22 marca 2022 r. w Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się konferencja „Wody podziemne - ukryte źródła”, zorganizowana przez Komitet Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk z okazji Światowego Dnia Wody. Konferencja odbyła się w trybie zdalnym. W wydarzeniu wziął udział ekspert z PIG-PIB dr Piotr Herbich z Zakładu Rozpoznawania i Ochrony Wód Podziemnych.
Część referatową rozpoczął prof. dr hab. Marek Degórski, przewodniczący Komitetu Nauk Geograficznych PAN, omawiając najnowszy raport UNESCO „Wody podziemne”. W dokumencie tym, dotyczącym stanu zasobów i zagospodarowania wód podziemnych na Ziemi, podkreślono m.in. dominujące znaczenie wód podziemnych w zaopatrzeniu ludności w wysokiej jakości wodę do spożycia oraz w nawadnianiu upraw rolnych, zwłaszcza w okresie suszy i na obszarach o ograniczonej dostępności lub wręcz braku wód powierzchniowych.
Następnie dr Piotr Herbich z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego wygłosił referat pt.: „Zasoby i użytkowanie wód podziemnych w Polsce”, w którym wyjaśnił pojęcia dynamicznych, odnawialnych i statycznych zasobów wód podziemnych kraju oraz omówił metodykę określania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych jako dostępnych dla zagospodarowania z uwzględnieniem zaspokojenia potrzeb środowiskowych.
Dr Piotr Herbich podczas debaty o wodach podziemnych
Łączna ilość zasobów dyspozycyjnych dla obszaru kraju, ustalonych w 109 obszarach bilansowych, wynosi 12,3 km3/rok (33,7 mln m3/dobę). Przedstawiając hydrogeologiczny bilans wodno-gospodarczy kraju, autor podkreślił średnio 49% udział wód podziemnych w przepływie rzek, powszechność występowania użytkowych poziomów wodonośnych na obszarze 95% powierzchni kraju oraz wskazał na niski w skali kraju 23% stopień wykorzystania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych, zróżnicowany w przedziale od 9% do 65% w poszczególnych obszarach administracji regionalnych zarządów gospodarki wodnej kraju.
Piotr Herbich wskazał, że przeprowadzona przez PIG-PIB w ramach realizacji zadań państwowej służby hydrogeologicznej prognoza zmian zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych do 2050 roku - w warunkach zachodzących i możliwych do wystąpienia zmian klimatycznych - wykazała średnio 10% wzrost ilości zasobów dyspozycyjnych w stosunku do stanu tych zasobów średniego w 30-leciu 1982-2010.
Część referatową zamknęła prof. dr hab. Ewa Krogulec, prorektor Uniwersytetu Warszawskiego ds. rozwoju, przewodniczącej Zespołu Rektorskiego ds. ekologii oraz kryzysu klimatycznego, która wygłosiła referat pt.: „Czy i dlaczego zmiana klimatu wpływa na wody podziemne. Kilka przykładów”. Prelegentka, omawiając obserwowany zanik sieci hydrograficznej i wysychanie źródeł na obszarze Warszawy, rozważała wpływ na ten proces ze strony zwiększającego się stopnia zabudowy terenu i postępującego ocieplania klimatu. W podsumowaniu podkreśliła konieczność kontynuacji i poszerzenia zakresu badań, mających zwiększyć dokładność prognozowania zachodzących zmian w środowisku wód podziemnych i rozpoznawania wzajemnych relacji pomiędzy czynnikami ich kształtowania.
Po sesji referatowej odbyła się debata, której animatorami byli prof. dr hab. Paweł Rowiński - Wiceprezes Polskiej Akademii Nauk oraz prof. dr hab. Tomasz Okruszko - Przewodniczący Komitetu Gospodarki Wodnej PAN. Prelegenci odpowiadali na liczne pytania uczestników konferencji zadane na czacie. Duża ich część dotyczyła oceny oddziaływania odwadniania kopalń na stan wód podziemnych oraz na warunki zaopatrzenia ludności w wodę, także w sytuacji transgranicznego charakteru tego zjawiska oraz w sytuacji wytworzonej po zaprzestaniu działalności górniczej.
W dyskusji dr Piotr Herbich podkreślił konieczność prowadzenia gospodarki wodnej opartej o stosowane w kraju już od lat 90-tych XX w. wspólne bilansowanie wód podziemnych i powierzchniowych jako zasobów wodnych zlewni. Wskazał na celowość wykorzystania wód podziemnych do nawadniania upraw rolnych, zwłaszcza w warunkach suszy hydrologicznej i braku techniczno-ekonomicznego uzasadnienia dla przerzutu z odległych zbiorników wód powierzchniowych. W aspekcie możliwości zwiększenia stopnia rolniczego wykorzystania rezerw zasobów wód podziemnych zwrócił uwagę na konieczność pilnego wdrożenia obowiązku ewidencji ilości pobieranych wód podziemnych w pełnym zakresie (także poboru w ramach zwykłego korzystania z wód).
Na pytania dotyczące możliwości sztucznego zwiększania retencji wód podziemnych udzieliła odpowiedzi Prof. Ewa Krogulec, zwracając uwagę na zjawiska hydrochemiczne towarzyszące zatłaczaniu wód do górotworu, znacznie ograniczają efektywność tego typu zabiegów. Jako kierunek dla zwiększania retencji wód podziemnych wskazała na konieczność polepszania warunków terenowych dla zwiększenia infiltracji opadów atmosferycznych i redukcji spływu powierzchniowego.
