Jednolite części wód podziemnych

Państwowa Służba Hydrogeologiczna odpowiada za wydzielenie oraz opracowuje charakterystyki geologiczne i hydrogeologiczne jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). Analizuje presje i oddziaływania na wody podziemne – w zakresie chemicznym i ilościowym.

Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW), implementowaną ustawą z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, jednolite części wód podziemnych są jednostkami wydzielonymi dla potrzeb zarządzania wodami, w tym planowania w gospodarowaniu wodami. Dla tych jednostek w kolejnych cyklach planistycznych sporządzane są programy działań, służące osiągnięciu ustalonych dla nich celów środowiskowych. W odniesieniu do wód podziemnych (art. 59 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r.– Prawo wodne) celem środowiskowym jest:

• zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do nich zanieczyszczeń;
• zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa ich stanu;
• ich ochrona i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem tych wód, tak aby osiągnąć ich dobry stan.

Polska po przystąpieniu w 2004 r. do UE została zobowiązana do wdrożenia RDW oraz dyrektyw pokrewnych, nie dysponując okresem przejściowym na przygotowanie do prowadzenia gospodarki wodnej zgodnie z zasadami polityki wodnej UE. Oznaczało to obowiązek przygotowania w analogicznym terminie jak państwa „starej UE” wszystkich wymaganych strategicznych dokumentów oraz wdrożenia programów działań mających na celu osiągnięcie dobrego stanu wód. Okres wdrażania RDW był w Polsce okresem intensywnych działań w zakresie organizacji zintegrowanego gospodarowania wodami w systemie zlewniowym oraz opracowania wytycznych metodycznych do realizacji celów RDW. Pierwsze Plany gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy (na lata 2010-2015) zostały przyjęte uchwałą Rady Ministrów 22 lutego 2011 r. (przejdź do strony PGW).

Podział Polski na 161 JCWPd (obowiązujący w latach 2010-2015)

Pierwsze wydzielenie jednolitych części wód podziemnych, ich charakterystyka oraz przeprowadzenie wstępnej oceny stanu zostało dokonane w 2004 r. przez Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy w konsultacji z RZGW, GIOŚ i Biurem Gospodarki Wodnej MOŚZMIL. Wydzielono 161 JCWPd, które zostały wyznaczone z uwzględnieniem typów i rozciągłości poziomów wodonośnych, związku wód podziemnych z ekosystemami lądowymi i wodami powierzchniowymi, możliwości poboru wód oraz w nawiązaniu do charakteru i zasięgu antropogenicznego przekształcenia chemizmu i dynamiki wód podziemnych. Sposób wyznaczenia JCWPd w Polsce oraz przyjęte kryteria wydzieleń zostały szczegółowo przedstawione w monografii „Hydrogeologia regionalna Polski” (2007) pod redakcją B. Paczyńskiego i A. Sadurskiego w rozdziale pt. „Regionalizacja wód podziemnych Polski w świetle przepisów Unii Europejskiej” (Z. Nowicki, A. Sadurski str. 95 - 106).

Pierwsze charakterystyki JCWPd obejmowały trzy zasadnicze elementy:

1. Informacje ogólne dotyczące powierzchni JCWPd, położenia administracyjnego, położenia w stosunku do podziału kartograficznego Polski i hydrogeologicznych wydzieleń regionalnych wraz z mapą lokalizacyjną oraz zasięg głębokościowy występowania wód słodkich.
2. Schematyczne profile, które są efektem regionalnej lub lokalnej schematyzacji warunków geologicznych i hydrogeologicznych. Są one charakterystyczne (reprezentatywne) dla całej jednolitej części wód podziemnych (w przypadku jednego profilu) lub jej części (w przypadku 2, 3 lub większej ilości profili).
3. Zapis symboliczny występowania wód podziemnych w obrębie JCWPd, hydrogeologiczny opis symbolu, cechy charakterystyczne JCWPd oraz wykaz Głównych Zbiorników Wód Podziemnych występujących w obrębie jednolitej części wód podziemnych.

Podział Polski na 172 JCWPd (obowiązujący w latach 2016-2021)

W okresie drugiego cyklu planistycznego państwowa służba hydrogeologiczna przeprowadziła weryfikację przebiegu granic JCWPd, wdrażając nowe kryteria wydzieleń oraz uwzględniając Mapę podziału hydrograficznego Polski (MPHP). W wyniku tych prac powstał nowy podział Polski w zakresie JCWPd  - wydzielono 172 części oraz 3 subczęści.

W latach 2012-2013 opracowane zostały pełne charakterystyki JCWPd, zgodnie z załącznikiem II.2 RDW. Opis poszczególnych jednolitych części wód podziemnych obejmuje następujące elementy:

1. Charakterystyka geologiczna: przyporządkowanie stratygraficzne, opis litologiczny, typ geochemiczny utworów skalnych
2. Charakterystyka hydrogeologiczna: rodzaj utworów budujących warstwę wodonośną, średni współczynnik filtracji, średnia miąższość utworów wodonośnych, liczba poziomów wodonośnych uwzględnionych w obrębie jednolitej części wód podziemnych
3. Charakterystyka nadkładu warstwy wodonośnej
4. Sposób zagospodarowania terenu
5. Identyfikacja presji na wody podziemne

W opracowaniu przedstawiono rozszerzony opis geologiczny i hydrogeologiczny zawierający najważniejsze informacje dotyczące warunków występowania i przepływu wód w obrębie jednolitych części wód podziemnych. Opracowano także schematyzację pionową JCWPd, wydzielając kompleksy wodonośne w ich obrębie.

W wyniku przeprowadzonej analizy presji i oddziaływań w 39 JCWPd stwierdzono, że osiągnięcie celu środowiskowego jest zagrożone. Zaktualizowane Plany gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy (na lata 2016-2021), obejmujące podział na 172 JCWPd, zostały przyjęte Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. (przejdź do strony PGW).