Jednolite części wód podziemnych

Państwowa Służba Hydrogeologiczna opracowuje charakterystyki geologiczne i hydrogeologiczne JCWPd. Analizuje presje i oddziaływania na wody podziemne – w zakresie chemicznym i ilościowym.

Osiągnięcie celów Ramowej Dyrektywy Wodnej w zakresie ochrony i poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpośrednio od nich zależnych i celów w zakresie zaopatrzenia ludności w dobrą wodę, mają zapewnić działania w jednostkowych obszarach, tzw. jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd) – groundwater bodies, dla których hydrogeolodzy zaproponowali nazwę hydrogeosomy. Są to jednocześnie jednostkowe obszary gospodarowania wodami podziemnymi.

Zgodnie z definicją podaną w Ramowej Dyrektywie Wodnej, jednolite części wód podziemnych - (groundwater bodies) obejmują te wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych.
Były to pojęcia całkowicie nowe w hydrogeologii. 

Znaczący przepływ wód podziemnych wg RDW jest to taki przepływ, którego nie osiągnięcie na granicy JCWPd z wodami powierzchniowym lub z ekosystemem lądowym powodowałoby znaczące pogorszenie ekologicznej lub chemicznej jakości wód powierzchniowych lub znaczną szkodę dla bezpośrednio zależnego od wód podziemnych ekosystemu lądowego. Pobór wód podziemnych znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę do spożycia jest to pobór wynoszący średnio ponad 10 m3/d albo pobór zaopatrujący co najmniej 50 osób.

Podział Polski na 161 JCWPd

Wydzielenie jednolitych części wód podziemnych i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 r. przez Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy (wraz ze swoimi Oddziałami) w konsultacji z RZGW, GIOŚ i Biurem Gospodarki Wodnej. Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną państwa członkowskie UE zobowiązane były do zidentyfikowania JCWPd i do wstępnej oceny ich stanu w ramach charakterystyki obszaru dorzecza, dokonywanej dla potrzeb opracowania pierwszego planu gospodarowania wodami w dorzeczach.

Sposób wyznaczenia JCWPd w Polsce oraz przyjęte kryteria wydzieleń zostały szczegółowo przedstawione w monografii „Hydrogeologia regionalna Polski” (2007) pod redakcją B. Paczyńskiego i A. Sadurskiego w rozdziale pt. „Regionalizacja wód podziemnych Polski w świetle przepisów Unii Europejskiej” (Z. Nowicki, A. Sadurski str. 95 - 106). 

JCWPd zostały wyznaczone z uwzględnieniem typów i rozciągłości poziomów wodonośnych, związku wód podziemnych z ekosystemami lądowymi i wodami powierzchniowymi, możliwością poboru wód oraz w nawiązaniu do charakteru i zasięgu antropogenicznego przekształcenia chemizmu i dynamiki wód podziemnych.

W wyżej wymienionym  opracowaniu przedstawiono charakterystykę geologiczną i hydrogeologiczną 161 jednolitych części wód podziemnych wyznaczonych w 2004 r. Charakterystyka obejmuje 3 zasadnicze elementy.

• Pierwszy z nich to informacje ogólne dotyczące powierzchni JCWPd, położenia administracyjnego, położenia w stosunku do podziału kartograficznego Polski i hydrogeologicznych wydzieleń regionalnych wraz z mapą lokalizacyjną oraz zasięg głębokościowy występowania wód słodkich. 
• W drugiej części przedstawiono zsyntetyzowane profile, które są efektem regionalnej lub lokalnej schematyzacji warunków geologicznych i hydrogeologicznych. Są one charakterystyczne (reprezentatywne) dla całej jednolitej części wód podziemnych (w przypadku jednego profilu) lub jej części (w przypadku 2, 3 lub większej ilości profili).
• Trzecią część stanowi zapis symboliczny występowania wód podziemnych w obrębie JCWPd, hydrogeologiczny opis symbolu, cechy charakterystyczne JCWPd oraz wykaz Głównych Zbiorników Wód Podziemnych występujących w obrębie jednolitej części wód podziemnych.

Warto zwrócić szczególną uwagę na przedstawione profile. Wynika z nich jasno jak bardzo umowną nazwą bywa określenie „jednolita część wód podziemnych”.
Z hydrogeologicznego punktu widzenia słowo „jednolita” powinno się odnosić do systemów zamkniętych w których są strefy zasilania, tranzytu i drenażu lub, w mniej skomplikowanych układach, strefy zasilania i drenażu. Jednak w regionach o złożonej budowie geologicznej i bardzo skomplikowanych warunkach hydrogeologicznych z lokalnymi i regionalnymi przepływami wód podziemnych i wielopiętrowymi systemami wodonośnymi często nie ma możliwości wydzielenia takich obszarów, które można nazwać hydrogeologicznie jednolitymi. Powoduje to, że w wielu przypadkach „jednolite części wód podziemnych”wcale nie są jednolite. Należy o tym pamiętać gospodarując wodami podziemnymi w obrębie JCWPd.

Podział Polski na 172 JCWPd - obowiązujący

Propozycja nowego podziału Polski na JCWPd  jest wynikiem z realizacji zadania cząstkowego nr 28 prac PSH pt. „Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna zweryfikowanych JCWPd”. Należy tu przypomnieć, że w 2008 r. została przeprowadzona weryfikacja przebiegu granic JCWPd wydzielonych w 2005 r. a w wyniku tych prac powstał nowy podział Polski w zakresie JCWPd  - wydzielono 172 części oraz 3 subczęści – rys.1.

  Opis poszczególnych jednolitych części wód podziemnych obejmuje następujące elementy:

1. Charakterystyka geologiczna: przyporządkowanie stratygraficzne, opis litologiczny, typ geochemiczny utworów skalnych
2. Charakterystyka hydrogeologiczna: rodzaj utworów budujących warstwę wodonośną, średni współczynnik filtracji, średnia miąższość utworów wodonośnych, liczba poziomów wodonośnych uwzględnionych w obrębie jednolitej części wód podziemnych
3. Charakterystyka nadkładu warstwy wodonośnej

W opracowaniu przedstawiono rozszerzony opis geologiczny i hydrogeologiczny zawierający najważniejsze informacje dotyczące warunków występowania i przepływu wód w obrębie jednolitych części wód podziemnych. pdf Pełny tekst opracowania dostępny w wersji pdf. (1.38 MB)

Do pobrania

Pobierz plik w formacie .shp z Menadżera plików z Centralnej Bazy danych Geologicznych (stan na październik 2013 r.)