Od 2021 r. konferencja H-NAT zyskuje coraz większe zainteresowanie geologów, a jej czwarta edycja, która odbyła się w Paryżu w dniach 25-26 listopada 2024 roku, okazała się największym i najdonioślejszym spotkaniem naukowym poświęconym zagadnieniom wodoru naturalnego (https://www.hnatworldsummit.com/). Ponad 300 delegatów zgromadzonych na konferencji i towarzyszących jej targach debatowało o szansach rozwoju tej rodzącej się dopiero gałęzi geologii oraz o inwestycjach w poszukiwanie surowca na całym świecie. W konferencji uczestniczyli także delegaci z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego – dr Krystian Wójcik i Marcin Łojek, którzy zaprezentowali stan wiedzy o wodorze naturalnym w Polsce, podkreślając jego znaczenie na polskim i europejskim rynku surowcowym oraz rysując plan jego poszukiwań i badań jego genezy w naszym kraju.
Delegaci PIG-PIB (od lewej): mgr Marcin Łojek i dr Krystian Wójcik na konferencji H-NAT w Paryżu
W gronie przedstawicieli świata nauki, przemysłu i polityki, sporą grupę w ogóle stanowili Polacy, m. in. dr inż. Anna Twaróg i dr hab. inż. Henryk Sechman, prof. AGH z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, którzy omówili zagadnienia dotyczące objawów wodoru na powierzchni terenu na obszarze zapadliska przedkarpackiego, a Dariusz Strąpoć z SLB Clamart zaprezentował poster poświęcony problematyce generacji wodoru podczas procesu zwiercania skały.
To wszystko świadczy o wzrastającym zainteresowaniu problematyką wodoru, nie tylko zresztą w Polsce i nie tylko w środowisku nauk geologicznych, ale w całej gospodarce. Wystarczy spojrzeć choćby na coraz większą liczbę samochodów napędzanych wodorem na ulicach, wodorowych autobusów, czy dynamiczny rozwój technologii produkcji ogniw wodorowych (tzw. fuel cells). Wodór zaczyna być bowiem postrzegany jako ostateczne paliwo/docelowy nośnik energii – podstawa przyszłej gospodarki, do której kraje Unii Europejskiej kroczą drogą transformacji energetycznej (choć trudno oczywiście obecnie stwierdzić, czy słusznie). Podstawowy problem stanowi jednak podaż surowca, a tutaj geologia może odegrać pewną rolę.
Zgazowanie płuczki wiertniczej lub wód formacyjnych wodorem obserwowane podczas wykonywania otworów często jest efektem mechanicznego urobku skały aniżeli wypływów naturalnego wodoru z formacji gazonośnej. Tak dowodzą badania Dariusz Strąpocia (w środku), prezentowane podczas sesji posterowej. Na zdjęciu (od lewej): dr hab. inż. Henryk Sechman, prof. AGH, dr inż. Anna Twaróg (AGH), Darius Stąpoć (SLB Clamart), mgr Marcin Łojek (PIG-PIB), dr Krystian Wójcik (PIG-PIB)
Poszukiwanie wodoru naturalnego, zwanego także wodorem białym lub wodorem geologicznym, stanowi niełatwe wyzwanie. Wodór taki do niedawna był jeszcze niedostrzeganym w przyrodzie surowcem, pomimo, że stanowi niemały procent składu gazów emitowanych podczas erupcji wulkanicznych czy wypływów w głębokomorskich kominach hydrotermalnych. Coraz częściej pojawiają się też doniesienia o jego wysiękach na powierzchni, które również w Polsce zaczęły być ostatnio zauważane… Pozostaje jednak pytanie, które zresztą było motywem przewodnim konferencji w Paryżu, czy te i inne procesy zachodzące w środowisku naturalnym mogą doprowadzić do powstania złóż naturalnego wodoru, których eksploatacja będzie ekonomicznie opłacalna. Albo – z innej strony – czy istnieją metody, które zainicjują i następnie zintensyfikują generowanie wodoru ze skał, który mógłby być w taki czy inny sposób gromadzony. Nadzieje bynajmniej nie są płonne, o czym świadczy chociażby odkrycie złoża gazu w wiosce Bourakebougou w Mali, w którym zawartość wodoru sięga 98%.
Stoisko firmy Hydroma oraz jej założyciel i właściciel Aliou Diuallo (drugi od lewej) – operator jedynego na świecie udokumentowanego i eksploatowanego złoża wodoru w Bourakebougou w Mali (zobacz artykuł Erica Handa z 2023 r. oraz publikację Omara Maigi i in. z 2023 r.)
Jeszcze do niedawna malijskie złoże nie przyciągało większej uwagi, aż 15 maja 2023 roku FDE – francuski niezależny koncern multienergetyczny – ogłosił odkrycie w Lotaryngii największego na świecie złoża białego wodoru o zasobach szacowanych nawet na 46 mln ton. Ta wiadomość zelektryzowała środowisko naukowe i przedsiębiorstwa produkujące energię w Europie, dając początek czemuś, co chyba można już nazwać ostrożnie boomem wodorowym.
Kolejne projekty rozwijane w Akwitanii, Pirenejach czy Bretanii sprawiają, że Francja wyrasta na lidera poszukiwań wodoru naturalnego w Europie, czego egzemplifikacją była organizacja konwencji H-NAT w Paryżu.
Ale Polska również nie pozostaje w tyle: państwowa służba geologiczna rozpocznie w styczniu 2025 roku prace nad określeniem perspektyw występowania akumulacji wodoru naturalnego w Polsce. A są ku temu liczne przesłanki: wodór często pojawiał się jako gaz rozpuszczony w wodzie oraz gaz wolny otrzymywany podczas wykonywania testów złożowych w otworach wiertniczych, stanowi też częstą, niekiedy znaczną domieszkę w złożach gazu ziemnego w Polsce.
Intrygującą sprawą jest też jego geneza. O tych zagadnieniach opowiadał dr Krystian Wójcik podczas swojej prelekcji w ramach sesji konferencyjnej zatytułowanej „Regulation and growth of the ecosystem”, a ze stawianymi przez niego problemami i hipotezami będzie można zapoznać się szczegółowo w najnowszym, listopadowym numerze naszego Przeglądu Geologicznego.
Exploration of natural hydrogen in Poland – kilka zdjęć z prelekcji dr Krystiana Wójcika (PIG-PIB) poświęconej planom poszukiwań naturalnego wodoru w Polsce przez państwową służbę geologiczną podczas sesji „Regulation and growth of the ecosystem” podsumowującej konferencję H-NAT w Paryżu
Warto podkreślić, że prace, które będzie realizować państwowa służba geologiczna zostały zainicjowane w 2022 roku przez pracowników ówczesnego Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, którzy pierwsi dostrzegli potencjał wodorowy Polski.
Nie jest to też jedyny projekt badań wodoru naturalnego w Polsce, należy tutaj zwłaszcza wspomnieć o Polskiej Inicjatywie na rzecz Wodoru Naturalnego, którą niedawno zawarli AGH, PIG-PIB, IGSMiE PAN i ORLEN S.A.: https://www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/15710-pig-pib-czlonkiem-geo-hydrogen-czyli-polskiej-inicjatywy-na-rzecz-naturalnego-wodoru.html
Tekst i zdjęcia: Krystian Wójcik, Marcin Łojek
L'hydrogène sur les… Champs Elysées…
