Spis treści:
- Rusza budowa Centralnego Magazynu Próbek Geologicznych
- Dane o otworach wiertniczych zgromadzonych w bazach PIG-PIB
- Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego
Dane o otworach wiertniczych zgromadzonych w bazach PIG-PIB
Otwory wiertnicze są dla geologów niezastąpionym źródłem danych. Wiercenie otworów jest jedną z najważniejszych metod pozyskiwania informacji o podłożu i weryfikują wcześniejsze założenia dotyczące budowy geologicznej, warunków hydrogeologicznych i geologiczno-inżynierskich czy występowania surowców mineralnych. Państwowy Instytut Geologiczny gromadzi informacje o otworach wiertniczych w bazach danych.
Dane o otworach wiertniczych z terenu Polski są gromadzone w ramach realizacji zadań Państwowej Służby Geologicznej (PSG) oraz Państwowej Służby Hydrogeologicznej (PSH).
W Centralnej Bazie Danych Geologicznych (CBDG), w podsystemie OTWORY, znajdują się informacje o prawie 218 000 otworów wiertniczych, z których około 24 000 ma powyżej 200 m głębokości.
Kolejna baza gromadząca dane otworowe to Baza Danych Geologiczno-Inżynierskich (BDGI), w której znajdziemy informacje o niemal 328 000 otworach geologiczno-inżynierskich. Obie bazy prowadzone są w ramach zadań PSG.
Zbiorem danych otworowych dedykowanym tematyce hydrogeologicznej jest zaś Centralny Bank Danych Hydrogeologicznych (CBDH, tzw. Bank Hydro) prowadzony w ramach zadań PSH, w którym zgromadzono informacje o 166 000 otworach hydrogeologicznych, w większości ujęciach wód podziemnych.
W niniejszym newsletterze uwagę poświęcimy otworom wiertniczym zgromadzonym w Centralnej Bazie Danych Geologicznych. Spośród 218 000 otworów wiertniczych, o których informacje są zgromadzone w CBDG, prawie 24 000 ma powyżej 200 m głębokości, w tym 2670 to otwory Państwowego Instytutu Geologicznego. Otwory o głębokości powyżej 200 m tworzą największą koncentrację na obszarach województw: podkarpackiego, śląskiego, dolnośląskiego, małopolskiego, łódzkiego i wielkopolskiego. Wiercenie otworów w tych rejonach było związane głównie z pracami poszukiwawczymi, rozpoznawczymi i eksploatacyjnymi dotyczącymi różnych złóż surowców mineralnych.
Najgłębsze otwory w Polsce zostały odwiercone w województwie podkarpackim: Kuźmina 1 – 7541 m oraz Paszowa 1 – 7210 m. Celem obu otworów było rozpoznanie budowy geologicznej. Otwór Kuźmina 1 osiągnął utwory proterozoiku, natomiast Paszowa 1 utwory kredy (albu). Najgłębszy otwór wykonany przez Państwowy Instytut Geologiczny Czaplinek IG 1 został odwiercony na terenie województwa wielkopolskiego. Był to także otwór badawczy, który na docelowej głębokości 6006 m osiągnął utwory karbonu.
Setki kilometrów rdzeni wiertniczych zgromadzonych w archiwach próbek geologicznych Narodowego Archiwum Geologicznego oraz wiele odkryć naukowych to wynik trwającego przez wiele dziesięcioleci programu wierceń badawczych Państwowego Instytutu Geologicznego. Ich profile są opracowywane i sukcesywnie publikowane w ramach serii wydawniczej „Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego”.
Szczegółowo o możliwościach i sposobie korzystania z zasobów CBDG informowaliśmy w newsletterze 3/2020 dostępnym pod linkiem: https://www.pgi.gov.pl/newsletters/1172-newslettery-psg/12336-newsletter-psg-nr-2.html).
Najgłębsze otwory wiertnicze w Polsce w podziale na województwa
Otwory wiertnicze o głębokości powyżej 200 metrów
Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego
W ramach realizacji zadania Państwowej Służby Geologicznej (PSG) w 2019 r. zakończono opracowanie danych geologicznych oraz wyników badań dotyczących jedenastu profili głębokich otworów wiertniczych PIG-PIB: Unisław IG 1, Siedliska IG 1, Polik IG 1, Nieświń PIG 1, Chełmek IG 1, Grochowice M 9, Wilga IG 1, Bodzanów IG 1, Zaręby IG 2, Jezioro Okrągłe IG 1, Jezioro Okrągłe IG 2. Według jednolitego wzoru przedstawiono wyniki badań litologicznych, stratygraficznych, sedymentologicznych, mineralogicznych, petrologicznych, geochemicznych, geofizycznych, hydrogeologicznych, historii pogrążenia i ewolucji termicznej.
