Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy opublikował drugą edycję opracowania „Zagospodarowanie wód leczniczych i solanek w Polsce”, przygotowanego w ramach zadania państwowej służby geologicznej „Potencjał energetyczny, surowcowy i zagospodarowanie wód termalnych, leczniczych i solanek w Polsce”, finansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Publikacja stanowi kontynuację wydania z 2024 r. (Sokołowski i in. 2024), prezentując stan wiedzy według danych na dzień 31 grudnia 2024 r. Dane dotyczące zagospodarowania i zasobów wód podziemnych zaliczonych do kopalin pozostają spójne z informacjami zawartymi w „Bilansie zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2024 r." (Lasota i in., 2025).
Zakres opracowania obejmuje kompleksową analizę zagadnień związanych z występowaniem, eksploatacją i gospodarczym wykorzystaniem wód o unikatowych właściwościach fizykochemicznych. Uwzględniono w nim m.in. aktualny stan zasobów i stopień zagospodarowania złóż, wielkość wydobycia i intensywność eksploatacji, charakterystykę chemiczną i termiczną wód, a także różnorodne formy ich gospodarczego wykorzystania – w tym działalność uzdrowiskową i przemysł rozlewniczy. W opracowaniu przedstawiono również obszary perspektywiczne ujmowania różnych typów wód mineralnych oraz omówiono uwarunkowania formalnoprawne, środowiskowe i ekonomiczne związane z wykorzystaniem tych zasobów.
W publikacji podkreślono znaczenie racjonalnego gospodarowania i ochrony złóż wód leczniczych oraz solanek w kontekście rozwoju gospodarczego, turystycznego i prozdrowotnego kraju. Zwrócono uwagę na potrzebę prowadzenia eksploatacji w sposób zrównoważony, z poszanowaniem zasad ochrony środowiska, a także na konieczność właściwego postępowania z wodami niewykorzystanymi, które – zgodnie z obowiązującymi przepisami – po użyciu traktowane są jako ścieki i powinny być odprowadzane w sposób bezpieczny dla środowiska naturalnego.
1. Busko II, 2. Busko-Północ, 3. Ciechocinek, 4.Cieplice, 5. Ciężkowice*, 6. Czarna Górna źr. nr 5, 7. Czerniawa-Zdrój, 8. Czeszewo IG-1, 9. Dębowiec III, 10. Długopole-Zdrój, 11. Dobrowoda I, 12. Dobrów IGH-1, 13. Drogomyśl-Dziedzina, 14. Duszniki-Zdrój, 15. Dziwnówek II, 16. Fredropol F-1, 17. Frombork IGH-1, 18. Galicjanka III - Pole 1, Pole 2, 19. Głębokie Kinga, 20. Goczałkowice-Zdrój I, 21. Gołdap, 22. Gorzanów, 23. Grabin 5/1 (Odra), 24. Horyniec, 25. Inowrocław I, 26. Inowrocław II, 27. Iwonicz, 28. Jamno IG-3, 29. Jaworze IG-1, IG-2, 30. Jedlina-Zdrój, 31. Kamień Pomorski, 32. Kołobrzeg II, 33. Komańcza źr. nr 1, 34. Konstancin, 35. Konstantynów, 36. Kotowice, 37. Krościenko n/Dunajcem, 38. Krynica-Zdrój I, 39. Krynica Morska IG-1, 40. Krzeszowice I, 41. Kudowa, 42. Las Winiarski, 43. Latoszyn-Zdrój, 44. Lądek-Zdrój, 45. Leluchów L-4, 46. Lesko (źródła nr 1, 4), 47. Lipa Zdrój-1, 48. Lusina, 49. Łagiewniki, 50. Łagów Lubuski IG-1, 51. Łapczyca, 52. Marusza, 53. Mateczny I, 54. Międzywodzie (Kamień Pomorski IG-1), 55. Muszyna, 56. Muszyna INEX, 57. Muszyna Zdrój, 58. Muszynianka III, 59. Nałęczów II, 60. Nieborów źródła, 61. Opatkowice, 62. Piestrzec, 63. Piła IG-1, 64. Piwniczna-Łomnica, 65. Polanica-Zdrój, 66. Polańczyk, 67. Połczyn, 68. Przerzeczyn, 69. Rabe 1, 70. Rabka-Zdrój, 71. Rajcza - Plebania SWR-1, 72. Rudawka – ALTA, 73. Rymanów, 74. Rzeszów (S-1, S-2), 75. Solec-Zdrój, 76. Sopot, 77. Sosnówka źródła, 78. Sól S-1 Miriam, 79. Sól-Tężnia, 80. Stany Zdrój-1, 81. Stara Łomnica, 82. Stare Bogaczowice źródła, 83. Stare Rochowice, 84. Stary Wielisław, 85. Swoszowice, 86. Szczawa, 87. Szczawiczne II, 88. Szczawina, 89. Szczawnica I, 90. Szczawnik-Cechini, 91. Szczawno-Zdrój, 92. Szklarska Poręba, 93. Ślesin IGH-1, 94. Środa IG-2, 95. Świeradów-Zdrój, 96. Świnoujście I, 97. Trzebnica IG-1, 98. Tylicz I, 99. Ustka, 100. Ustroń, 101. Wapienne, 102. Wapienne INEX, 103. Wełnin, 104. Wieliczka W-VII-16, 105. Wieniec, 106. Wierchomla Wielka źródła, 107. Wilga IG-1, 108. Wołczyn, 109. Wysowa, 110. Zabłocie-Korona, 111. Złockie Z-7, 112. Zubrzyk - Wierchomla Zdrój, 113. Żegiestów INEX, 114. Żegiestów-Cechini, 115. Żegiestów-Zdrój, 116. Żegiestów-Zdrój Główny
* złoża udokumentowane w 2023 r. (zgodnie z: Lasota i in., 2024)
Fig. Lokalizacja złóż wód leczniczych i solanek na tle województw i podziału regionalnego
Integralną część opracowania stanowi cyfrowy obraz kartograficzny udostępniony w serwisie Geologia.pgi.gov.pl, który wizualizuje dane zawarte w opracowaniu tekstowym i umożliwia ich analizę w ujęciu przestrzennym. Mapa prezentuje lokalizację ujęć wód leczniczych i solanek wraz z ich podstawowymi parametrami, takimi jak typ chemiczny, mineralizacja, temperatura, wydajność, wielkość poboru czy stan zagospodarowania. Uwzględniono również obszary ochrony uzdrowiskowej oraz sposoby gospodarczego wykorzystania ujęć. Dodatkowo przedstawiono lokalizację wybranych ujęć wód mineralnych i swoistych, obiektów badawczych oraz regionalizację wód mineralnych i leczniczych Polski. Uzupełnieniem są obszary perspektywiczne ujmowania poszczególnych typów wód, w tym szczaw, wód siarczkowych, radonowych i chlorkowych.
Opracowanie adresowane jest do szerokiego grona odbiorców, w tym administracji rządowej i samorządowej, środowisk naukowych, uczelni wyższych, przedsiębiorców oraz inwestorów zainteresowanych rozwojem sektora uzdrowiskowego i eksploatacją wód leczniczych oraz solanek. Pełni również funkcję popularyzatorską – upowszechnia wiedzę o warunkach występowania, zasobach i możliwościach gospodarczego wykorzystania wód podziemnych zaliczonych do kopalin w Polsce. Zachęcamy do lektury oraz wykorzystania przedstawionych informacji w działalności naukowej, planistycznej i inwestycyjnej.
Tekst: Paulina Kopera
