28 kwietnia 2021 r. o godz. 02:21:25.6 UTC, tj. 07:21:25.6 czasu lokalnego, na terytorium Indii zarejestrowano silne trzęsienie ziemi o magnitudzie M6.0. Jego epicentrum zlokalizowane było w dolinie rzeki Brahmaputry w północno-wschodniej części kraju, w regionie sejsmologicznym Assam około 48 km na północny zachód od miejscowości Tezpur. Źródło wstrząsów według danych European Mediterranean Seismological Centre (EMSC) znajdowało się na głębokości 34 km.
Parametry zjawiska sejsmicznego z 28 kwietnia 2021 r., godz. 02:21:25.6 (UTC), Assam, Indie
Lokalizacja epicentrum trzęsienia ziemi o magnitudzie M6.0 z 28 kwietnia 2021 r., godz. 02:21:25.6 UTC na terytorium Indii (oprac. PSG, mapa bazowa CIA).
Zdarzenie odczuwalne było w promieniu kilkuset kilometrów od epicentrum, m.in. na terytorium sąsiedniego Butanu oraz w Bangladeszu. W promieniu około 100 km od epicentrum mieszkańcy opuszczali swoje siedziby w obawie przed zawaleniem domów. W najbliższym otoczeniu obszaru epicentralnego tereny są użytkowane głównie rolniczo i mają typowo wiejską, niską zabudowę i słabo rozwiniętą infrastrukturę, w związku z tym zdarzenie to spowodowało jedynie szereg uszkodzeń budynków i lokalnych dróg. Według doniesień prasy indyjskiej w nie było ofiar śmiertelnych ani poważnie rannych.
Szczegółową lokalizację obszaru epicentralnego, zasięg odczuwalności wstrząsów i wielkość intensywności zaprezentowano poniżej w relacji do głównych elementów tektonicznych regionu.
Lokalizacja epicentrum zjawiska sejsmicznego o magnitudzie M6.0 z 28 kwietnia 2021 r., godz. 02:21:25.6 UTC wraz z zasięgiem odczuwalności i intensywności wstrząsów (oprac. PSG, mapa bazowa USGS, dane USGS/EMSC)
Obszar epicentralny znajdował się w pobliżu granicy płyty euroazjatyckiej z płytą indyjską w strefie kolizji kontynentu azjatyckiego z subkontynentem indyjskim. Kolizja obu płyt zapoczątkowana została przed 50 mln lat i od tego czasu doprowadziła do wypiętrzenia się najwyższego na Ziemi pasma górskiego Himalajów, którego rozciągłość dochodzi do 2.5 tys. km. Ruch płyt kontynentalnych trwa do dziś. W strefie kolizji płyta indyjska napiera w kierunku północnym na płytę euroazjatycką i wsuwa się pod nią z prędkością około 44–47 mm/rok. Jednym z obserwowalnych efektów kolizji i ciągłego nacisku płyty indyjskiej na euroazjatycką są liczne trzęsienia ziemi, których epicentra położone są po obu stronach granicy płyt.
Regionalne tło dla opisywanego wydarzenia zostało przedstawione na mapie sejsmotektonicznej, której oryginał został opracowany przez specjalistów USGS. Na mapę naniesiono lokalizacje epicentrów zdarzeń sejsmicznych o magnitudzie M>=5.5 jakie zostały udokumentowane od 1900 r. do 29 kwietnia 2021 r.
Mapa sejsmotektoniczna z północnego obszaru Indii, Himalajów i Tybetu z lokalizacją epicentrów zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=5.5 zarejestrowanych od 1900 r. do 29 kwietnia 2021 r. (oprac. i uzup. PSG, dane EMSC za okres od 1 stycznia 2017 r. do 29 kwietnia 2021 r., mapa bazowa USGS).
Od 1 stycznia 2017 do 29 kwietnia 2021 r. na obszarze przedstawionym na mapie zarejestrowano w bazie danych EMSC 4 989 trzęsień ziemi o magnitudzie od M2.1 do M6.5, w tym 50 zjawisk o magnitudzie M>= 5.5 oraz 14 zdarzeń, których magnitudy były równe lub wyższe od M6.0. Należy zaznaczyć, że nie były to zjawiska najsilniejsze, jakie zdarzają się w tej części świata. Wcześniej zdarzyły się trzęsienia ziemi, których magnituda osiągała wielkość w granicach M7–M8, a nawet wyższą. Szacuje się, że od 1900 r. do dziś na gęsto zaludnionym obszarze północnych Indii, w wyniku trzęsień ziemi życie straciło łącznie ponad 100 000 osób, a ponad milion straciło dach nad głową (wg danych USGS).
Statystyka zdarzeń sejsmicznych, jakie wydarzyły się w okresie od 1 stycznia 2017 r. do 29 kwietnia 2021 r. na terytorium przedstawionym na powyższej mapie i które zostały zarejestrowane w bazie danych EMSC (dane EMSC).
Trzęsienie ziemi, które wydarzyło się 28 kwietnia 2021r. o godz. 02:21:25.6 (UTC) zapoczątkowało całą serię wstrząsów wtórnych. Tylko w ciągu pierwszej doby od wstrząsu głównego, tj. do 29 kwietnia br. do godz. 02:00:00, zarejestrowano 18 wtórnych, odczuwalnych, znacznie słabszych zjawisk sejsmicznych o magnitudach od M2.6 do M4.8. Sekwencję czasową tych zdarzeń zaprezentowano poniżej.
