Geochemia środowiskowa, monitoring osiadań terenu metodą interferometrii satelitarnej, wykorzystanie wód pokopalnianych oraz metanu z pokładów węgla to mocna oferta Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB dla wsparcia transformacji energetycznej na Śląsku. Właśnie te propozycje przedstawił dr inż. Mateusz Damrat, Dyrektor PIG-PIB podczas panelu dyskusyjnego pt. „Sprawiedliwa Transformacja Terenów Pogórniczych”. Wydarzenie było częścią Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej Sprawiedliwa Transformacja Terenów Pogórniczych KOMTECH 2022, która odbyła się w dniach 10-12 października w Szczyrku.
W debacie, oprócz dyrektora PIG-PIB wzięli udział:
- Piotr Pyzik, podsekretarz Stanu Ministerstwa Aktywów Państwowych, Pełnomocnik Rządu do spraw transformacji spółek energetycznych i górnictwa węglowego,
- Dariusz Prostański, dyrektor Instytutu Techniki Górniczej KOMAG,
- Marta Pogrzeba, dyrektor Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych,
- Stanisław Prusek, dyrektor Głównego Instytutu Górniczego,
- Aleksander Sobolewski, dyrektor Instytutu Technologii Paliw i Energii.
Moderatorem panelu była Aleksandra Majda z Fundacji Obywatele Natury.
Wystąpienie dr inż. Mateusza Damrata, dyrektora PIG-PIB podczas panelu dyskusyjnego pt. „Sprawiedliwa Transformacja Terenów Pogórniczych”
Osiągnięcie do 2050 r. neutralności klimatycznej jest jednym z najważniejszych celów obecnej polityki unijnej i Europejskiego Zielonego Ładu, jednak powinno się to odbyć w sposób nie tylko skuteczny, ale także sprawiedliwy. Jest to szczególnie istotne na terenach górniczych i pogórniczych w województwie śląskim, gdzie ponad 80 tys. osób pracuje w sektorze wydobycia węgla kamiennego, a kilkukrotnie więcej jest pośrednio związanych z górnictwem.
Zatem, jak w czasie kryzysu przeprowadzać transformację energetyczną na Śląsku? Na ten ważny i bardzo złożony temat rozmawiali w Szczyrku przedstawiciele instytucji rządowych i badawczo-rozwojowych, a także samorządowcy, naukowcy i przedstawiciele biznesu.
Które miejsca na terenach pogórniczych są zanieczyszczone, jakimi substancjami i jaki jest stopień deformacje powierzchni terenu? Na te pytania odpowiedź może dać geologia. Zabierając głos podczas panelu dyrektor Damrat podkreślił, że PIG-PIB od ponad 30 lat prowadzi monitoring geochemiczny gleb i osadów wodnych, w ramach którego pobrano i przebadano już setki tysięcy próbek. Ze względu na silną antropopresję, której podlega region Górnego Śląska obszar ten został szczególnie dokładnie przebadany, a efektem tych prac jest choćby Szczegółowa Mapa Geochemiczna Górnego Śląska w skali 1:25 000. Poszczególne arkusze map są dostępne bezpłatnie online na stronach internetowych PIG-PIB, także w wersji angielskiej (w serwisie mapgeochem.pgi.gov.pl w zakładce Atlasy szczegółowe oraz na portalu geologia.pgi.gov.pl w zakładce Geochemia).
Dzięki takim opracowaniom dostarczane są informacje konieczne dla skutecznej ochrony środowiska oraz działań zapobiegawczych i naprawczych. Instytut dysponuje danymi o występowaniu, rozmieszczeniu przestrzennym i koncentracji pierwiastków i związków chemicznych, zwłaszcza toksycznych. Umożliwia to zwłaszcza właściwe planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, w tym realizację nowych inwestycji.
Ciekawą geologiczną propozycją dla wsparcia transformacji terenów pogórniczych jest prowadzony przez PIG-PIB monitoring osiadań terenu z użyciem technik satelitarnych. Z danych Instytutu wynika, że ponad 6 tysięcy zabudowań znajduje się bezpośrednio w strefie osiadania, a specyfika ryzyk i naprężeń gruntu musi być brana pod uwagę podczas realizacji różnych inwestycji. Na podstawie archiwalnych danych PIG-PIB opracował numeryczny model terenu, który uwzględnia m.in. mapy z okresu przed rozpoczęciem eksploatacji. Stanowi to doskonały punkt referencyjny dla oceny aktualnej sytuacji w zakresie osiadań górniczych. Dane te dostępne są bezpłatnie w serwisie internetowym Centrum Geozagrożeń PIG-PIB.
Kolejnym zadaniem Instytutu, jako służby geologicznej jest ochrona złóż surowców mineralnych. Stąd sugestia, aby przy potencjalnym zamykaniu kopalń nie zamykać drogi do ich ponownego otwarcia i eksploatacji, co byłoby możliwe np. w wyniku rozwoju technologii.
Osobną kwestią jest energetyczne wykorzystanie wód pokopalnianych pochodzących z odwadniania obiektów, co służyłoby również środowisku. Dyrektor Damrat poruszył też aspekt wykorzystania metanu towarzyszącego złożom węgla, który może - i powinien być - być zagospodarowany w aspekcie znacznie szerszym, niż obecnie.
Szanujmy to, co mamy i dbajmy o nasze interesy - podsumował swoją wypowiedź panelu dyskusyjnego pt. „Sprawiedliwa Transformacja Terenów Pogórniczych” dyrektor PIG-PIB Mateusz Damrat.
Pozostali paneliści poruszyli szerokie spektrum tematów związanych z transformacją energetyczną, m.in. mechanizmy finansowania spółek sektora górnictwa węgla kamiennego, zasady budowy i wdrażania instalacji tzw. czystego węgla czy powołanie Funduszu Transformacji Śląska. Rozmawiano również o tworzeniu programów terytorialnych, stworzeniu ogólnodostępnej bazy terenów przemysłowych, budowie gospodarki wodorowej i wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii.
Relację wideo z konferencji oraz panelu można zobaczyć w serwisie YouTube.
Udział PIG-PIB w wydarzeniu zrealizowano w ramach zadania pn. "Współpraca krajowa w zakresie geologii i promocja działań państwowej służby geologicznej w latach 2021 – 2023", który jest finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
