Komisja Europejska przedstawiła zaktualizowaną listę surowców uznanych za krytyczne oraz prognozy dotyczące surowców na rok 2030 i 2050. KE wskazała też ścieżki do zapewnienia dostępności surowców, zaproponowała dywersyfikację dostaw i zwiększenie efektywności gospodarki w ramach obiegu zamkniętego. Przedstawiamy komentarz Państwowej Służby Geologicznej.
Pierwszy wykaz surowców krytycznych opublikował Komitet ds. Surowców Krytycznych dla Gospodarki Stanów Zjednoczonych (Committee on Critical Mineral Impacts on the US Economy) w 2008 roku. Specjalna Komisja Unii Europejskiej w sprawie przeglądu listy surowców krytycznych dla UE i wdrażania inicjatywy na rzecz surowców przygotowała pierwszą listę surowców krytycznych (zawierającą bardzo ograniczoną ilość surowców) w 2011 r., na podstawie pochodzącej z 2008 roku europejskiej „Inicjatywy na rzecz surowców”.
Podstawowym kryterium do ich wyznaczenia była przewidywana przez te instytucje istotność surowca (economic importance) dla wyzwań i potrzeb gospodarki w XXI w. i ryzyko dostaw (supply risk). Przy opracowywaniu tych list (USA, UE) brano pod uwagę niedobory, deficyt i ryzyka w skali szerszej niż dla jednego kraju (odpowiednio dla USA i globalnie oraz dla UE i globalnie).
Metodologia stosowana przy wyznaczaniu listy surowców pozostaje taka sama, mimo że jest to już czwarty wykaz Komisji (poprzednie ukazały się w latach: 2011, 2014 i 2017). Sporządzana w cyklach trzyletnich lista surowców krytycznych dla UE jest systematycznie rozszerzana:
| Rok publikacji listy surowców krytycznych dla UE | Ilość surowców na liście | Ilość rozpatrywanych surowców |
| 2011 | 14 | 41 |
| 2014 | 20 | 54 |
| 2017 | 27 | 78 |
| 2020 | 30 | 83 |
Tegoroczna lista zawiera surowce naturalne (raw materials), w tym również natural rubber, czyli kauczuk – zatem pozostaje na niej 29 surowców mineralnych. Sama nazwa „surowce mineralne” nie jest w pełni adekwatna – węgiel (w tym wypadku koksujący) nie jest minerałem, a kopaliną (podobnie jak gaz, ropa, torf – nie tworzące form krystalicznych); przyjęto jednak takie nazewnictwo.
Aktualne zestawienie zostało uzupełnione w porównaniu do 2017 r. o stront, lit, boksyty, tytan. Z listy usunięto hel, ale pozostaje on objęty monitoringiem (podobnie jak nikiel) w celu ewentualnego włączenia go do następnego wykazu surowców krytycznych.
Zdaniem Komisji Europejskiej wyznaczanie surowców krytycznych (CRM – critical raw materials) ma pomóc:
- we wzmocnieniu konkurencyjności europejskiej gospodarki, w szczególności dla „Zielonego Ładu”,
- w stymulowaniu budowy nowych kopalń tych surowców i wzmocnieniu recyklingu,
- w uwypukleniu roli odzysku surowców krytycznych w europejskim planie działania w zakresie recyklingu,
- w zwiększeniu świadomości potencjalnych zagrożeń dostaw surowców,
- w negocjacjach umów handlowych, przeciwdziałaniu środkom zakłócającym handel, opracowywaniu działań badawczych i innowacyjnych oraz wdrażaniu „Agendy 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju i celów zrównoważonego rozwoju”.
Pełna lista CRM’2020 - krytycznych surowców mineralnych jest następująca (różnice względem wykazu z 2017 r. wskazano pogrubioną czcionką):
| Antymon | Hafn | Fosfor |
| Baryt | HREE – Ciężkie REE | Skand |
| Beryl | LREE – Lekkie REE | Krzem metaliczny |
| Bizmut | Ind | Tantal |
| Boran | Magnez | Wolfram |
| Kobalt | Grafit | Wanad |
| Węgiel koksujący | Kauczuk naturalny | Boksyty |
| Fluoryt | Niob | Lit |
| Gal | Platynowce | Tytan |
| German | Fosforyty | Stront |
W Polsce występują następujące surowce krytyczne uwzględnione na najnowszej liście Komisji Europejskiej:
- złoża barytu i barytu z fluorytem (eksploatacja zaniechana),
- złoża węgla koksującego, w tym doskonałego węgla ortokoksowego typu 35.2 (eksploatowane),
- złoża fosforytów (skreślone z ewidencji zasobów, ale wymagające ponownej weryfikacji),
- gal, german, wanad, wolfram, kobalt - w niewielkich ilościach, jako substancje towarzyszące polimetalicznym rudom miedzi oraz cynku i ołowiu,
- tytan - w masywie suwalskim.
Opr.: S. Mazurek
Przeczytaj:
