Prace wykonano w ramach przedsięwzięcia pt. „Potencjał energetyczny, surowcowy i zagospodarowanie wód termalnych, leczniczych i solanek w Polsce”, stanowiącego zadanie państwowej służby geologicznej i finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Prace zostały wykonane przez zespół ekspertów PIG-PIB z dwój jednostek organizacyjnych: Zakładu Wód Termalnych, Leczniczych i Solanek oraz z Oddziału Dolnośląskiego PIG-PIB we Wrocławiu. To kontynuacja prac rozpoczętych na obszarze Karpat i zapadliska przedkarpackiego prowadzonych w latach 2018–2021 (Chowaniec i in., 2021).
W efekcie powstało opracowanie pt. „Ocena potencjału surowcowego i gospodarczego nieużytkowanych i wstępnie rozpoznanych złóż wód leczniczych wraz ze wskazaniem obszarów perspektywicznych dla ich ujmowania i zagospodarowania. Sudety”, przeznaczone przede wszystkim dla jednostek samorządu terytorialnego.
Zakres prac obejmował wskazanie obszarów o potencjale do ujmowania i użytkowania wód leczniczych oraz ocenę możliwości zagospodarowania złóż tych wód. Analizie poddano dostępne materiały archiwalne i wykonano przegląd baz danych. Następnie wytypowano lokalizacje, w których znajdują się udokumentowane, ale nieeksploatowane ujęcia wód leczniczych lub wód zmineralizowanych, w tym także te, które były wykorzystywane do celów leczniczych w przeszłości.
Na podstawie przeprowadzonej analizy, uwzględniającej warunki występowania oraz potencjalne możliwości wykorzystania wód zmineralizowanych zawierających składniki swoiste, wytypowano 13 obszarów o szczególnym znaczeniu. Wśród nich znalazły się rejony: Długopola Dolnego, Janowic Wielkich, Kowar, Krosnowic, Nowej Łomnicy, Opolnicy, Sosnówki, Smreczyny, Starych Bogaczowic, Starkówka, Starego Wielisławia, Szczytnej oraz Szklarskiej Poręby. Obszary te zostały poddane szczegółowej ocenie, która obejmowała analizę geologiczną oraz warunki hydrogeologiczne związane z występowaniem wód leczniczych. Na tej podstawie do dalszych badań wyznaczono 8 lokalizacji.
W trakcie wizji terenowej oceniono stan ujęć – otworów i źródeł wód leczniczych, przeprowadzono pomiary hydrogeologiczne oraz pobrano próbki wód, które następnie poddano analizom chemicznym. Zbadano fizykochemiczne właściwości wód, ich skład jonowy oraz zawartość wybranych gazów. Kluczowym elementem badań było również oszacowanie możliwości ujęcia wód leczniczych, opracowanie strategii ich zagospodarowania oraz ocena potencjalnych zagrożeń.
Źródło „Magdalena” w Sosnówce (zdj. M.R. Kłonowski)
Wody lecznicze w Sudetach mają zróżnicowany skład chemiczny, co daje im szeroki wachlarz zastosowań. Zidentyfikowane typy wód obejmują wody radonowe, kwasowęglowe, mineralne, szczawy, żelaziste, krzemowe, fluorkowe, siarczkowe oraz wody termalne. Każdy z tych rodzajów wód charakteryzuje się specyficznymi właściwościami chemicznymi i leczniczymi. Mogą one zasilać ośrodki uzdrowiskowe, gdzie będą wykorzystywane w balneoterapii, inhalacjach, kąpielach leczniczych oraz terapii pitnej wód mineralnych. Oprócz zastosowania w leczeniu chorób układu oddechowego, pokarmowego, ruchu oraz skóry, istnieje także możliwość komercyjnego butelkowania wód mineralnych, co przyczyni się do wzrostu znaczenia regionu na krajowym i międzynarodowym rynku uzdrowiskowym. Rozwój tych zasobów może stanowić istotny impuls do rozwoju gospodarczego Sudetów oraz zwiększenia ich atrakcyjności turystycznej i uzdrowiskowej.
Zrzut wody mineralnej z otworu nr 4 do Bystrzycy Dusznickiej w Starym Wielisławiu (zdj. A. Krzonkalla)
Wyniki badań wskazują na znaczny potencjał dla zagospodarowania nowych ujęć wód leczniczych w Sudetach. Aby rozpoczęła się ich eksploatacja, konieczne jest dalsze rozpoznanie złóż, które obejmuje szczegółowe badania geologiczne i hydrogeologiczne oraz dodatkowe wiercenia próbne. Kolejnym krokiem jest przygotowanie dokumentacji technicznej i uzyskanie niezbędnych koncesji na eksploatację, co wymaga współpracy z organami administracyjnymi oraz uwzględnienia wymogów ochrony środowiska.
Równie ważne jest zagospodarowanie infrastrukturalne, obejmujące budowę odpowiednich ujęć wód oraz instalacji przesyłowych, a także rozwój ośrodków uzdrowiskowych, które mogłyby korzystać z tych zasobów. Inwestycje te będą kluczowe dla zapewnienia stabilności eksploatacji oraz ochrony stref hydrogeologicznych, zapobiegając nadmiernemu zużyciu zasobów i ich zanieczyszczeniu.
Dla wytypowanych lokalizacji zaplanowano wykonanie otworów badawczo-rozpoznawczych w celu oceny możliwości ujmowania wód leczniczych. Największe głębokości odwiertów przewidziano w Krosnowicach (525 m), Szczytnej (250 m), Starym Wielisławiu (100-150 m) oraz Nowej Łomnicy (100 m). W pozostałych rejonach sugerowane głębokości otworów wynoszą od 20 do 40 metrów. Największy potencjał do opłacalnej eksploatacji wód leczniczych wykazują lokalizacje w Starych Bogaczowicach, Nowej Łomnicy, Sosnówce, Opolnicy i Kowarach.
Ujęcie „Źródła Górnego” w rejonie Nowej Łomnicy (zdj. A. Krzonkalla)
Samowypływ z otworu 11R w rejonie Krosnowic (zdj. M.R. Kłonowski)
Tekst: Paulina Kopera
pdf Ocena potencjału surowcowego i gospodarczego Sudety 2024 (10.04 MB)
