W dniach 30 października – 8 listopada 2024 r. pracownik PIG–PIB dr Damian Lodowski z Zakładu Geologii Regionalnej i Złożowej, we współpracy z prof. Jackiem Grabowskim (PIG–PIB, przewodniczącym Grupy Roboczej Beriasu) oraz prof. Elisabettą Erbą (Uniwersytet w Mediolanie) przeprowadził wysokorodzielcze opróbowanie profilu Torre de Busi dla celów kalibracji astrochronologicznej.
Profil Torre de Busi znajduje się południowym zboczu Monte Linzone, przy drodze SP179, około 11 km na południowy wschód od miasta Lecco. Ma on około 60 m miąższości i składa się z radiolarytów oksfordu–kimerydu oraz wapieni kimerydu–beriasu, deponowanych w tzw. basenie lombardzkim.
Na przestrzeni ostatnich dekad przeprowadzono w nim m.in. szczegółowe badania bio- i magnetostratygraficzne. Duża liczba i wysoka jakość zebranych danych sprawia, że profil Torre de Busi jest jednym z głównych kandydatów do tzw. „złotego gwoździa” (GSSP – Global Boundary Stratotype Section and Point), czyli wzorca (stratotypu) granicy tytonu i beriasu, a jednocześnie granicy jury i kredy.
W toku prac terenowych dr Lodowski pobrał łącznie 814 prób z miąższego na 40 m odcinka pogranicza jury i kredy, co przekłada się na pięciocentymetrową rozdzielczość opróbowania. Próby te posłużą pomiarom podatności magnetycznej, czyli parametru przybliżającego zawartość minerałów magnetycznych w skale.
Porównanie wstępnych wyników pomiarów petromagnetycznych z innymi zebranymi danymi (m.in. sedymentologicznymi i geochemicznymi) pozwoliło stwierdzić, że zawartość frakcji magnetycznej związana była ze zmianami w dostawie materiału klastycznego, tj. materii transportowanej do basenu lombardzkiego przy udziale rzek (procesów fluwialnych) i/lub wiatru (procesów eolicznych).
Co ważne, przebieg i intensywność tych procesów jest w znacznej mierze kontrolowana przez zmiany klimatyczne, a te z kolei są w istotnym stopniu związane z cyklicznymi zmianami nasłonecznienia powierzchni Ziemi, wynikającymi z tzw. cykli Milankovicia. To właśnie obecności cykli o długości trwania ok. 400 tys. i 100 tys. lat (tzw. ekscentryczność, związana ze zmianą kształtu orbity Ziemi), 41 tys. lat (tzw. skośność, związana ze zmianami kąta nachylenia ekliptyki) oraz ok. 20 tys. lat (tzw. precesja, wynikająca ze zmian w osi obrotu Ziemi) będzie przedmiotem badań dr Damiana Lodowskiego i prof. Jacka Grabowskiego.
Udokumentowanie występowania różnego rodzaju cykliczności umożliwi nie tylko wyznaczenie pozycji granicy jury i kredy z niespotykaną dotychczas dokładnością (w optymistycznym wariancie z dokładnością do ok. 20 tys. lat), ale również pozwoli przygotować pierwszy model wiekowy tytonu i beriasu, z którym skorelowane (lub zintegrowane) będą wszystkie wydarzenia geologiczne przełomu jury i kredy (ok. 146–142 mln lat temu).
Pionowo stojące warstwy pelagicznych wapieni formacji Rosso ad Aptici (najniższa część górnego tytonu) w spągu profilu Torre de Busi. Warstwy młodsze po lewej stronie zdjęcia. Fot. Jacek Grabowski
Pogranicze tytonu i beriasu w profilu Torre de Busi. Niebieskie znaczniki wyznaczają metr miąższości profilu; uwagę zwracają pozostałości po pracach przeprowadzonych w minionych latach (większe otwory), jak i w toku bieżącej kampanii terenowej (małe otwory)
Panorama Alp widoczna z grzbietu Monte Linzone (przełęcz Valcava), na której południowych zboczach znajduje się profil Torre de Busi. Fot. Damian Lodowski
