Państwowa Służba Hydrogeologiczna prowadzi monitoring w strefach przygranicznych. Zakres prac jest zróżnicowany i wynika z ustaleń prowadzonych na szczeblu komisji międzynarodowych ds. współpracy na wodach granicznych lub innych ustaleń formalnych.
Obserwacje monitoringowe wód podziemnych w strefach przygranicznych Polski są prowadzone w ramach realizacji zadania państwowej służby hydrogeologicznej pt.: „Monitoring wód podziemnych w strefach granicznych RP na potrzeby realizacji umów i współpracy międzynarodowej”.
Prowadzenie badań i pomiarów monitoringowych wód podziemnych są realizowane z uwzględnieniem ustaleń prowadzonych na szczeblu międzynarodowym[1].
Przy organizacji sieci monitoringu wód podziemnych w strefach przygranicznych brane są pod uwagę wpływy antropogeniczne związane zarówno z obiektami zlokalizowanymi na terytorium państw sąsiednich, jak i z presjami wywoływanymi przez obiekty znajdujące się na przygranicznym obszarze Polski.
Prowadzenie obserwacji monitoringowych w strefach przygranicznych Polski ma na celu ustalenie kierunków oraz wielkości przepływów transgranicznych wód podziemnych, określenie zasięgu oraz ładunku substancji przenoszonych transgranicznie, ze szczególnym uwzględnieniem substancji uznawanych za zanieczyszczenia, w celu oceny ich wpływu na stan wód podziemnych, stan ekosystemów wodnych oraz ekosystemów lądowych zależnych od wód podziemnych.
Wykazanie lub potwierdzenie występowania lub braku przepływów transgranicznych wód podziemnych w profilu granicy państwa ma znaczenie nie tylko przy wyznaczaniu poziomów wodonośnych o rozprzestrzenieniu transgranicznym oraz transgranicznych jednolitych części wód podziemnych JCWPd, lecz jest również istotne dla oceny stanu całych przygranicznych JCWPd lub ich części.
Monitoring wód podziemnych w strefach przygranicznych jest prowadzony w następujących rejonach (Ryc. 1)
wzdłuż granicy polsko-niemieckiej:
- rejon polskiej części wyspy Uznam,
- rejon na zachód od Szczecina,
- rejon Gubina (od Polanowic do Strzegowa),
- rejon Łęknicy (od Przewoźnik do Sobolic),
wzdłuż granicy polsko-czeskiej:
- rejon Krzeszów-Ardšpach,
- rejon zlewni Górnej Ścinawki,
- rejon Kudowa-Police,
- wzdłuż granicy państwa na obszarze województw: śląskiego i opolskiego,
wzdłuż granicy polsko-słowackiej:
- strefa przygraniczna Polski ze Słowacją,
wzdłuż granicy polsko-ukraińskiej:
- strefa przygraniczna Polski z Ukrainą,
wzdłuż granicy polsko-białoruskiej:
- strefa przygraniczna Polski z Białorusią,
wzdłuż granicy polsko-litewskiej:
- strefa przygraniczna Polski z Litwą,
wzdłuż granicy polsko-rosyjskiej:
- strefa przygraniczna Polski z obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej.

Ryc. 1. Lokalizacja sieci monitoringu wód podziemnych w strefach przygranicznych Polski
Obserwacje monitoringowe w strefach przygranicznych są prowadzone w otworach obserwacyjnych, studniach wierconych oraz w źródłach. W wybranych strefach przygranicznych obejmują także badania i pomiary wykonywane w wodach powierzchniowych.
W części punktów obserwacyjnych została zainstalowana automatyka pomiarowa, umożliwiająca prowadzenie pomiarów poziomu zwierciadła i temperatury wody podziemnej w dowolnie zdefiniowanym kroku czasowym. W 2008 r. automatyczne czujniki zwierciadła wody zainstalowano w otworach obserwacyjnych wód podziemnych: na przygranicznym obszarze polskiej części wyspy Uznam, w strefie przygranicznej położonej na zachód od Szczecina, w strefie przygranicznej z Litwą oraz w rejonie niecki śródsudeckiej i Zapadliska Kudowy.
W wybranych strefach przygranicznych w profilu granicy Polski planowana jest kontynuacja włączania nowych punktów obserwacyjnych monitoringu badawczego wód podziemnych, które pozwolą na uzyskanie pełniejszej informacji na temat kierunków i wielkości przepływów transgranicznych oraz stanu chemicznego wód podziemnych.