Każdy zeszyt serii to opis od jednego do trzech dobrze rdzeniowanych profili otworów, który zawiera wyniki prac i badań wykonanych w trakcie głębienia otworu, jak również w czasie następnych kilkudziesięciu lat od zakończenia wiercenia. Opracowania, prezentujące aktualny stan wiedzy, zawierają następujący pakiet informacji:
- lokalizacja otworu wiertniczego,
- parametry techniczne i wykonane badania,
- regionalne tło geologiczne,
- profile chronostratygraficzny i litostratygraficzny, w wersji skróconej i szczegółowej.
Stare podziały stratygraficzne spotykane w dokumentacjach wynikowych otworów są zweryfikowane i uaktualnione, zgodnie ze współcześnie obowiązującymi podziałami.
Ponadto, w zależności od wykonanych badań, opracowania zawierają wyniki badań:
- geofizycznych i sejsmometrycznych,
- właściwości fizycznych i chemicznych skał,
- materii organicznej, potencjał węglowodorowy,
- strukturalnych podłoża krystalicznego,
- geochronologicznych,
- palinostratygraficznych
oraz opisy mineralizacji kruszcowej i jej wiek, charakterystykę środowisk sedymentacji i wiele innych wyników badań wykonanych dla poszczególnych profili otworów.
Wybrane dane z poszczególnych otworów, tj.: chronostratygrafia, litostratygrafia, opis profilu litologicznego oraz profilowania geofizyki otworowej zostały wprowadzone do podsystemu OTWORY w CBDG.
Opracowania ukazały się w ramach serii wydawniczej pt. „Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego”. Według stanu na koniec 2019 r. ukazało się 157 zeszytów serii z opracowaniami dla 252 otworów wiertniczych.
W 2020 r. rozpoczęto realizację kolejnego etapu zadania PSG, w ramach którego szczegółowej analizie zostaną poddane i opracowane profile otworów wiertniczych: Bibiela PIG 1, Czaplinek IG 1, Czerwony Potok PIG 1, Goczałkowice IG 1, Maciejowice IG 1, Mniszków IG 1, Nowa Rola P 9, Oświno IG 1, Piła 1/IG 1, Wesoła PIG 1, Wesoła PIG 2H, z których cztery (Bibiela PIG 1, Wesoła PIG 1, Wesoła PIG 2H, Czerwony Potok PIG 1) to otwory odwiercone w ostatnich latach przez PIG-PIB w ramach zadań PSG.
Szczegółowe opracowanie wyników badań każdego profilu otworu wiertniczego wymaga zaangażowania szerokiego grona specjalistów z PIG-PIB reprezentujących większość działów geologii i geofizyki, a także ekspertów spoza Instytutu, którzy wykonują recenzję opracowań.
Opracowania „Profili Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego” ukazują się drukiem oraz są dostępne nieodpłatnie na stronie internetowej PIG-PIB: https://www.pgi.gov.pl/oferta-inst/wydawnictwa/serie-wydawnicze/profile-otworow-pig.
Pełna lista dotychczas opublikowanych zeszytów jest dostępna na stronie internetowej https://www.pgi.gov.pl/docman-tree/publikacje-2/profile-glebokich-otworow/2992-prof-gleb-otw-wiert-spis-zeszytow/file.html.
Realizacja zadania PSG, pn. „Opracowanie Profili Głębokich Otworów – prace psg”, w ramach którego opracowane i drukowane są zeszyty serii wydawniczej „Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego” jest finansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Historia serii wydawniczej
Seria wydawnicza „Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego” została powołana w 1972 r. w celu udostępniania oryginalnych wyników badań profilów geologicznych z otworów wiertniczych, opracowanych kompleksowo, według jednolitego wzoru dla obszaru całej Polski.
Zeszyty 1-102 ukazały się drukiem, zeszyty 103-115 są udostępnione wyłącznie w wersji on-line na stronie internetowej PIG-PIB. Ich szata graficzna oraz wzór prezentacji wyników zostały wypracowane w początkowym okresie wydawania i znane są wielu geologom pod nazwą tzw.” brązowych książeczek”.
W 2007 r., po raz pierwszy w zeszycie 116 (Słupsk IG1) wprowadzono nową szatę graficzną oraz podsumowanie najważniejszych wyników, podpisy i objaśnienia figur, załączników oraz tabel zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Rozszerzono również spektrum prezentowanych wyników badań.
Zmiany miały na celu podniesienie jakości wydawanych zeszytów. Kolejnym krokiem było wprowadzenie recenzowania, po raz pierwszy dla zeszytów 128-137, które ukazały się w 2012 r.
9 października 2020 r.
