ŚWIAT
Dane wykorzystane do opracowania informacji o aktywności sejsmicznej na świecie w październiku 2019 r. zarejestrowane zostały na dzień 7 listopada 2019 r. (godz. 12.00 UTC). Rejestr zawiera 5267 zdarzeń sejsmicznych o magnitudzie od 1.5 do 6.6.
Ponad 71% wstrząsów zarejestrowanych w bazie danych Europejskiego Śródziemnomorskiego Centrum Sejsmologii (European-Mediterranean Seismological Centre - EMSC-CSME) posiadało magnitudę powyżej progu odczuwalności (M>2.5). W przypadku 5 zdarzeń magnitudę wstrząsu oceniono w przedziale od 6.0
Charakterystyka aktywności sejsmicznej na obszarze kuli ziemskiej w październiku 2019 r. – dane statystyczne (na podst. danych z bazy EMSC)
Wykaz zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=6.0, zarejestrowanych na obszarze kuli ziemskiej w październiku 2019 r. (na podst. danych z bazy EMSC)
Charakterystyka globalnej aktywności sejsmicznej na obszarze kuli ziemskiej w październiku 2019 r. – dane statystyczne w interwałach dekadowych (na podst. danych z bazy EMSC)
Charakterystyka globalnej aktywności sejsmicznej na obszarze kuli ziemskiej w październiku 2019 r. – dane statystyczne w interwałach dekadowych (na podst. danych z bazy EMSC)
Obszar świata pod względem liczby zarejestrowanych zjawisk charakteryzował się w październiku wysoką aktywnością sejsmiczną. Najwięcej zjawisk sejsmicznych w układzie dziennym zarejestrowano w okresie od 27 do 30 października, przy maksimum 29 października (190 zjawisk), co jest przekroczeniem o 12% dziennej liczby zjawisk na świecie.
Poniżej w tabeli pokazano listę regionów sejsmicznych, w których zarejestrowanych zostało więcej niż 20 wstrząsów o magnitudach większych od 2.5, tj. powyżej progu odczuwalności wstrząsów.
Zestawienie regionów sejsmologicznych, w których wydarzyło się najwięcej zdarzeń sejsmicznych (na podst. danych z bazy EMSC
Najwięcej zjawisk sejsmicznych w październiku miało miejsce w lądowej i morskiej części regionu Oaxaca, Mexico (502 zjawiska) i w regionie Puerto Rico (290 zjawisk). Warto zwrócić też uwagę na rejon filipińskiej wyspy Mindanao, gdzie miały miejsce 83 silne i bardzo silne zdarzenia sejsmiczne. Średnia magnituda tych wstrząsów wyniosła M4.6, co jest najwyższą średnią w skali globalnej w październiku 2019 r.
Najsilniejsze trzęsienie ziemi w omawianym miesiącu miało magnitudę M6.6 i zostało zarejestrowane 29 października 2019 r. na filipińskiej wyspie Mindanao, o godzinie 01:04:44 czasu UTC. Ognisko wstrząsów zlokalizowane zostało na głębokości 20 km. Położenie epicentrum opisują współrzędne geograficzne 06.83S 125.12E.
Według Filipińskiego Instytutu Sejsmologii i Wulkanologii trzęsienie ziemi spowodowane było rozładowaniem naprężeń powstających w systemie uskoków zlokalizowanych w strefie konwergencji dwóch płyt litosfery: płyty sundajskiej oraz płyty filipińskiej. W części zachodniej płyta Morza Filipińskiego ulega subdukcji w głąb płaszcza Ziemi i zanurza się pod płytę sundajską z prędkością ponad 100 mm rocznie. Wstrząsy sejsmiczne w tym rejonie są częste, a niekiedy bardzo silne, także o magnitudach przekraczających wartość M8.
Stan zagrożenia sejsmicznego w regionie Filipin, w tym wyspy Mindanao, charakteryzuje regionalna mapa lokalizacji epicentrów trzęsień ziemi o magnitudzie M>=5.5 zarejestrowanych w okresie od 1900 do 2016 roku w rejonie Morza Filipińskiego (oprac. amerykańskiej służby geologicznej – USGS). Na mapie naniesiono lokalizację epicentrum wstrząsów sejsmicznych o magnitudzie M>6 zarejestrowanych na wyspie Mindanao w październiku 2019 r. (dane EMSC).
