Nowe rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie ruchów masowych oraz jego konsekwencje dla Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej – to przewodni temat 2. Forum Państwowej Służby Geologicznej, które odbyło się 10 czerwca 2021 roku w Krakowie. Forum po raz pierwszy zorganizowane zostało online i zgromadziło przed ekranami komputerów ponad 300 uczestników. Sygnał nadawano ze studia w Oddziale Karpackim Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB.
Przypomnijmy – rozporządzenie ministra obowiązuje od 18 lutego 2021 roku. Przede wszystkim modyfikuje ono zasady gromadzenia informacji o ruchach masowych. Przewiduje wprowadzenie nowych metod obserwacji osuwisk, większe uprawnienia starostów i bardziej precyzyjne określenie procedur wprowadzania informacji do bazy danych o ruchach masowych. Nowe przepisy mogą w początkowym okresie sprawiać trudności interpretacyjne co może stać się powodem nieporozumień. Krakowską konferencję zorganizowano po to, by rozwiać ewentualne wątpliwości i wyjaśnić, jak stosować te zapisy w praktyce.
- Wiem ze współpracy z państwem, mam na myśli przede wszystkim administrację samorządową, na barkach której spoczywa obowiązek prowadzenia rejestru osuwisk i terenów nimi zagrożonych, że spotykacie się z licznymi problemami. Mam nadzieję że przedstawione przez nas rekomendacje okażą się dla Państwa wsparciem w codziennej pracy – powiedział otwierając 2 Forum PSG dr inż. Mateusz Damrat, dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB). Dyrektor Damrat powitał gości i podkreślił, że dzielenie się wiedzą i doświadczeniem jest nie tylko bardzo ważnym zadaniem Państwowej Służby Geologicznej (PSG), ale także jej misją.
Założenia nowej regulacji, we wprowadzającej części Forum nakreślił dr Piotr Dziadzio, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa i jednocześnie Główny Geolog Kraju. Podkreślił też rolę PSG w monitorowaniu osuwisk i wstępnie omówił działanie Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO). – To jest bardzo ważny projekt. Ma dla nas znaczenie zarówno społeczne, jak i gospodarcze, ale również ekonomiczne – powiedział dr Dziadzio i zaznaczył, że zniszczenia, jakie powodują ruchy masowe przynoszą straty, które generują ogromne koszty.
Dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń podczas 2. Forum PSG - Zagrożenia geologiczne w Polsce. Problemy osuwiskowe
Akcentował to także dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń, który we wstępnym referacie przypomniał, jakie zagrożenia geologiczne występują w Polsce i w jaki sposób można minimalizować ryzyko osuwiskowe.
O prężnej współpracy z PIG-PIB mówił zaś Jacek Gołda, dyrektor Wydziału Programów Infrastrukturalnych i Rolnictwa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. Beata Traczyk z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przekazała natomiast list, w którym bardzo wysoko oceniła dotychczasowe kontakty ze służbą geologiczną i przedsięwzięcia realizowane wspólnie z Instytutem, a finansowane przez Fundusz.
Dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń PIG - PIB podczas 2. Forum PSG - Zagrożenia geologiczne w Polsce. Problemy osuwiskowe
Zasadnicza część Forum – blok prezentacji – przeznaczona została na szczegółowe omówienie problematyki osuwiskowej – od założeń prawnych po metodologię rozpoznawania i monitorowania osuwisk. Trójka ekspertów – dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń, Paweł Marciniec, kierownik SOPO oraz dr inż. Izabela Laskowicz, dyrektor Oddziału Karpackiego PIG-PIB – wyjaśniali, na czym polega inwentaryzacja osuwisk, wizja w terenie, monitoring, czy dokumentowanie ruchów masowych w świetle nowego rozporządzenia. Uczestnicy Forum zapoznali się też z detalami współpracy między geologami i samorządowcami w ramach SOPO. Dzięki możliwości zadawania pytań poprzez specjalny formularz mogli rozwiać ewentualne wątpliwości, poprosić o doprecyzowanie niektórych zagadnień i wziąć udział w końcowej dyskusji.
Eksperci Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB odpowiadali na pytania zadane przez uczestników 2 Forum PSG. Od lewej: dr inż. Izabela Laskowicz, dyrektor Oddziału Karpackiego PIG-PIB, dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń i Paweł Marciniec, kierownik SOPO
Część spotkania poświęcona była także tzw. amnezji osuwiskowej, która dotyka mieszkańców zagrożonych terenów. Po kilku latach od wystąpienia nawet katastrofalnych ruchów masowych naukowcy dostrzegają objawy wyparcia lub lekceważenia ryzyka. Tymczasem mieszkańcy południowej Polski przekonali się o sile ruchów masowych już kilka razy w ciągu ostatnich dwóch dekad. Do najbardziej dramatycznych sytuacji doszło latem 2010 r. podczas tzw. katastrofy osuwiskowej. Osuwiska, które uaktywniły się wówczas na Śląsku, w Małopolsce i na Podkarpaciu uszkodziły lub doszczętnie zniszczyły ponad 1400 domów, odbierając części mieszkańców dorobek całego życia. Odnotowano ogromne zniszczenia w infrastrukturze drogowej i kolejowej. Państwowa służba geologiczna interweniowała wtedy 1311 razy.
Ruchy osuwiskowe to jedno z najważniejszych wyzwań, z jakimi zmagają się samorządy oraz lokalna i rządowa administracja, zwłaszcza na południu kraju. Stąd tak wielkie zainteresowanie tą problematyką i nowymi rozwiązaniami prawnymi oraz technicznymi, które mają minimalizować skutki ruchów masowych. Dlatego wśród uczestników forum byli przedstawiciele wszystkich województw. Reprezentowali oni starostwa, urzędy miast, urzędy marszałkowskie i wojewódzkie, przedsiębiorstwa geologiczne, uczelnie wyższe, GDDKiA, resorty klimatu i środowiska oraz spraw wewnętrznych i administracji, biura planowania regionalnego oraz PKP Polskie Linie Kolejowe.
Po raz pierwszy tego typu konferencja została przeprowadzona online. W auli Oddziału Karpackiego w Krakowie zorganizowane zostało studio wyposażone w kilka kamer z ogromnym ekranem oraz niewielką reżyserką. Dzięki temu uczestnicy z całej Polski mogli brać udział w Forum na żywo.
Podczas wcześniejszych konferencji organizowanych przez Centrum Geozagrożeń zawsze odbywała się wycieczka terenowa. Na miejscu można było obejrzeć formy osuwiskowe, zobaczyć efekty ruchów masowych. Wyjazd tym razem uniemożliwiła pandemia. Mimo to geolodzy z PIG-PIB przenieśli gości Forum w teren – wirtualnie. Przygotowali animacje oraz kilka filmów objaśniających powstawanie osuwisk, metody wizji terenowych, zasady i sposoby monitoringu i włączyli je do prezentacji. Ten zabieg okazał się trafiony i został doceniony przez uczestników Forum.
Zachęcamy do obejrzenia pełnego zapisu przebiegu 2. Forum PSG na kanale YouTube Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB.
Tekst: Zespół Centrum Geozagrożeń (AR, TW)
Zdjęcia: Michał Zieliński
2. Forum PSG zostało zorganizowane w ramach zadania "Współpraca krajowa w zakresie geologii i promocja działań państwowej służby geologicznej w latach 2021-2023" i sfinansowane ze środków NFOŚiGW
