18 czerwca 2024 r. w Brukseli odbyło się robocze spotkanie konsorcjum europejskich służb geologicznych realizujących projekt PanAfGeo 2.
Ta faza projektu powoli dobiega końca. Formalnie zakończy się on za pół roku, a do zrealizowania wszystkich zamierzeń (na dzień spotkania w Brukseli) pozostało jeszcze tylko przeprowadzenie dwóch szkoleń.
Uczestnicy spotkania projektu PanAfGeo2 w Brukseli. W drugim rzędzie stoi prof. dr hab. Stanisław Wołkowicz z PIG-PIB (piąty od lewej)
Pierwsze z nich, dotyczące energii geotermalnej już zostało zrealizowane. Szkolenie to zostało przeprowadzone przez Państwowy Instytut Geologiczny-PIB (jako lidera tej grupy roboczej w Ugandzie) w dniach 24-29 czerwca 2024 r. Ostatnie szkolenie w zakresie geologii złóż surowców mineralnych jest zaplanowane na przełom września i października 2024 r. i odbędzie się w Maroku.
Oprócz spraw bieżących związanych z realizacją projektu i planowanym końcowym spotkaniu, które odbędzie się w dniach 21-23 października 2024 r. w Livingstone (Zambia), główna dyskusja była skoncentrowana na kolejnym, trzecim już etapie PanAfGeo, który będzie miał akronim PAnAfGeo Plus. Sporo szczegółów tego projektu jest już znanych, ale przed nami jeszcze wiele miesięcy pracy, uzgodnień, zapewne też i swoistych targów.
Zasadnicze, ramowe informacje dotyczące przyszłego projektu o akronimie PanAfGeo Plus przedstawili Catherine Ghyoot i Fabio Di Stefano, reprezentujący Directorate - General for International Partnerships UE.
W praktyce projekt PanAfGeo Plus obejmie właściwie wszystkie aspekty współpracy pomiędzy UE a krajami Afryki w zakresie geologii i gospodarki surowcami mineralnymi. Projekt rozpocznie się najprawdopodobniej w lipcu 2025 r. O jego znaczeniu świadczy to, jakim będzie dysponował budżetem - 32 mln euro na 4 lata (dla porównania, PanAfGeo 1 – 10,3 mln euro, PanAfGeo 2 – 9,5 mln euro).
Na ten projekt złożą się zasadniczo 3 komponenty:
- Komponent 1 - Strengthen Africa – EU institutional partnerships on Geosciences,
- Komponent 2 - Make more effective African Geological Surveys and the Organisation of African Geological Surveys in terms of geoscientific information and support to policy making and planning processes,
- Komponent 3 - Promote EU-Africa economic partnerships on raw materials value chains.
Pierwsze dwa komponenty będą kontynuacją projektu PanAfGeo, trzeci zastąpi projekt AfricaMaVal, który kończy się w połowie 2025 r. Jednym z produktów Komponentu 1 będzie, zgłoszona już 2 lata temu przez prof. Stanisława Wołkowicza z PIG-PIB monografia Geology of Africa (lub Geosciences in Africa), która będzie zawierała artykuły opisujące budowę geologiczną, potencjał surowcowy, geozagrożenia, ochronę dziedzictwa geologicznego i prawdopodobnie hydrogeologię wszystkich krajów Afryki oraz kilka artykułów podsumowujących w skali kontynentu.
Monografia ta zostanie opublikowana w trzech językach (angielskim, francuskim i portugalskim). Wersja podstawowa, angielska, zostanie opracowana w PIG-PIB, a pozostałe powstaną we współpracy z BRGM (wersja francuska) i LNEG (wersja portugalska).
Będzie to opracowanie bezprecedensowe w ujęciu globalnym. Sama idea będzie realizacją bliskiej nam – Polakom myśli zawartej w Przedmowie do pierwszego tomu Pamiętników Fizyjograficznych autorstwa B. Znatowicza i E. Dziewulskiego (1881), którzy napisali: […] Świętym naszym obowiązkiem jest strzec zazdrośnie skarbów, które przyroda rozlała tak obficie po całym obszarze naszej ojczyzny, powinnością jest przedstawić ich obraz polskimi siłami w języku polskim […]. W przypadku Afryki chodzi o to, aby budowę geologiczną swoich państw opisali sami Afrykańczycy, a nie robili tego Amerykanie, Australijczycy czy Europejczycy. Trudno oczywiście wyobrazić sobie, że takie artykuły będę opublikowane w języku lingala czy tswana, stąd publikacja będzie w trzech urzędowych językach obowiązujących w krajach Afryki.