Regionalna mapa sejsmotektoniczna z lokalizacją granic płyt tektonicznych i epicentrów trzęsień ziemi zarejestrowanych w okresie od 1900 do 2016 r. w rejonie Morza Filipińskiego (oprc. USGS) z naniesioną lokalizacją epicentrów zdarzeń sejsmicznych o magnitudzie M>6 zarejestrowanych w tym regionie w październiku 2019 r. (na podstawie danych EMSC, oprac. PSG)
Na poniższym rysunku zaprezentowano lokalną mapę z naniesioną lokalizacją epicentrum najsilniejszego zdarzenia (M6.6), zarejestrowanego w regionie Filipin w dniu 29 października 2019 r. (oprac. EMSC).
Mapa lokalna lokalizacji epicentrum trzęsienia w rejonie Mindanao, 29.10.2019, godz. 01:04:44 czasu UTC zarejestrowanego w bazie EMSC (dane EMSC)
W październiku pod względem sejsmicznym ciekawym regionem na świecie okazał się region Puerto Rico. Jest on zlokalizowany w rejonie Morza Karaibskiego w ciągu dużych wysp tworzących archipelag Wielkie Antyle. Lokalnie region Puerto Rico obejmuje swym zasięgiem obszar wyspy Portoryko (najbardziej na wschód położona wyspa archipelagu Wielkie Antyle: Kuba, Jamajka, Haiti, Portoryko) wraz z przylegającym otoczeniem. Pod względem sejsmologicznym region ten należy do regionów o umiarkowanej aktywności sejsmicznej. Lokalizacja regionu obejmuje strefę kontaktu dwóch płyt litosfery: karaibskiej i północnoamerykańskiej. Granicę płyt wyznacza strefa uskoku transformującego o rozciągłości zbliżonej do W-E, biegnącego ok. 200 km na północ od północnego wybrzeża wyspy Portoryko wzdłuż Rowu Portorykańskiego na dnie Oceanu Atlantyckiego. Względna prędkość ruchu pomiędzy płytami wzdłuż uskoku dochodzi do 20 mm/rok.
Szerszy, regionalny kontekst odnośnie zjawisk sejsmicznych związanych z przemieszczaniem się płyt tektonicznych skorupy ziemskiej ilustruje regionalna mapa sejsmotektoniczna obszaru Morza Karaibskiego opracowana przez amerykańską służbę geologiczną (USGS, www.usgs.gov.us).
Regionalna mapa sejsmotektoniczna rejonu Morza Karaibskiego (płyta karaibsa) z lokalizacją epicentrów trzęsień ziemi o magnitudach nie mniejszych niż M5.5, które wydarzyły się w okresie od 1900 do 2016 (oprac. USGS, uzupełnienie treści PSG)
Liczba zjawisk sejsmicznych na kontakcie płyty karaibskiej z płytą północnoamerykańską w regionie Puerto Rico jest znacząco niższa niż po zachodniej stronie płyty karaibskiej w strefie subdukcji płyty pacyficznej. Od 1900 r. nie zanotowano w tym regionie zjawisk ekstremalnych, których magnitudy przekraczałyby wartość M8. Niemniej jednak aktywność sejsmiczna w tym rejonie występuje i wzrasta na wschód i południowy wschód po rozciągłości łuku wyznaczonego położeniem łańcucha małych wysp wulkanicznych tworzących archipelag Małych Antyli na krawędzi płyty karaibskiej, wzdłuż granicy z płytą północnoamerykańską. Na wyspach archipelagu występują licznie czynne wulkany, co wpływa na wzrost aktywności sejsmicznej w rejonie.
W październiku 2019 r. w regionie Puerto Rico zarejestrowane zostały 453 zjawiska sejsmiczne o magnitudach M2 i wyższych (dane EMCS). Zjawisk sejsmicznych o magnitudach powyżej progu odczuwalności, tj. powyżej magnitudy M2.5 zarejestrowanych zostało 291. Takie zdarzenia rejestrowane były każdego dnia października z różną intensywnością (liczebnością). Były to zjawiska na ogół bardzo słabe lub słabe. Magnituda większości wstrząsów nie przekroczyła wartości M4. Zaledwie w przypadku 7 zjawisk magnitudę oszacowano na większą niż M4, w tym w przypadku dwóch zjawisk na M4.5.