Wyniki obserwacji prowadzonych w ramach monitoringu badawczego w strefach przygranicznych Polski są archiwizowane w bazie danych Monitoring Wód Podziemnych.
Niezwykle istotnym elementem w procesie tworzenia reprezentatywnej sieci badawczej jest współpraca międzynarodowa i wymiana informacji na temat warunków hydrogeologicznych, danych na temat ognisk zanieczyszczeń oraz wielkości i struktury eksploatacji wód w strefach pogranicza.
Wykazanie lub potwierdzenie istnienia lub braku przepływów transgranicznych wód podziemnych jest istotne dla oceny wiarygodności i zyskanego stopnia harmonizacji ocen stanu przygranicznych JCWPd.
Monitoring wód podziemnych w rejonie przygranicznym Polski z Republiką Federalną Niemiec
Sieć monitoringu wód podziemnych na obszarze polskiej części wyspy Uznam oraz w rejonie położonym na zachód Szczecina
Monitoring wód podziemnych na obszarze polskiej części wyspy Uznam jest prowadzony od lat 70-tych XX wieku, w celu badania wpływu pracy ujęć wód podziemnych na stopień obniżenia wielkości zasobów plejstoceńsko-holoceńskiego, transgranicznego zbiornika słodkich wód podziemnych.
Położenie terenu badań w otoczeniu zbiorników powierzchniowych: Zalewu Szczecińskiego, Zatoki Pomorskiej, kanałów portowych oraz rzeki Świny, powoduje zagrożenie ingresją do warstw wodonośnych słonych wód powierzchniowych. W rejonie mierzei, w warstwach czwartorzędowego piętra wodonośnego stwierdzono występowanie wód zasolonych. Dodatkowo istnieje zagrożenie ascenzyjnym dopływem wód o podwyższonej mineralizacji z warstw wodonośnych piętra kredy. Może on zostać wymuszony pracą ujęć komunalnych wód podziemnych dla miasta Świnoujście (Granica i Wydrzany) oraz ujęć wód podziemnych, które są zlokalizowane w niemieckiej części wyspy (m.in. ujęcie Zirchow). Zwiększona eksploatacja w ujęciach, wywołana podwyższonym zapotrzebowaniem na wodę wykorzystywaną do zaopatrzenia, zwłaszcza w sezonie letnim może doprowadzić do lokalnej ascenzji wód wysoko zmineralizowanych z poziomów wodonośnych piętra kredowego. Ujęcie „Północ”, nazywane także „Park”, które znajdowało się w parku miejskim w Świnoujściu, w strefie przybrzeżnej Bałtyku zostało wyłączone z eksploatacji ze względu na podwyższone zasolenie wód podziemnych oraz związane z tym wysokie koszty odsalania wód przeznaczonych do zaopatrzenia w wodę do spożycia.
Punkty obserwacyjne realizujące monitoring wód podziemnych w polsko-niemieckiej strefie przygranicznej, na terenie województwa zachodniopomorskiego są zgrupowane w dwóch obszarach: na obszarze polskiej części wyspy Uznam oraz w rejonie Szczecina (Ryc. 2).
Ryc. 2. Lokalizacja punktów obserwacyjnych sieci monitoringu badawczego
wód podziemnych w strefie przygranicznej polskiej części wyspy Uznam
Na obszarze polskiej części wyspy Uznam automatyczne pomiary poziomu zwierciadła wód podziemnych oraz badania fizykochemiczne wód są wykonywane w dziewięciu piezometrach sieci monitoringu badawczego. Dodatkowo na potrzeby monitoringu obszaru przygranicznego wykorzystywane są wyniki obserwacji monitoringowych z trzech punktów obserwacyjnych stacji hydrogeologicznej I rzędu w Świnoujściu (Ryc. 2).
W grupie wybranych punktów obserwacyjnych wyznaczonych na wyspie Uznam, po obu stronach granicy cyklicznie wykonywane są polsko-niemieckie pomiary poziomu zwierciadła wód. Pomiary bilaterlane są prowadzone przez Polsko – Niemiecką Grupę Roboczą do spraw zagospodarowania wód podziemnych we wschodniej części wyspy Uznam, w skład której wchodzą reprezentanci Marszałka województwa zachodniopomorskiego, w tym przedstawiciele Oddziału Pomorskiego Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego w Szczecinie oraz eksperci do spraw hydrogeologii z Landu Meklenburgia-Pomorze Przednie. Pomiary bilateralne są prowadzone dwa razy w roku, w okresie wiosennym oraz jesiennym. Ich wykonywanie rozpoczęto w 2004 r.