W ramach komponentu 2 prowadzone będą szkolenia dla pracowników afrykańskich służb geologicznych, ale w odróżnieniu do pierwszych dwóch etapów projektu PanAfGeo aplikować będą mogli również młodzi geolodzy ze szkół wyższych i prywatnych przedsiębiorstw.
Podczas dyskusji ustalony został podział na grupy robocze i wskazany został lider grupy roboczej. Z naszego punktu widzenia istotne jest to, że prof. Stanisław Wołkowicz będzie liderem grupy roboczej WP-4, której zakres jest bardzo szeroki i obejmuje geozagrożenia (w tym indukowane działalnością człowieka), środowiskowe zarządzanie obszarami górniczymi oraz energię geotermalną.
Pracownicy PIG-PIB mają jeszcze poważną szansę udziału w pracach kilku innych grup roboczych:
- WP-1: kartowanie geologiczne - w zakresie kartografii hydrogeologicznej (liderem jest czeska służba geologiczna),
- WP–2: ocena zasobów surowców mineralnych (liderem jest portugalska służba geologiczna),
- WP–5: ochrona dziedzictwa geologicznego (liderem jest hiszpańska służba geologiczna),
- WP-7: geologia przybrzeżna i morska (brak lidera),
- WP–8 hydrogeologia (liderem jest fińska służba geologiczna).
Teraz wszystko zależy od aktywności naszych specjalistów na etapie przygotowania finalnej wersji projektu, czyli jak to kiedyś mawiał Jan Ciszewski, znakomity komentator sportowy i znawcza wyścigów konnych: „bomba poszła w górę, wszystko w rękach konia!”. W odniesieniu do Komponentu 3 sprawa jest dość skomplikowana i zapewne w najbliższych miesiącach będą prowadzone liczne, mniej lub bardziej oficjalne, rozmowy. Zgodnie z decyzjami podjętymi na szczeblu Unii Europejskiej wskazanych zostało 7 państw afrykańskich jako tzw. „country window”, w których na podstawie umów bilateralnych będą prowadzone projekty dedykowane przede wszystkim poszukiwaniu tzw. surowców krytycznych (CRM) dla UE. Wskazanymi państwami są: Demokratyczna Republika Kongo, Namibia, RPA, Rwanda, Tanzania, Uganda i Zambia.
PIG-PIB wskazał swoje preferencje w tym zakresie, ale szczegóły, aż do czasu podjęcia finalnych decyzji, nie będą ujawniane. Dla osób interesujących się trochę sprawami politycznymi w Afryce dobór państw może wydać się dość kontrowersyjny, ale należy podkreślić, że ma on charakter polityczny, a jednym z głównych czynników był potencjał surowcowy wyselekcjonowanych państw.
Delegat PIG-PIB po szybkich konsultacjach z Głównym Geologiem Kraju i Dyrektorem PIG-PIB zgłosił zainteresowanie strony polskiej współpracą z jednym z wymienionych państw. Należy podkreślić, że wartość każdego takiego projektu bilateralnego jest szacowana na 2 mln euro. Warto więc być przy stole negocjacyjnym.
Spotkanie uczestników konsorcjum realizującego kolejne etapy projektu PanAfGeo przebiegało, jak zwykle, w bardzo rzeczowej, ale przyjacielskiej atmosferze. Siedem lat współpracy spowodowało, że stanowimy grupę osób darzących się zaufaniem, bo jest to element konieczny przy realizacji tak rozległego projektu na kontynencie, który z jednej strony jest nam kulturowo dość bliski (zwłaszcza Afryka Subsaharyjska), ale determinizm geograficzny i klimatyczny ukształtował dość odmienne zachowania ludności.
Tekst: Stanisław Wołkowicz