Miesięczna charakterystyka sejsmiczności w regionie Puerto Rico w październiku 2019 r.
Dane statystyczne zjawisk sejsmicznych z regionu Puerto Rico w październiku 2019 r. (dane EMSC)
Lokalizacja epicentrów zjawisk sejsmicznych o magnitudach M>2.5 zarejestrowanych w regionie Puerto Rico w październiku 2019 r. (mapa bazowa Google Earth, dane EMSC, oprac. PSG)
Położenie epicentrów wstrząsów sejsmicznych zarejestrowanych w październiku 2019 r. wykazuje niezwykłe skupienie. Mając na uwadze lokalizację regionu obejmującą zasięgiem fragment strefy uskoku transformacyjnego wzdłuż granicy płyty karaibskiej i północnoatlantyckiej należałoby się spodziewać liniowego rozkładu epicentrów wzdłuż linii rozciągłości uskoku. Tymczasem większość zjawisk została zarejestrowana w znacznym oddaleniu (ok. 100 km) od strefy uskokowej, zaś lokalizacja obszarów epicentralnych jest skupiona na niewielkim obszarze o rozmiarach ok. 0.5 x 0.5 stopnia długości i szerokości geograficznej. Głębokość ognisk tych wstrząsów waha się w granicach od 2 do 140 km, przy czym w przedziale od 5 do 60 km współrzędne większości wstrząsów wyznaczają w przestrzeni chmurę punktów o kulistym kształcie. Fakty te wskazują na nietektoniczny charakter źródła wstrząsów. Najprawdopodobniej wstrząsy generowane są przez ruchy magmy w komorze magmowej położonej pod dnem Atlantyku ok. 100 – 120 km na północ od wyspy Puerto Rico.
EUROPA
Na obszarze kontynentu europejskiego i obszarach przyległych określonych współrzędnymi:
- szerokość geograficzna - ɸ - od 350 N do 900 N,
- długość geograficzna - λ – od 400 W do 700 E
w październiku 2019 roku zarejestrowano 1102 zdarzenia sejsmiczne o magnitudzie od 1.5 do 5,7 (baza danych EMSC).
Spośród 1005 zarejestrowanych zjawisk (wg stanu na 07.11.2019 r., godz. 12.00), 534 (53,1%) miało magnitudę poniżej poziomu odczuwalności przez człowieka, tj. M<=2.5. Próg ten przekroczyło 471 zdarzeń, co stanowiło 46,9 % ogólnej ich liczby. W przypadku 1 zjawiska magnituda osiągnęła wartość minimum M5.
Statystyka wstrząsów sejsmicznych zarejestrowanych w bazie EMSC na obszarze Europy i obszarach przyległych w październiku 2019 r.
Charakterystyka aktywności sejsmicznej na kontynencie europejskim w październiku 2019 r. – dane statystyczne w interwałach dekad (na podstawie danych z bazy EMSC)
Wykaz zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=5.0, zarejestrowanych na obszarze kontynentu europejskiego w październiku 2019 r. (na podstawie danych z bazy EMSC)
Obszar Europy w 2019 r. pod względem liczebności i siły zarejestrowanych zjawisk charakteryzował się w październiku niższą aktywnością sejsmiczną niż w okresie styczeń - kwiecień i sierpień - wrzesień, a wyższą niż w miesiącach maj - lipiec. Najwięcej zjawisk w układzie dziennym miało miejsce w dniach 3 października (44) i 25 października, kiedy to na kontynencie europejskim zarejestrowano 55 zjawisk sejsmicznych, co stanowi przekroczenie o 68 % europejskiej, dziennej, średniej liczby rejestrowanych zjawisk.
Poniżej przedstawiono 10 regionów sejsmicznych, w których miało miejsce najwięcej zjawisk na terytorium Europy.