Ryc. 3. Lokalizacja punktów obserwacyjnych sieci monitoringu wód podziemnych
w strefie przygranicznej Polski z Niemcami, rejon Szczecina
W rejonie przygranicznym położonym na zachód od Szczecina monitoring wód podziemnych realizuje pięć punktów sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych PIG-PIB.
Rejon Gubina i rejon Łęknicy w obszarze wpływu odwadniania niemieckich kopalń węgla brunatnego
Obserwacje monitoringowe prowadzone w sieciach monitoringu wód podziemnych w rejonach przygranicznych: Gubina i Łęknicy są prowadzone w celu oceny wpływu odwadniania niemieckich kopalń węgla brunatnego: Jänschwalde oraz Nochten i Reichwalde na wody podziemne na przygranicznym terytorium Polski. Obejmują one pomiary głębokości do zwierciadła wód podziemnych poziomów wodonośnych pięter: czwartorzędowego oraz paleogeńsko – neogeńskiego.
Ryc. 4. Lokalizacja punktów obserwacyjnych sieci monitoringu badawczego
i sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Niemcami, w rejonie Gubina
Sieć monitoringowa rejonu Gubina obejmuje obszar od Polanowic do Strzegowa i liczy łącznie 27 otworów obserwacyjnych, w tym 23 piezometry oraz cztery studnie kopane. Obszar badań stanowią przeważnie grunty rolne oraz leśne.
Fot. 1. Punkty obserwacyjne monitoringu badawczego 102013 i 102014 w Sadzarzewicach (fot. M. Galczak)
Obserwacje monitoringowe wód podziemnych w rejonie Gubina, w zakresie prowadzenia pomiarów poziomu zwierciadła wody podziemnej rozpoczęto w marcu 1985 r. Początkowo sieć obserwacyjna bazowała na 12 piezometrach (od T-1 do T-12), które zostały wykonane przez stronę niemiecką. W późniejszych latach sieć była rozbudowywana o następne otwory obserwacyjne. Większość otworów obserwacyjnych została zlokalizowana w dolinie Nysy Łużyckiej.
Fot.2. Punkty obserwacyjne monitoringu badawczego wód podziemnych nr 102027 i nr 102028 w Strzegowie (fot. M. Galczak)
Wyniki prowadzonych pomiarów monitoringowych potwierdzają wpływ odwodnienia niemieckiej odkrywkowej kopalni węgla brunatnego Jänschwalde na obniżenie poziomu zwierciadła wód podziemnych, zwłaszcza w poziomach wodonośnych piętra neogenu.
Sieć monitoringu wód podziemnych rejonu Łęknicy obejmuje obszar od miejscowości Przewoźniki do miejscowości Sobolice. W jej skład wchodzi łącznie 19 punktów obserwacyjnych wód podziemnych, z których siedem stanowią piezometry, a pozostałych 12 studnie, w tym jedna studnia wiercona.
Ryc. 5. Lokalizacja punktów obserwacyjnych sieci monitoringu badawczego wód podziemnych oraz sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Niemcami, w rejonie Łęknicy
Pomiary w punktach monitoringowych rejonu Łęknicy rozpoczęto w 1998 roku, w związku z prowadzonym odwodnieniem niemieckich kopalń węgla brunatnego: Nochten i Reichwalde. Aktualnie w sieci obserwacyjnej rejonu Łęknicy sprawne są dwa otwory obserwacyjne ujmujące warstwy wodonośne piętra paleogenu-neogenu. W pozostałych otworach obserwacyjnych prowadzone są pomiary poziomu zwierciadła wody czwartorzędowych warstw wodonośnych.
Fot.3. Punkt obserwacyjny monitoringu badawczego wód podziemnych nr 103030 w Przewozie (fot. M. Galczak)
Wyniki pomiarów, wykonanych w punktach monitoringowych strefy przygranicznej stanowią podstawę do oceny wpływu odwadniania niemieckich kopalń węgla brunatnego na wody podziemne na terytorium Polski, w rejonach miejscowości Strzegów - Polanowice (kopalnia Jänschwalde) oraz Łęknica - Sobolice (kopalnie: Nochten i Reichwalde).
