W dniach 3-4 października 2024 r. w Wilnie odbyła się konferencja Baltic Carbon Forum BCF 2024. Podczas wydarzenia przedstawiono postępy wdrażania technologii CC(U)S w krajach basenu Morza Bałtyckiego. Państwowy Instytut Geologiczny-PIB był reprezentowany przez dr Monikę Konieczyńską z Zakładu Geologii Środowiskowej i dr. inż. Adama Wójcickiego z Zakładu Geologii Gospodarczej i Bilansowania Złóż.
Podczas Porozumienia Paryskiego w 2015 r. przyjęto postulat dążenia do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Oprócz działań prowadzących do eliminacji emisji dwutlenku węgla lub wzrostu naturalnego pochłaniania tego gazu zaproponowano rozwój technologii CCUS (z ang. Carbon Capture, Utilization and Storage), które mają na celu wychwyt CO2, a następnie jego transport i wykorzystanie (utylizacja) w gospodarce lub też trwałe składowanie geologiczne.
Podczas wydarzenia w Wilnie zaprezentowano przedsięwzięcia w Polsce (Orlen, projekt PCI ECO2CEE – terminal CO2 w Gdańsku zbierający emisje z rafinerii, cementowni, etc.) oraz na Łotwie i Litwie (Schwenk – wychwytywanie emisje z cementowni, projekt CCS Baltic – terminal CO2 w Kłajpedzie zbierający emisje z instalacji przemysłowych na Litwie i Łotwie), gdzie przewiduje się transport morski i składowanie dwutlenku węgla pod dnem Morza Północnego.
Uczestnicy spotkania w Wilnie
Przedstawiono także przedsięwzięcie zatłaczania (na małą skalę) dwutlenku węgla, celem wspomagania wydobycia ropy naftowej (zarzucone wskutek zakazu składowania CO2 na Litwie) oraz omówiono uruchomiony niedawno projekt duński Greensand, w tym możliwości odbioru przez ten projekt strumieni dwutlenku węgla wychwytywanego w instalacjach przemysłowych w krajach basenu Morza Bałtyckiego.
Omówiono ponadto kwestię zakazu składowania dwutlenku węgla pod dnem Bałtyku, wynikającego z interpretacji zapisów Konwencji Helsińskiej, a także zagadnienia dotyczące percepcji i akceptacji społecznej w przypadku składowania tej substancji.
Podczas spotkania zaprezentowano wyniki prac badawczych i najlepszych praktyk dotyczących rozpoznawania oraz monitoringu miejsc składowania, projektów pilotażowych i eksperymentów laboratoryjnych, a także aktualny status wdrożenia technologii CC(U)S na świecie.
W ramach konferencji miał miejsce panel dyskusyjny, gdzie omówiono możliwości i bariery dla rozwoju komercyjnych projektów CC(U)S w krajach basenu Morza Bałtyckiego. Dr inż. Adam Wójcicki wygłosił referat pt. „Development of CCUS value chain scenarios in northern Poland”, będący podsumowaniem najważniejszych prac realizowanych przez PIG-PIB w ramach projektu unijnego CCUS ZEN, gdzie przedstawiono opcje transportu i składowania dla emisji wychwytywanych z instalacji przemysłowych w trójkącie określonym przez lokalizację cementowni Kujawy, rafinerii Orlen w Płocku oraz instalacji przemysłowych Trójmiasta, jako scenariusze przedsięwzięć komplementarnych do klastra zainicjowanego w projekcie PCI ECO2CEE, względnie ewentualnej dalszej rozbudowy tegoż klastra.
Można stwierdzić, że wzrasta zainteresowanie wdrożeniem technologii CC(U)S w krajach basenu Morza Bałtyckiego, pomimo barier formalno-prawnych wynikających z uregulowań krajowych lub międzynarodowych, jak to ma zwłaszcza miejsce na Litwie (formalny zakaz składowania CO2) czy Łotwie (praktyczny zakaz). W Szwecji prowadzi się rozpoznanie potencjalnych miejsc składowania dwutlenku węgla na lądzie (otwory badawcze wraz z sejsmiką 3D) i planuje na morzu, natomiast w Polsce prowadzone są prace przygotowawcze na potrzeby budowy i uruchomienia terminala CO2 w Gdańsku (projekt PCI ECO2CEE).
W naszym kraju byłby możliwy transport dwutlenku węgla koleją do terminala w Gdańsku, a dalej statkami na Morze Północne, gdyż nierozwiązana pozostaje sprawa zakazu składowania pod dnem Bałtyku, wynikającego z zapisów Konwencji Helsińskiej. Natomiast składowanie na lądzie mogłoby by być możliwe po wejściu w życie przygotowywanej przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska nowelizacji rozporządzenia w sprawie obszarów, na których dopuszcza się lokalizowanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla.
Realizację projektu CCUS ZEN ("Zeroemisyjna sieć ułatwiająca wdrażanie CCUS w klastrach przemysłowych" / "Zero Emission Network to facilitate CCUS uptake in industrial clusters") rozpoczęto w 2022 r. i potrwa on do 2025 r. Realizuje go konsorcjum złożone z 14 partnerów, a kierownikiem projektu w PIG-PIB jest dr inż. Adam Wójcicki. Głównym zleceniodawcą jest Europejska Agencja Wykonawcza ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA), a projekt finansowany jest ze środków HORIZON EUROPE EU programme.
Tekst: Adam Wójcicki
