustka skalna lub szczelina została całkowicie wypełniona substancją mineralną tworzy się sekrecja. Przykładem tego są agaty. Czasami przestrzenie szczelin są tak wąskie, że z wciskającego się w nie roztworu mineralnego wytrąca się tylko niewielka ilość minerału tworząc przypominające formy roślinne określane dendrytami.


Wytrącające się roztwory mineralne mogą tworzyć na powierzchniach pustek skalnych lub jaskiń różnego rodzaju polewy lub nacieki o drobno- lub skrytokrystalicznej budowie. Są to skupienia naciekowe, przybierające często kształty nerkowate, groniaste lub skorupowe. Szata naciekowa powstająca w jaskiniach to właśnie skupienia tego typu. Pewną formą naskorupień są wykwity, które tworzą się w podobny sposób na powierzchniach minerałów i skał, w wyniku odparowania wody z roztworów mineralnych.


Skupienia ziarniste to nagromadzenia większej ilości ziarn minerałów, nie wykazujących zwykle własnych zarysów krystalograficznych, lecz ograniczonych przypadkowymi powierzchniami sąsiednich kryształów. Ich kształt i wielkość może być różna i w zależności od pokroju może przybierać formę np. promienistą, włóknistą czy blaszkową. Jeśli ziarna nie są rozróżniane gołym okiem tworzą się skupienia ziemiste, charakterystyczna dla minerałów ilastych.


Niewielkie, kuliste formy, z wyraźną budową koncentryczną, powstałe podczas szybkiego wytrącania się materii mineralnej z roztworów wodnych, tworzące się wokół jakiegoś ośrodka (np. ziarenka piasku lub komórki bakterii) określane są mianem ooidów (do 2 mm średnicy) oraz pizoidów (powyżej 2 mm średnicy) .


W podobny sposób, lecz o większych rozmiarach, powstają konkrecje, zwykle także o kształtach owalnych, wewnątrz zbite lub krystaliczne, często z promienistym ułożeniem kryształków. Są to formy występujące w skał osadowych, np. konkrecje fosforytowe czy syderytowe (węglan żelaza).
Niekiedy minerały istniejące ulegają rozpuszczeniu lub przemianom chemicznym. Na miejsce dotychczasowego tworzy się inny minerał, który wykorzystuje istniejące miejsce przybiera obcy dla niego kształt. Tego typu zjawisko nosi nazwę pseudomorfozy czyli tzw. fałszywe kryształy.