Zestawienie europejskich regionów sejsmologicznych, w których wydarzyło się najwięcej zjawisk sejsmicznych (na podst. danych z bazy EMSC)
Podobnie, jak w poprzednich miesiącach najwięcej zjawisk sejsmicznych miało miejsce w Turcji. Łącznie w wydzielonych sejsmologicznie regionach: wyspach Dodecanez , wschodniej, centralnej i zachodniej Turcji zarejestrowanych zostało 320 zjawisk, tj. ok 32% wszystkich zarejestrowanych na obszarze europejskim i przyległym otoczeniu.
Najsilniejsze zjawisko miało miejsce 3 października 2019 r. o godz. 04:44:56 czasu UTC w rejonie Dodecanez w Turcji. Ognisko wstrząsów zlokalizowane zostało na głębokości 20 km. Magnituda zjawiska oceniona została na M5.1. Położenie epicentrum opisują współrzędne geograficzne 28.59N; 36,24E. Aktywność sejsmiczna obserwowana w tym regionie w postaci licznych wstrząsów, które są tu obserwowane ma związek z kolizją Płyty Afrykańskiej z Płytą Eurazjatycką. Obie płyty zbliżają się do siebie z prędkością około 9 mm/rok.
Mapa regionalna lokalizacji epicentrum trzęsienia ziemi w rejonie Wysp Dodecanez, 3.10.2019, godz. 04:44:56 (UTC), magnituda M5.1, zarejestrowanego w bazie EMSC. (dane EMSC)
GLOBALNE CHARAKTERYSTYKI AKTYWNOŚCI SEJSMICZNEJ
Globalne charakterystyki aktywności sejsmicznej pokazano na poniższych wykresach. Regionalną charakterystykę aktywności sejsmicznej według umownego, międzynarodowego podziału świata na regionalne obszary aktywności sejsmicznej pokazano na poniższym wykresie. Charakterystyka obejmuje jedynie te regiony, w granicach których zarejestrowanych zostało ponad 20 zdarzeń sejsmicznych.
Regionalna charakterystyka globalnej aktywność sejsmicznej w okresie 1-31.10.2019 wyrażona liczbą zdarzeń sejsmicznych, które zostały zarejestrowane w granicach obszarów umownych regionów obserwacji sejsmicznych Ziemi (oprac. na podst. danych z bazy EMSC)
W październiku 2019 r. najbardziej aktywnymi sejsmicznie (pod względem liczby zarejestrowanych zjawisk sejsmicznych) były dwa regiony: lądowy i morski region Oaxaca, Mexico, gdzie łącznie zanotowano 502 zdarzenia sejsmiczne. Na kontynencie europejskim największą aktywnością charakteryzował region Zachodniej Turcji.
Globalna statystyka zdarzeń sejsmicznych zarejestrowanych na obszarze świata w okresie 1– 31.10.2019 r. dla zjawisk o magnitudzie M>=2 (oprac. na podst. danych z bazy EMSC)
Na wykresie wyraźnie zaznacza się lokalne ekstremum częstości zdarzeń sejsmicznych zarejestrowanych w bazie EMSC w przedziale średnich wartości magnitud pomiędzy M3 i M4.
Należy zauważyć, że charakterystyka częstości zdarzeń rozpoczyna cię od zjawisk sejsmicznych, których magnitudy są równe lub wyższe od wielkości M2. Współczesne sejsmometry stosowane w sieciach monitoringu ziemskiej aktywności sejsmicznej rejestrują także zjawiska sejsmiczne o magnitudach rzędu M1. Takie zjawiska na kuli ziemskiej są powszechne i stanowią większość wszystkich, wykrywanych zjawisk. Nie stanowią one zagrożenia, zaś zasięg fal sejsmicznych zdarzeń o tak niskich magnitudach jest niewielki. Zdarzenia te rejestrowane są niemal wyłącznie w sieciach lokalnych. W globalnych bazach danych na ogół rejestruje się zjawiska o magnitudach rzędu M2 i wyższych, tj. takich, których negatywny, potencjalny wpływ na otoczenie może być lub jest obserwowalny. Za próg odczuwalności wstrząsów przez człowieka uznaje się zdarzenia o magnitudę M2.5.
Informację przygotował zespół z Centrum Geozagrożeń:
Tomasz Czerwiński, Mirosław Musiatewicz
Opracowanie: Maja Kowalska (Program Kartografia Geologiczna i Geologia Regionalna)