Monitoring wód podziemnych w rejonie przygranicznym Polski z Republiką Czeską obszar przygraniczny niecki śródsudeckiej
Na obszarze przygranicznym Polski z Republiką Czeską, w rejonie niecki śródsudeckiej oraz Zapadliska Kudowy obserwacje monitoringowe wód podziemnych oraz wód powierzchniowych prowadzone są w następującym zakresie:
- automatyczne pomiary poziomu zwierciadła wód podziemnych,
- manualne pomiary poziomu zwierciadła wód podziemnych,
- pomiary wydajności źródeł,
- pomiary stanów wód powierzchniowych oraz pomiary przepływów w rzekach,
- transgraniczne polsko-czeskie pomiary wód podziemnych i wód powierzchniowych, wykonywane w wybranych punktach obserwacyjnych, zlokalizowanych po obu stronach granicy państwowej.
Ryc. 6. Lokalizacja punktów obserwacyjnych wód podziemnych
w strefie przygranicznej Polski z Czechami w rejonie niecki śródsudeckiej i Zapadliska Kudowy
Sieć monitoringu wód podziemnych oraz wód powierzchniowych w przygranicznym rejonie niecki śródsudeckiej i zapadliska Kudowy w 2016 roku liczyła 46 punktów obserwacyjnych, w skład których wchodzą: 23 otwory obserwacyjne, 12 źródeł oraz 11 przekrojów wodowskazowych.
W interpretacji wyników są dodatkowo uwzględniane wyniki obserwacji z dwóch przekrojów pomiarowych IMGW: w Tłumaczowie - na rzece Ścinawce oraz w Kudowie - na rzece Szybkiej.
Wszystkie punkty badawcze znajdują się w trzech rejonach przygranicznych wyznaczonych z uwagi na możliwość występowania potencjalnych wpływów antropogenicznych oraz ochronę stanu ilościowego i chemicznego wód podziemnych:
- (OKrA) Rejon Krzeszów – Ardšpach,
- (OPKu) Rejon Kudowa – Police wraz z rejonem PNGS (Park Narodowy Gór Stołowych),
- rejon graniczny (OS) zlewnia Ścinawki.
Strefa przygraniczna z Republiką Czeską w granicach województw: śląskiego i opolskiego
Na obszarze przygranicznym Polski z Republiką Czeską, w granicach województw: śląskiego i opolskiego na zanieczyszczenie najbardziej narażone są wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego w dolinach rzek: Odry, Olzy oraz Piotrówki. Zagrożenie wpływami antropogenicznymi wzrasta w rejonie większych miast oraz ośrodków przemysłowych, znajdujących się na obszarze przygranicznym Republiki Czeskiej (m.in. w rejonie Bohumina i Ostrawy).
Ryc. 7. Lokalizacja punktów obserwacyjnych sieci monitoringu wód podziemnych
w strefie przygranicznej Polski z Czechami na obszarze województw śląskiego i opolskiego
W strefie przygranicznej Polski wzdłuż granicy z Republiką Czeską pomiary monitoringowe są prowadzone w 16 punktach sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych, w trzech piezometrach monitoringu badawczego: nr 204003 Olza, nr 204004 Olza i nr 204005 Bolesław oraz w studni kopanej nr 204001 w Olzie i w źródle nr 204002 znajdującym się w Kończycach Małych. Ponadto obserwacje monitoringowe obejmują dwa punkty, zlokalizowane na wodach powierzchniowych 204P01 Marklowice Górne i 204P02 Gołkowice.
Monitoring wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Republiką Słowacką
W strefie przygranicznej Polski ze Słowacją pomiary i badania monitoringowe wód podziemnych są prowadzone w 26 punktach obserwacyjnych wód podziemnych, w tym w 22 punktach sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych i w jednym punkcie obserwacji wód powierzchniowych. Do monitoringu badawczego strefy przygranicznej zostały włączone także studnie: nr 301002 w Czarnym Dunajcu i nr 301001 w Jabłonce oraz źródło „Baptyści” w Zakopanem-Jaszczurówce.