Sekwencja wstrząsów wtórnych, zarejestrowanych w regionie Assam (Indie) w ciągu 24 godzin od wstrząsu głównego o magnitudzie M6.0 z 28 kwietnia 2021 r. godz. 02:21:25.6 (UTC), oprac. PSG na podstawie danych EMSC.
Lokalizacja epicentrów wstrząsów wtórnych, zarejestrowanych w okresie 24 godzin po trzęsieniu ziemi o magnitudzie M6.0 z 28 kwietnia 2021 r. w regionie Assam (Indie), oprac. PSG, dane EMSC &USGS, mapa bazowa USGS).
Opisywane trzęsienie ziemi zarejestrowane zostało również w sieci monitoringu aktywności sejsmicznej państwowej służby geologicznej PSG_Sejs_NET. Poniżej pokazano zapisy falowe składowych Z, N, E wektora prędkości fal sejsmicznych zarejestrowane na stacji sejsmicznej w laboratorium geodynamicznym PSG w Hołownie (PG14) w gm. Podedwórze w pow. parczewskim. Odległość stacji PG14 od epicentrum wstrząsów wynosi ok. 6 300 km. Pierwsze wstąpienia fal sejsmicznych zarejestrowane zostały na stacji o godz. 02:31:06 (UTC), tj. po upływie 9 min 40 s od momentu zdarzenia (fale P). Fale S dotarły do stacji w Hołownie po upływie 17 min i 30 s.
Obraz falowy z zapisem fal sejsmicznych powstałych w trakcie trzęsienia ziemi o magnitudzie M6.0 z epicentrum w regionie ASSAM (NE Indie) z 28 kwietnia 2021 r., godz. 02:21:25.6 (UTC) zarejestrowane przez szerokopasmową stację sejsmologiczną PSG zlokalizowaną w laboratorium geodynamicznym w Hołownie (PG14), w gm. Podedwórze w pow. parczewskim.
Analogiczny obraz falowy zdarzenia zarejestrowany został przez sejsmometr na stacji monitoringu geodynamicznego PSG zlokalizowanej w Dziwiu (PG15) w gm. Przedecz w powiecie kolskim. Poniżej przedstawiono fragment sejsmogramu z 28 kwietnia 2021 r. z zapisem fal sejsmicznych powstałych w czasie trzęsienia ziemi w regionie Assam.
Obraz falowy z zapisem fal sejsmicznych powstałych w trakcie trzęsienia ziemi o magnitudzie M6.0 z epicentrum w regionie Assam (NE Indie) z 28 kwietnia 2021 r., godz. 02:21:25.6 (UTC) zarejestrowany przez szerokopasmową stację sejsmologiczną PSG zlokalizowaną w laboratorium geodynamicznym w Dziwiu (PG15), w gm. Przedecz w pow. kolskim.
Stacja sejsmiczna PG15 zlokalizowana jest dalej od epicentrum zdarzenia niż PG14, stąd czas rejestracji zjawiska na stacji w Dziwiu jest nieznacznie opóźniony w stosunku do czasu jaki zaobserwowano w Hołownie. Odległość od obszaru epicentralnego wynosi około 6600 km. W przypadku tego zdarzenia opóźnienie fali P na stacji w Dziwiu wyniosło 9 min i 59 s w stosunku do czasu zarejestrowanego w ognisku, zaś fala S dotarła do stacji w Dziwiu po upływie 18 min i 6 s.
Opisywane trzęsienie ziemi z regionu Assam zarejestrowane zostało również w zapisie monitoringu grawimetrycznego składowej pionowej siły ciężkości. Monitoring zmian siły ciężkości realizowany jest rutynowo od końca stycznia 2020 r. w laboratorium geodynamicznym stacji PSG w Hołownie. Obraz falowy zjawiska, który został zarejestrowany grawimetrem pływowym gPhoneX nr 165 zainstalowanym na słupie pomiarowym w sąsiedztwie z sejsmometrem stacji PG14 zaprezentowano poniżej.
Fragment zapisu z monitoringu grawimetrycznego pola siły ciężkości na stacji PSG w Hołownie (PG14), gm. Podedwórze, pow. Parczewski, zarejestrowany w trakcie przejścia przez punkt obserwacji grawimetrycznych fal sejsmicznych wygenerowanych w ognisku trzęsienia ziemi o magnitudzie M6.0 z epicentrum w regionie Assam (Indie) 28 kwietnia 20201 r., godz. 02:21:25.6 (UTC).
Na rysunku zaprezentowane zostały 3 ścieżki z monitoringu pola grawitacyjnego zarejestrowane w trakcie przejścia przez punkt obserwacji fal sejsmicznych wygenerowanych w źródle trzęsienia ziemi z epicentrum w regionie ASSAM w północnowschodniej części Indii. Pierwsza ścieżka (wykres A) pokazuje zmiany przyspieszenia pionowej składowej pola siły ciężkości, druga (wykres B) zmiany składowej pionowej prędkości gruntu, zaś ścieżka 3 (wykres C) zmiany położenia (amplituda składowej pionowej) drgań podłoża w punkcie obserwacji. Należy zwrócić uwagę, że w trakcie przejścia fal powierzchniowych amplituda pionowej składowej drgań osiągnęła maksymalną wielkość blisko 30 µm tj. 0.03 mm!
Informację przygotował zespół z Centrum Geozagrożeń: Tomasz Czerwiński, Mirosław Musiatewicz, Przemysław Kowalski i Kamila Karkowska
Opracowanie: Maja Kowalska, Zakład Kartografii Geologicznej
