12 września 2022 r. w Pradze odbyła się konferencja pt.: „Raw Materials Security of Europe”, zorganizowana w ramach prezydencji czeskiej w Radzie Unii Europejskiej. Celem konferencji było przedyskutowanie z przedstawicielami wysokiego szczebla państw członkowskich UE, krajów współpracujących/sąsiadujących oraz potencjalnych państw członkowskich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Macedonia Północna, Norwegia, Serbia, Ukraina) przyszłego kierunku europejskiej polityki surowcowej, z głównym naciskiem na surowce krytyczne.
W spotkaniu uczestniczyli między innymi przedstawiciele europejskich służb geologicznych wraz z przedstawicielami ministerstw nadzorujących. Polskę reprezentowali: dr Andrzej Głuszyński – zastępca dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB ds. służby geologicznej oraz przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska z Departamentu Nadzoru Geologicznego i Polityki Surowcowej – Tomasz Ryba – zastępca dyrektora i Michał Nowosielski – naczelnik Wydziału Polityki Surowcowej.
Uczestnicy konferencji „Raw Materials Security of Europe”
Jednym z głównych postulatów konferencji jest stwierdzenie, że Unia Europejska potrzebuje nowej generacji badań geologicznych na własnym terytorium. Dodatkowo, bezpieczeństwo surowcowe kontynentu nie może zostać wzmocnione bez zrównoważonej produkcji wewnątrz europejskiej, a przynajmniej bez części surowców, które UE zużywa.
Wysoka ranga konferencji wskazuje na świadomość decydentów UE, dużej potrzeby wspomagania inwestycji w zakresie zwiększenia dostępu do surowców mineralnych, w tym dużą rolę badań geologicznych. Komisja Europejska opracowuje obecnie dokument pn. „Critical Raw Material Act”, który w swoich założeniach ma zwiększyć strategiczną autonomię Europy w zakresie surowców mineralnych. Powstanie dokumentu zostało oficjalnie zapowiedziane przez Komisję Europejską 14 września 2022 r.
Podczas wystąpień przedstawicieli poszczególnych państw członkowskich głos ze strony Polski zabrał Michał Nowosielski, który przedstawił ogólne założenia polskiej polityki surowcowej, które są spójne z kierunkami działań UE w tym zakresie
Główne konkluzje przyjęte podczas konferencji są następujące:
- surowce mineralne są niezbędne dla wielu gałęzi przemysłu, tym bardziej dla transformacji energetycznej,
- Europa jest znaczącym konsumentem surowców mineralnych, ale często nie jest ich znaczącym producentem,
- państwa członkowskie UE zachęcają do wydobywania surowców mineralnych w swoich krajach,
- UE musi współpracować z bliskimi sąsiadami – takimi jak Wielka Brytania, Norwegia, kraje Bałkanów Zachodnich, Afryka Północna, Islandia, Turcja i Ukraina oraz dywersyfikować, zarówno poprzez silniejsze partnerstwa z podobnie myślącymi partnerami, jak i poprzez swój program Global Gateway w regionach rozwijających się,
- UE szybko wzmocni swoje bezpieczeństwo surowcowe poprzez stworzenie unijnego systemu zapasów strategicznych, który będzie chronił kontynent przed ryzykiem szantażu ze strony niektórych dostawców strategicznych surowców dla Europy,
- UE zmniejszy zależność od importu surowców w perspektywie średnioterminowej poprzez nowy program nowoczesnych badań geologicznych w Europie, finansowany z zasobów europejskich,
- w ciągu najbliższych 15 lat UE musi zabezpieczyć nowe dostawy surowców dla łańcuchów wartości „czystej” energii.
- należy pilnie przyznać odpowiednie wsparcie finansowe ze środków UE, aby umożliwić realizację projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania,
- należy usprawnić procedury dotyczące wydawania zezwoleń i dostępu do finansowania projektów związanych z konkurencyjność i przewidywalność mają kluczowe znaczenie dla długoterminowych zrównoważonych dostaw surowców mineralnych,
- w wytycznych dotyczących wydawania zezwoleń na projekty w zakresie energii odnawialnej wprowadzono pojęcie nadrzędnego interesu publicznego, które można łatwo dostosować do pojęcia kluczowych strategicznych projektów górniczych,
- silne uzależnienie od importu surowców grozi UE nadmiernym uzależnieniem od pojedynczych dostawców i gorszych systemów regulacyjnych,
- państwa europejskie powinny zwiększać świadomość społeczeństw na temat roli zasobów mineralnych i ich niezbędności dla wszystkich, zwłaszcza wśród młodego pokolenia i rozwiną towarzyszące temu umiejętności i programy edukacyjne,
- UE podejmuje ambitne działania w celu rozwoju zdolności do recyklingu i ogólnej gospodarki cyrkularnej w Europie, przygotowanych na koniec żywotności czystych technologii energetycznych pierwszej generacji, który ma nastąpić od 2035 roku,
- aby utrzymać konkurencyjność przemysłu wydobywczego w UE i sektora przemysłowego, konieczne jest pilne rozwiązanie problemu wysokich cen energii i ograniczonej dostępności energii.