W strefie przygranicznej znajduje się 16 punktów obserwacyjnych II rzędu sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych, w tym siedem źródeł. Na rozpatrywanym obszarze zlokalizowane są także punkty obserwacyjne dwóch stacji hydrogeologicznych I rzędu nr I/828 w Zawoi oraz nr I/847 w Jabłonce, w których wykonywane są automatyczne pomiary poziomu zwierciadła wody podziemnej. W dwóch otworach obserwacyjnych nr II/825/1 w Szczawnicy i nr II/846/1 w Krynicy są prowadzone obserwacje dynamiki zwierciadła wód mineralnych.
Ryc. 8. Lokalizacja punktów obserwacyjnych monitoringu wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski ze Słowacją
Pod względem podziału na jednostki tektoniczne punkty badawcze zostały zlokalizowane
w jednostkach Karpat Zewnętrznych:
- jednostka śląska – punkt badawczy nr II/822/1 – ujmujący utwory paleogenu,
- jednostka magurska – punkty badawcze: nr II/766/1, II/783/1, II/825/1, I/828/1, I/828/2, II/843/1, II/846/1, II/1650/1, II/1652/1 – ujmujące warstwy wodonośne paleogenu oraz punkty nr: II/828-3, II/844/1, II/845/1 – ujmujące warstwy wodonośne piętra czwartorzędowego,
- jednostka dukielska – punkty badawcze nr: II/819/1, II/1653/1 – monitorujące poziomy wodonośne paleogenu,
oraz Karpat Wewnętrznych:
- pieniński pas skałkowy - punkty monitoringowe nr: II/344/1, II/782/1 – ujmujące warstwy wodonośne jury i kredy,
- Tatry – punkty badawcze nr II/141/2 oraz II/149/1 – ujmujące utwory wodonośne paleogenu i triasu,
- Kotlina Orawsko-Nowotarska – punkty obserwacyjne monitoringu badawczego nr: 301001 oraz nr 301002 oraz punkty sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych nr: I/847/1, II/165/1 – monitorujące czwartorzędowe poziomy wodonośne oraz punkty nr: I/847/2, I/847/3 – ujmujące warstwy wodonośne neogenu.
Fot. 4. Punkt obserwacyjny stacji hydrogeologicznej nr I/847 w Jabłonce (fot. K. Witek)
Monitoring wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Ukrainą
Na obszarze przygranicznym Polski z Ukrainą wyznaczono strefy, które mogą być szczególnie narażone na negatywne wpływy antropogeniczne o rozprzestrzenieniu transgranicznym. Na przygranicznym terytorium Ukrainy zagrożenia dla wód podziemnych są związane z: nieczynnymi kopalniami siarki oraz z kopalniami węgla kamiennego, z siecią ropociągów, mogilnikami, w których były lub są magazynowane przeterminowane środki ochrony roślin i nawozy oraz ze zdarzeniami incydentalnymi np. awariami podczas transportu substancji niebezpiecznych.
W związku z zagrożeniem dla wód podziemnych, wynikającym z zagospodarowania w kierunku wodnym wyrobisk po nieczynnej kopalni siarki Jaworow, badaniami objęto polską przygraniczną część zlewni rzeki Szkło.
Ryc. 9. Mapa punktów sieci obserwacyjno-badawczej oraz punktów monitoringu
badawczego wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Ukrainą
Pomiary i badania monitoringowe wód podziemnych są prowadzone w 14 punktach sieci obserwacyjno-badawczej, znajdujących się w strefie przygranicznej Polski z Ukrainą: II/337/1 Gozdów, II/514/1 Wola Uhruska, II/551/1 Werchrata, II/594/1 Stulno, II/598/1 Basznia Dolna, II/599/1 Dębiny, II/842/1 Ustrzyki Dolne, II/1077/1 Radków, II/1078/1 Dołhobyczów-Kolonia, II/1079/1 Horodło, II/1080/1 Siedliszcze, II/1520/1 Sulimów, II/1672/1 Muczne oraz II/1673/1 Krościenko (Ryc. 9). Do pomiarów monitoringowych wód podziemnych strefy przygranicznej włączono także piezometry monitoringu badawczego nr: 401001 Huta Kryształowa, 401002 Huta Kryształowa, 401003 Budzyń, 401005 Skolin oraz czynną studnię ujęcia wiejskiego w Kobylnicy Ruskiej nr 401004, która stanowi punkt monitoringu chemicznego wód podziemnych. Otwory obserwacyjne zlokalizowano w strefie przygranicznej na obszarze potencjalnego wpływu zanieczyszczeń związanych z nieczynnymi, ukraińskimi kopalniami siarki (Niemirow i Jaworow).
Fot. 5. Punkt obserwacyjny monitoringu badawczego 401003 w Budzyniu (fot. T. Gidziński)
Fot.6. Rzeka Szkło w rejonie Budzynia (fot. M. Galczak)
Dodatkowo do badań włączono punkty obserwacyjne wód powierzchniowych na rzekach: Szkło, Lubaczówka (Nowa Rzeka) i Smolinka, w których pobierane są próbki wody do analiz składu chemicznego oraz w których wyznaczono przekroje hydrometryczne do pomiarów przepływu.
Na podstawie analizy wyników próbek wody stwierdzono podwyższoną zawartość siarczanów w wodzie pobranej do badań z rzeki Szkło, wskazującą na zanieczyszczenie antropogeniczne, którego pochodzenie jest prawdopodobnie związane z rejonem zalanych wyrobisk po nieczynnej kopalni odkrywkowej siarki Jaworow.
Monitoring wód podziemnych w strefie przygranicznej z Republiką Litewską
W strefie przygranicznej Polski z Republiką Litewską wykonywane są automatyczne pomiary głębokości do zwierciadła wody podziemnej w ośmiu otworach sieci obserwacyjno-badawczej: II/1239/1 Maszutknie, II/1242/1 Okliny, II/1245/1 Kukle, II/1261/1 Wygorzel, II/1455/1 Poszeszupie-Folwark, II/1456/1 Budzisko, II/1457/1 Poluńce oraz II/1458/1 Szypliszki. Dodatkowo w dwóch otworach obserwacyjnych: II/1249/1 Stare Boksze oraz II/1255/1 Sztabinki pomiary głębokości do zwierciadła wody podziemnej były wykonywane w wykorzystaniem czujników pomiarów automatycznych z bezpośrednią transmisją danych pomiarowych (GPRS) na serwer.
W interpretacji są uwzględniane także wyniki obserwacji monitoringowych z czterech otworów obserwacyjnych stacji hydrogeologicznej nr I/311 w Sidorówce oraz z punktu sieci obserwacyjno-badawczej nr II/1248/1 w Wigrańcach.
Zgodnie z ustaleniami Grupy Roboczej nr 3 do spraw ochrony wód granicznych przed zanieczyszczeniem, działającej przy Polsko-Litewskiej Komisji do spraw Wód Granicznych prowadzone są polsko-litewskie badania wód podziemnych. W ramach badań międzynarodowych są wykonywane:
- kontrolne pomiary poziomu zwierciadła wody podziemnej w wybranych otworach obserwacyjnych,
- pompowania otworów obserwacyjnych oraz pobór próbek wody do laboratoryjnej analizy wskaźników fizykochemicznych. W każdym z otworów badawczych, wyznaczonych do badań bilateralnych są pobierane dwa komplety próbek wody – zgodnie z metodyką stosowaną w sieci obserwacyjno–badawczej państwowej służby hydrogeologicznej oraz w sieci monitoringu wód podziemnych Litewskiej Służby Geologicznej,
- pomiar terenowy następujących parametrów fizykochemicznych wody podziemnej: temperatura wody [oC], zawartość tlenu rozpuszczonego [ppm], pH, przewodność elektrolityczna właściwa wody [µS/cm].
Próbki wody do analizy laboratoryjnej są pobierane corocznie z tych samych punktów badawczych Litewskiej Służby Geologicznej (LGT): nr 2457 Kalvarija (ujęty kredowy poziom wodonośny) oraz nr 25232 Šešupe i nr 25235 Šelmentka (- ujmujących czwartorzędowe poziomy wodonośne) oraz w piezometrach państwowej służby hydrogeologicznej nr: II/1456/1 Budzisko, II/1457/1 Poluńce oraz II/1455/1 Poszeszupie – Folwark. Analizy laboratoryjne próbek wody są wykonane w Centralnym Laboratorium Chemicznym PIG-PIB oraz niezależnie w Laboratorium Chemicznym Litewskiej Służby Geologicznej.
Prowadzenie międzynarodowych badań w zakresie chemizmu wód podziemnych rozpoczęto w 2007 r. Współpraca instytucjonalna między Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym i Litewską Służbą Geologiczną w zakresie badań wód podziemnych w punktach monitoringowych, zlokalizowanych w strefie pogranicza Polski i Litwy oraz wymiany danych hydrogeochemicznych stanowi realizację jednego z priorytetowych zadań w działalności Grupy Roboczej nr 3, działającej przy Polsko-Litewskiej Komisji do spraw Współpracy na Wodach Granicznych.
Ryc. 10. Mapa punktów sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych,
zlokalizowanych w strefie przygranicznej Polski z Republiką Litewską
Monitoring wzdłuż granicy z Białorusią oraz z obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej
Na obszarze przygranicznym Polski z Białorusią obserwacje monitoringowe wód podziemnych są prowadzone w 15 punktach sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych: II/239/1 Ostrówek, II/584/1 Kuźnica, II/586/1 Zubry, II/587/1 Gorbacze, II/588/1 Kleszczele, II/589/1 Neple, II/590/1 Kopytów, II/591/1 Kodeń, II/593/ Włodawa, II/866/1 Wólka Terechowska, II/1486/1 Białowieża, II/1488/1 Olchówka, II/1811/1 Policzna, II/1812/1 Tymianka oraz II/1864/1 Klukowicze.
Ryc. 11. Mapa punktów sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych,
zlokalizowanych w strefie przygranicznej Polski z Białorusią
W strefie przygranicznej z Federacją Rosyjską pomiary i badania monitoringowe wód podziemnych obejmują 9 punktów sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych: II/244/1 Bartoszyce, II/541/1 Kałki, II/701/1 Zawierz, II/702/1 Zawierz, II/1069/1 Jachowo, II/1454/1 Kośmidry, II/1578 Łoskajmy, II/1756/1 Melejdy oraz II/1871/1 Robity. W 2017 r. zaplanowano wykonanie trzech nowych piezometrów, zgodnie z wytycznymi „Program monitoringu wód podziemnych dla strefy przygranicznej Polski z obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej”
Ryc. 12. Mapa punktów sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych, znajdujących się w strefie przygranicznej Polski z obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej
Tomasz Gidziński
Michał Galczak
[1] Grupy Robocze Międzynarodowych Komisji do spraw Współpracy na Wodach Granicznych, Komisje do spraw Współpracy na Wodach Granicznych, Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem (MKOOpZ), Pełnomocnicy do spraw Współpracy w Dziedzinie Gospodarki Wodnej na Wodach Granicznych, umowy i porozumienia międzyinstytucjonalne Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego (m.in. umowa o współpracy z Republikańskim Przedsiębiorstwem Unitarnym „Białoruski Instytut Geologiczny – Instytut Badawczy”, które pełni funkcję służby geologicznej na Białorusi).
Literatura:
Gidziński T., Galczak M., Brodecki A., 2017: Sprawozdanie z monitoringu wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Ukrainą, obejmujące okres od 01.IV.2016 r. do 31.III.2017 r. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.
Gidziński T., Galczak M., 2017: Sprawozdanie z monitoringu wód podziemnych w strefie przygranicznej Polski z Republiką Litewską, obejmujące okres od 01.IV.2016 r. do 31.III.2017 r. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.
Gidziński T., Szelewicka A., Lidzbarski M., Galczak M., 2016: Program monitoringu wód podziemnych dla strefy przygranicznej Polski z obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Geologii Morza w Gdańsku.
Hoc R., 2016: Sprawozdanie z monitoringu granicznego wód podziemnych na obszarze polskiej części wyspy Uznam. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Pomorski w Szczecinie.
Korwin-Piotrowska A., Dembiec T., Russ D., Serafin R., Wojtkowiak A., Zawistowski K., 2017: Raport za rok hydrologiczny 2016 dla tematu Prowadzenie monitoringu wód podziemnych w strefach granicznych RP ze szczególnym uwzględnieniem stref intensywnej antropopresji. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Dolnośląski we Wrocławiu.
Patorski R., Witek K., 2017: Sprawozdanie z pra prowadzonych w 2016 roku w sieci monitoringu granicznego wód podziemnych w strefie przygranicznej z Republiką Słowacką. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki w Krakowie.
Szulik J., Guzik M., Liszka P., Zembal M., 2017: Sprawozdanie z prowadzonych prac w strefie granicznej Polski z Republika Czeską- województwa śląskie i opolskie, w 2016 roku. Państwowy Instytuty Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski w Sosnowcu